Advertisement
İslam dininde bilginin kaynakları nelerdir? Akıl, vahiy, duyular gibi terimlerin maddeler halinde açıklamalarının yer aldığı yazımız.
Bilgi, süje (kişi) ile obje (varlık) arasındaki ilişkiden doğan ürüne denir. Buna göre insanın, varlığı tanıma, anlama ve bilme çabası sonucu ortaya çıkan ürüne bilgi denir.
İslam’da bilginin üç temel kaynağı bulunmaktadır. Bunlar akıl, vahiy ve duyulardır.
Akıl
Bilgi üretme kaynağının ilki akıldır. Akıl sayesinde görünenden hareketle görünmeyeni, bilinenden hareketle bilinmeyeni anlamaya çalışırız.
- Bunu yaparken karşılaştırma (kıyas), tümdengelim ve tümevarım yöntemlerini kullanırız.
- Kur’an’da “200” civarında ayette ” düşünmek, akıl etmek, tefekkür etmek” kelimeleri geçer. Bu ayetlerde Allah, insanların kendilerini diğer canlılardan ayıran aklını etkili bir biçimde kullanarak doğru bilgilere ulaşmalarını istemektedir.
- Bu ayetlerden birisi şöyledir: “Düşünesiniz diye Allah size ayetlerini böyle açıklar” (Bakara Suresi: 242.)
- İslam’a göre akıl ilmin kaynağı, doğru bilgiye ulaşmanın anahtarıdır.
Vahiy
Advertisement
İslam alimlerine göre bilginin ikinci kaynağı vahiydir.
- Vahiy; gizli ve hızlı söz, işaret ilham gibi anlamlara gelir. Dini terim olarak vahiy, Allah’ın dilediği bilgileri peygamberlerine özel bir şekilde bildirmesidir. Kutsal kitaplar birer vahiy ürünüdür.
- Özellikle din ilimlerinde vahiy birinci derecede bir bilgi kaynağıdır. Çünkü dinin esası vahye dayalı olduğu için, vahiy bilgisi en doğru, en kesin bilgidir: Bu durumu şu ayet de açıkça belirtmektedir: “Eğer sana indirdiğimiz şeyden şüphe içinde isen, senden önce Kitab’ı okuyanlara sor. Andol-sun ki, sana Rabb’inden hak gelmiştir. O hâlde sakın şüphe edenlerden olmal. “(Yûnus Suresi: 94-95)
- Vahyin, doğru bilginin olduğu kadar, insanın edindiği bilgilerin de ilk kaynağı olduğunu şu ayetlerden anlamaktayız: “Allah, Âdem’e bütün varlıkların isimlerini öğretti…” (Bakara Suresi: 31) “O, kalemle yazmayı öğretendir, insana bilmediğini öğretendir. ” (Alâk Suresi: 4-5)
Duyular
Bilginin kaynaklarından üçüncüsü ile duyulardır.
- Duyular: Görmek, duymak, tatmak, koklamak ve dokunmaktır.
- Doğru bilgiye ulaşabilmek için duyu organlarımız olan göz, kulak, dil, burun ve derimizin tam ve kusursuz olmaları gerekir.
- Kusursuz ve sağlıklı duyu organlarına İslam akaidi (inançları) kitaplarında “havass-ı selime” (sağlıklı duyular) denir. Bu kitaplarda sağlıklı duyular bilgi edinme yollarından birisi olarak ele alınmıştır.
