İsrail ile ilgili bilgi, başkenti, yönetim biçimi, ekonomisi, haritası, bayrağı, komşuları, coğrafi konumu, tarihi hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
İSRAİL
- Yüzölçümü: 21.946 km2.
- Başkenti: Kudüs.
- Dil: İbranice, Arapça. İsrail’in resmi dili çağdaş İbranicedir. Afrika-Asya dil ailesinin alt grubu Sami dillerinden olan İbranicede, Arapçadaki gibi ünsüz harf gruplarından oluşan köklere iç, ön ve son eklerin getirilmesiyle türetilen sözcükler vardır. Sağdan sola doğru yazılan alfabelerindeki 22 harfin tümü ünsüzdür. Ünlü sesler nokta ve çizgilerden oluşan bir işaret sistemiyle belirtilir. İbranicenin yanında Arapça da çok yaygındır ve resmi dil olarak kullanılır. Avrupa kökenli Yahudiler arasında Yidiş konuşulur, İngilizce ve Fransızca da ikinci dil olarak kullanılır.
- Din: Musevi (% 81), Müslüman (%14.4), Hristiyan (% 3).
İsrail halkının dini Museviliktir. En yüksek dinsel otorite, Baş Rabbi’de ve Rabbiler Yüksek Konseyi’nde toplanmıştır. ikinci büyük dinsel topluluk olan Müslüman Araplar çoğunlukla Sünni mezhebindendir ve din uygulamalarında serbesttirler. Hristiyanların çoğu Arapça konuşur. Gregoryen, Ortodoks ve Katolik kiliselerine bağlı olan Hristiyanlar arasındaki 21 mezhebin en önemlileri Marunilik ve Protestanlıktır. Hristiyanların kendilerine özgü okulları, manastırları, hastane ve konukevleri vardır. 11. yüzyılda Müslümanlıktan ayrılarak yeni bir mezhep geliştiren Dürzilere 1957’de dinsel özerklik tanındı. Küçük dinsel topluluklar arasında Bahailer, Karait Yahudileri (Ramla çevresinde), Samaritanlar (Yeşuha’ya inananlar) sayılabilir. - Para birimi: 1 Yeni şekel =100 agorot.
- Başlıca kentleri: Tel Aviv/Yafa, Hayfa, Holon, Rişon Le Ziyyon, Petah Tikva, Bat Yam, Netanya, Beerşeba, Bene Berag, Ramat Gan.
Ortadoğu’da devlettir. Ön Asya ülkelerinden biri olan İsrail; kuzeyden Lübnan, kuzeydğudan Suriye, güneybatıdan Mısır, batıdan Akdeniz ile çevrilidir. Ülkenin, en güney ucunda Akabe Körfezi aracılığıyla Kızıldeniz’e bağlantısı vardır.
Kudüs’ten bir görüntü
Yüzey Şekilleri:
Jeolojik olarak dünyanın en eski kara kütlelerinden biri üzerinde yer alan ülke, kuzeyden güneye doğru bir yükselti zinciriyle bölünür. Bu yükseltinin doğusunda, ülkenin en önemli ırmağı olan Şeria’nın içinde aktığı Şeria Vadisi uzanır. Şeria Vadisi, jeolojik olarak Kızıldeniz tabanından Doğu Afrika’ya kadar uzanan Büyük Çöküntü Vadisi’nin bir devamıdır. Aynı alanda içinde, kuzeyden güneye doğru Taberiye ve Lut gölleri yer alır. Yükseltinin batı kesimi Akdeniz’e kadar uzanan düzlüklerden oluşur. Kızıldeniz’e kadar uzanan güney bölümü Necef, bir çöl alanıdır. Bu genel çizgiler ışığında İsrail, orta tepelikler, Şeria Vadisi, kıyı ovalan, Necef olmak üzere dört bölümde incelenebilir.
Orta tepeliklerin Lübnan’a yakın kuzey kesimi Galile Tepeleri adını alır. İsrail’in en yüksek dağı olan Meyron (1.208 m) buradadır. Tepeler arasında bol yağış alan verimli vadiler vardır. Bölge doğuya doğru basamaklar biçiminde Şeria Vadisi’ne bağlanır. Güneyde, Akdeniz kıyısında Hayfa’ya kadar uzanan bir yay biçiminde Esdraleon Ovası (yada Emek Yizreel) yer alır. Esdraleon’ un güneyinde doğuya doğru, Batı yakası (Batı Şeria) olarak anılan Samiriye ile Yahudiye bölgeleri bulunur. Başkent Kudüs, Yahudiye Dağları’nın eteklerinde, Lut Gölü’nün 24 km kuzeydoğusundadır.
Kendi adını taşıyan vadi içinde akan Şeria Irmağı, kuzeyde ırmağın genişlemesiyle oluşan Taberiye Gölü ve sularını boşalttığı Lut Gölü ile ülkenin en belirgin coğrafya oluşumudur. Orta tepeliklerle Akdeniz arasında yer alan kıyı ovalarının genişliği 15-25 km arasında değişir. Şeria’dan sonra başlıca ırmaklar arasında yer alan İyarkon ve Kişon bu bölgede akarak Akdeniz’e dökülür. Ülkenin en geniş bölümünü içeren Necef, son yıllarda sulama yoluyla kazanılmaya çalışılan kuzey kesimi dışında, geniş bir çöldür. Yalnız Akabe Körfezi üzerindeki Elat canlı bir limandır.
İklimi ve Bitki Örtüsü:
İklimin belirgin özelliği kuraklık olmakla birlikte, bölgesel farklılıklar önemlidir. Güneyde yarı tropikal kurak iklim, kuzeye gidildikçe yerini yan tropikal nemli iklime bırakır. Yıllık ortalama sıcaklık, kıyı ovalarında 20-21°C’dir. Necef Çölü’nde ise, ocak ortalaması 15°C iken ağustos ortalaması 49°C’ye yükselir. Yazlar, uzun, sıcak ve yağışsız, kışlar ılıman, kıyı ovaları ve yüksek kesimlerde yıllık ortalama yağış tutan 1.020 mm, Necef te 200 mm’dir.
Eski çağlardan beri yerleşik bir bölge olması nedeniyle özgün bitki örtüsü hemen hemen yok olmuştur. Ancak, İsrail Devleti’nin kurulmasından sonra başlatılan geniş bir ağaçlandırma programı günümüzde de sürdürülmektedir. Bunun yanı sıra kıyı bataklıkları kurutularak, çölün bir bölümü de sulanarak kazanılan ekim alanları giderek genişlemektedir.
Yaygın bitki örtüsü, Akdeniz iklimine özgü makilerdir. Galile yöresinde zeytin ağaçları en çok görülen ağaç türüdür. Ayrıca kıyı ovalarında turunçgiller de sıklıkla yetiştirilir. Çok çeşitli hayvan türleri arasında yabandomuzu, çakal, sırtlan, gazal, tavşan; geko ve engerek gibi sürüngenlerle keklik, çöl kuşları, gugukkuşu, toykuşu gibi kuşlar sayılabilir. Ayrıca, sıcak iklime özgü çok sayıda böcek türüne de rastlanır.
Kaynak: pixabay.com
Toplum Yapısı:
5.5 milyon kadar olan toplam nüfusun % 82’si Yahudi, % 11’i Müslüman Arap (Filistinli), % 3’ü Hristiyan, % li de Dürzidir. Nüfusun yaklaşık 3/5’i başka ülkelerde doğmuş ve 2/5’i ülkeye 1948’den sonra göç etmiştir. Yaşlı kuşak arasında süregelen kültür, dil, köken çelişkileri, günümüzde en alt düzeye inmiştir. En önemli Yahudi grupları, “Aşkenazim” ve “Sefardım”dir. Her iki topluluğun, hahamları eşit konumdadır.
Ekonomi:
Tarım: Toplam yüzölçümün ancak % 20’si (4.170 hektar) tarıma elverişlidir. Bu alanın 2.235 hektarında sulamalı tarım yapılır. Devlet mülkiyetindeki topraklar, uzun süreli sözleşmelerle işleticilere kiralanır. Turunçgiller, pamuk, şekerpancarı, patates, sebze, meyve, tahıl, başlıca tarımsal ürünleri oluşturur.
Hayvancılık: Sığır, koyun, keçi, domuz, kümes hayvanları, başlıca hayvan varlıklarıdır. Yıllık balık üretimi 27 bin tondur.
Endüstri: Endüstri etkinlikleri, Kudüs, Hayfa, Tel Aviv/Yafa’da yoğunlaşmıştır. Petrol arıtma ve işleme, demir-çelik, kimya, otomotiv, makine, kâğıt, çimento, besin, temel endüstri etkinlikleridir. Ayrıca, savaş endüstrisi alanında, dünyanın önde gelen ülkeleri arasındadır. Elmas işlemeciliği ekonomik açıdan önem taşır. Doğal Kaynaklar. Doğal kaynaklar, potas, brom ve tuz dışında son derece sınırlıdır. Petrol rezervleri 250 milyon ton olarak saptanmasına karşın, üretim, gereksinimi karşılamaktan uzaktır. Bakır, magnezyum, fosfat ve tuz üretimi küçük ölçeklidir.
Kaynak: pixabay.com
Kaynak – 2
İsrail; güney batı Asya ve doğu Akdeniz sahilinde yer alan bir toprak şerididir. Bir zamanlar Kutsal Topraklar adı verilen bölgenin büyük bir bölümü İsrail topraklarındadır.
- Yüzölçümü: 20.770 kilometrekare
- Başkenti: Kudüs
- Dili: İbranice ve Arapça
- Para Birimi: Şekel
İsrail’in kuzeyinde Galile tepeleri, batıda düzlükler ve verimli ovalar yer alır. Güneyin büyük bir kısmını Negev Çölü oluşturur.
TUZLU DENİZ
Ürdün Nehri, ülkenin doğu sınırından Galile Denizi’ne ve oradan da Ölü Deniz’e kadar akar. Ölü Deniz gerçekte bir göldür ve sabun yapımında kullanılan potas gibi faydalı mineraller barındırır. Ölü Deniz’in suyunun çok yoğun olması sebebiyle kolayca yüzülebilir.
TOPRAĞIN SULANMASI
İsrail’de yazlar kurak ve sıcak, kışlar soğuktur. Sulama projeleriyle getirilen su ile kuru topraklardan yemyeşil ovalar ve ürün elde edebilmişlerdir. Kibbutzim adı verilen kolektif çiftliklerde aileler yaşar ve birlikte portakal gibi meyveleri yetiştirirler. İsrail turunçgil üretiminde ilk sıralarda yer almaktadır. Sebzeler, pamuk ve zeytin diğer ürünler arasında yer alır. İsrail oldukça gelişmiş bir ülkedir ve nüfusun % 90’ı kasaba ve şehirlerde yaşar, fabrika ve hizmet sektöründe çalışırlar.
Kudüs’ün doğusunda bulunan Kubbet-üs Sahra, Müslümanlar ve Yahudiler için kutsaldır. Kubbet-üs Sahra, Hz. Muhammed’in üzerine basarak miraca yükseldiği noktadır.
KUTSAL TOPRAKLAR
Yahudiler, Hıristiyanlar ve Müslümanlar için Kudüs kutsal bir yerdir. Yahudilerin kutsal tapınağının bir parçası olan Ağlama Duvarı Kudüs’te bulunur. Topraklan işgal eden Romalılar, bölgeyi Filistin olarak adlandırdılar. Yahudilerin çoğu bölgeden ayrılmaya zorlandı. Modern İsrail, 1948 yılında Yahudilerin anavatanı olarak kuruldu. Yahudiler ve Filistinliler arasında birbirini takip eden savaşlara, komşu ülkeler de müdahil olarak katıldılar. Günümüzde; 900.000 Arap İsrail’de yaşamakta ve barış güçlükle sürdürülebilmektedir.
