İskambil kağıdı nedir? İskambil kağıtlarının anlamları, özellikleri, tarihteki kullanımları, tarihçeleri. İskambil kağıdı hakkında bilgi.
İSKAMBİL KAĞIDI
Oyun kâğıdı, iskambil kâğıdı olarak da bilinir, oyun, eğitim, fal ya da büyü amacıyla kullanılan ve üstünde belirli bir düzene göre rakam, resim ya da hem rakam, hem resim bulunan kâğıt dizisidir. Günümüzdeki 52’lik oyun kâğıdı desteleri 13’er kâğıttan dört süite (renk) ayrılır: Maça, kupa, karo ve sinek. Destenin yanında, her zaman oyunda yer almasa da iki joker bulunur. Joker kâğıdının üstünde saray soytarısının resmi vardır.
Kesin olmamakla birlikte oyun kâğıdının 7-10. yüzyıllar arasında Çin’de ortaya çıktığı sanılır. Oyun kâğıdının Avrupa’ya nasıl girdiği de bilinmemektedir. İlk dönemlerdeki oyun kâğıtlarında Çince işaretlere benzer semboller vardı. Bu kâğıtlar, 13. yüzyılın ikinci yarısında Çin’e giden Niccolà Polo ya da oğlu Marco Polo tarafından getirilmiş olabilir. Günümüzde bütün dünyada benimsenen standart oyun kâğıdı destesi olan 52’lik Fransız destesi, tarot destesinin rakamlı kâğıtlarından geliştirilmiştir.
Özellikleri
Bu deste, en büyükten küçüğe doğru as, papaz, kız ve vale (bacak, oğlan) ile 10’dan 2’ye kadar rakamlı kâğıtlardan oluşan dört süiti kapsar. Sonradan geliştirilen 32 kâğıtlık Alman destesine ve 40 kâğıtlık İspanyol destesine karşın, daha az kâğıtla oynanan modern kâğıt oyunlarında genellikle 52’lik desteden bazı kâğıtları çıkarma yoluna gidilir. Süitlerin adları ve süitteki kâğıtlarda yer alan simgeler çeşitli ülkelerde değişiklik gösterir. Türkiye’de süitlerin adları daha çok Fransızcalarından uyarlanmıştır. Ayrıca süitin simgesinden hareketle türetilmiş adlar da vardır. Bazı oyunlarda yalnızca Fransızca adlardan uyarlanmış adlar benimsenmiştir. Örneğin briçteki pik (pique), kör (coeur), karo (carreau) ve trefl (trèfle) adları böyledir.
Günümüzde kullanılan standart oyun kâğıdının boyutları 6×9 cm dolayındadır. Resimler kâğıdın hem alttan hem üstten bakıldığından tanınmasını sağlayacak biçimde çift başlı olarak çizilmiştir. Rakamlar çapraz köşelerde yer alır. Kâğıtların arka yüzleri birbirinin aynı desen ya da resimlerle kaplıdır. Maça ve sinek genellikle siyah, kupa ve karoysa kırmızıdır.
KAYNAK 2
İskambil Kağıdı; Bir yüzünde resim ve şekillerden meydana gelmiş işaretler bulunan, çeşitli oyunlar oynamaya yarayan kartlara «iskambil» denir.
İskambil oyunları, Avrupa’da ilk olarak Ortaçağ’da, bazı kaynaklara göre XIV. yüzyılın ortalarında tanınmıştır. Bu tarihlerden çok daha önceki çağlarda, iskambil Çin, Hindistan gibi Doğu ülkelerinde biliniyordu. İskambili ve bu kartlarla oynanan oyunları, Avrupalılar’ın nasıl öğrendikleri üzerinde İleri sürülen çeşitli fikirler vardır. Bunlardan birine göre, iskambili Avrupa’ya Haçlı Seferleri’nden dönenler; bir başka fikre göre, kuzey Afrika’dan İspanya’ya geçen Araplar; bir başkasına göre de, Suriye ve Arabistan çöllerindeki kavimlerle ticaret yapanlar getirmiştir.
İskambiller Avrupa’da ilk yapıldıkları zaman, gerek şekil, gerekse üzerilerindeki resimler bakımından bugünkülerden oldukça farklıydı. Eski iskambillerin bazıları dörtköşe, bazıları bugün kullanılanlardan daha dar, bazıları ise yuvarlaktı. Üzerlerine şekil olarak maça (pik)y karo {orya ve lokum), kupa (kör), sinek (ispati veya trefl) yerine başka şekiller yapılırdı. Almanya’da yapılmış olan eski iskambillerin üzerinde çan, kalb, yaprak, palamut şekilleri; İspanyollar’ınkinde kılıç, para, asâ, kadeh şekilleri bulunurdu. Bugünkü iskambillerin üzerindeki şekilleri ilk olarak Fransızlar yapmışlardır.
Ortaçağ’da iskambiller, elle yapıldığından, oldukça pahalıya mal olurdu. Bunun için,’iskambil yalnız çok zengin aileler arasında oynanırdı. 1420- 1430 arasında, tahta kalıplarla iskambil basmak mümkün olunca, kâğıt oyunları halk arasında da yayılmaya başladı. O çağlarda, iskambillerin üzerine, bugünkü papaz (rua), kız (dam), oğlan (vale veya bacak) resimleri yerine yalnız sakâllı, taçlı dört resim yapılırdı. Bunlar Davut’u, İskender’i, Caesar’ı ve Charlemagne’ı temsil ederdi. Sonraları yapılan bütün iskambillere devrin en ünlü hükümdarlarının, prenslerinin, prenseslerinin resimleri konuldu.
Bugünün Kağıtları
Bugün iskambiller dünyanın her tarafında makinelerle basılırlar, aynı özellikleri taşırlar. İskambillerin 52 tanesi bir deste meydana getirir. Bir deste iskambilde, 13’er iskambillik 4 grup vardır. Bu gruplar, üzerindeki şekillere göre maça, karo, kupa, sinek diye adlandırılırlar. Bu iskambil gruplarından maça ile sinek beyaz üzerine siyahla; karo ile kupa be/az üzerine kırmızı ile yapılmıştır. 13 iskambilin meydana
getirdiği bir iskambil grubunda, 10 tane, üzerilerinde sayı bulunan; 3 tane de üzerilerinde resim bulunan iskambil vardır. Resimli iskambiller, «papaz», «kız», «oğlan» dan meydana gelir. Sayılı iskambillerden 1 sayısını taşıyana ¿as» (bey) de denir. Birçok iskambil oyunlarında as, en değerli kâğıtlardan biridir.
İskambillerle oynanan yüze yakın oyun çeşidi vardır. Bunlardan bazıları bir desteyle, bazıları da iki destenin karıştırılmasıyla oynanır. Ayrıca, bir destede, 52 iskambilden başka «joker» adı verilen iki iskambil daha bulunur. Bunlardan bazı oyunlarda faydalanılır; bazılarında desteden ayrılır.
