İslamiyetin etkisindeki Türk edebiyatının özellikleri nelerdir? İslamiyetin Türk edebiyatına etkileri ve İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatında daha çok hangi söylevler görülür?
Türkler VII. yüzyıl sonlarında, özellikle VIII. yüzyılda islâm ordularıyla karşılaşmışlardır. Önceleri bu dine ve bu dini yaymaya çalışan Arap ordularına karşı direnmişlerse de, X. yüzyılın ilk yarısından itibaren büyük topluluklar halinde İslâm dinine girmeye başlamışlardır. Bundan sonra İslâm dininin yayımını üzerine alan Türkler, Arap ordularının da komutasını elde tutmak suretiyle, bu dinin, Önasya’da genişliğine ve derinliğine yayılmasını sağlamışlardır.
İslâmlığın Türkler tarafından kabulünden sonra, Türk toplum yaşantısında büyük değişimler olmuştur. Fert, aile, toplum hukuku temelinden değişikliğe uğramış, yani bu kurumlar din kurallarına bağlanmış, yaşam felsefesi, İslâmiyetin ilkelerine ve aşılamalarına göre şekil almıştır.
Durum bu kılığa dönerken, Arap alfabesiyle Arapça, yavaş yavaş Türk düşünür ve yazarlarının arasında yayılmaya başlamıştır. Arap edebiyatı, önceleri Acem, sonra da Türk edebiyatını etkilemiş; Türk aydınları, dil, konu, ölçü, nazım şekilleri bakımından Arap ve Acem edebiyatlarını örnek tutarak eser vermeye başlamışlardır. Böylece aydınlar edebiyatımızda da – toplum yaşantısında olduğu gibi – köklü bir değişme olmuştur.
İslâmlığın kabulünden sonra Türk dili başlıca iki lehçeye ayrılmıştır. Bunlardan birisi Doğu Türk lehçesi (Hâkaniye lehçesi), öteki de Batı lehçesi (Oğuzca) dir.
XIV. yüzyıldan itibaren Doğu Türk lehçesi, Çağatayca adını almış. Batı Türk lehçesi de Azeri lehçesi ve Türkiye lehçesi (Osmanlıca) olmak üzere iki kola ayrılmıştır.
İslamiyetin Etkisindeki Türk Edebiyatının Özellikleri
İslamiyet, Orta Asya’dan başlayarak Türk kültürüne büyük bir etki yapmıştır. İslamiyetin etkisi altındaki Türk edebiyatı da bu kültürel dönüşümün bir yansımasıdır. İslam kültürü ve Türk kültürü arasındaki etkileşim, Türk edebiyatında çeşitli özelliklerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. İşte İslamiyet’in etkisindeki Türk edebiyatının özellikleri:
- Divan Edebiyatı: İslamiyet’in Türk edebiyatı üzerindeki en büyük etkilerinden biri Divan edebiyatının ortaya çıkmasıdır. Divan edebiyatı, Arap, Fars ve Türk edebiyatının etkileşimi sonucu oluşmuş bir edebiyat türüdür. İslam dininin etkisiyle Türkler, şiiri ve edebiyatı daha da geliştirmişlerdir.
- Dini Konular: İslamiyet’in etkisiyle Türk edebiyatında dini konular daha fazla işlenmeye başlanmıştır. İslam inancı, Türk edebiyatının önemli bir teması haline gelmiştir. Bu nedenle, Türk edebiyatında dinî şiirler ve hikayeler önemli bir yer tutar.
- Tasavvuf: İslamiyet’in etkisi altındaki Türk edebiyatında tasavvuf da önemli bir yer tutar. Tasavvuf, İslam dininin mistik yönüdür ve Türk edebiyatında bu konu sık sık işlenir. Tasavvuf edebiyatı, manevi duyguları ifade etmek için kullanılan şiirler ve hikayeler içerir.
- Dil: İslamiyet, Türk edebiyatında dil kullanımını da etkilemiştir. Arapça ve Farsça kelimeler Türkçe edebiyatta daha fazla kullanılmaya başlanmıştır. Bu nedenle, Türk edebiyatında Arapça ve Farsça kelime dağarcığı oldukça geniştir.
- Yapı: İslamiyet, Türk edebiyatında şiirin yapısını da etkilemiştir. Aruz vezni, İslamiyet öncesinde kullanılan Türk şiirinde de kullanılıyordu ancak İslamiyet’in etkisiyle daha sık kullanılmaya başlanmıştır. Bu nedenle, Türk edebiyatında aruz vezni, şiirin en temel yapı taşlarından biri haline gelmiştir.
- İfade: İslamiyet’in etkisiyle Türk edebiyatında ifade biçimi de değişmiştir. Daha önceki Türk edebiyatında yer alan kahramanlık öyküleri, İslamiyet’in etkisiyle yerini daha duygusal hikayelerine bırakmıştır. İslam dininin getirdiği değerler ve inançlar, Türk edebiyatında daha fazla duygusal içerikli eserlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu nedenle, İslamiyet etkisindeki Türk edebiyatında daha çok aşk, özlem, ayrılık, sevgi, sadakat gibi duygusal temalar işlenir. Bu duygusal içerik, genellikle şiirlerde ve hikayelerde kendini gösterir. Ayrıca, İslamiyet etkisiyle Türk edebiyatında dilin incelikleri, ifade gücü ve imgeleme de önem kazanmıştır.
İslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatında daha çok hangi söylevler görülür?
Iİslamiyet etkisinde gelişen Türk edebiyatında genellikle dinî ve tasavvufî söylevler daha fazla görülür. Bunlar arasında şunlar yer alır:
- İlahi: İlahiler, İslamiyet’in etkisiyle Türk edebiyatında önemli bir yer tutar. İslam dininin öğretileri ve tasavvufî inançlar, ilahilerin konularının belirlenmesinde etkili olmuştur. İlahiler, genellikle Allah’ın büyüklüğünü, peygamberleri, kutsal kitapları ve İslam inancının temel prensiplerini anlatır.
- Manzum Hikâye: İslamiyet etkisiyle Türk edebiyatında manzum hikâyelerin yaygınlaşması dikkat çeker. Bu hikâyelerde genellikle İslam dininin öğretileri ve tasavvufî inançlar anlatılır. Özellikle tasavvufî hikâyeler, manzum hikâyeler arasında önemli bir yer tutar.
- Mesnevi: Mesnevi, İslamiyet etkisiyle Türk edebiyatında yaygınlaşan bir türdür. Genellikle tasavvufî konular işlenir. Mesneviler, manzum hikâyelerden farklı olarak daha uzun bir yapıya sahiptir. Bu türdeki eserlerde genellikle ahlaki değerler ve insanın kendi iç dünyası konu edilir.
- Naat: Naat, İslamiyet’in etkisiyle Türk edebiyatında önemli bir yer tutar. Peygamberimize övgü niteliğindeki şiirlerdir. Bu şiirlerde peygamberin güzellikleri, sıfatları, hayatı ve öğretileri anlatılır. Naatlar, İslam dininin öğretileri ve Türk kültürünün iç içe geçtiği bir türdür.
- Divan Şiiri: Divan edebiyatı, İslamiyet etkisiyle Türk edebiyatında önemli bir yer tutar. Bu edebiyat türünde genellikle aşk, ayrılık, özlem, sevgi gibi duygusal temalar işlenir. Ayrıca tasavvufî şiirler de Divan edebiyatı içinde önemli bir yer tutar.
Pulsar
