Avcı Mehmet (IV. Mehmet) Hayatı, Dönemi ve Köprülüler Devri

0
Advertisement

Osmanlı padişahlarından IV. Mehmet ya da diğer bilinen ismi ile Avcı Mehmet dönemi olayları ve IV. Mehmet’in hayatı, dönemi ve Köprülüler hakkında bilgi.

Avcı Mehmet (IV. Mehmet) Dönemi ve Hayatı

IV Mehmet ( Avcı Mehmet)

Osmanlı padişahı (2 Ocak 1642 İstanbul – 6 Ocak 1693 Edirne). Padişahlık dönemi: 1648-1687. Babası Sultan İbrahim, annesi Hatice Turhan Sultan‘dır. Babasının sağlığında padişahtan başka Osmanlı soyundan erkek kalmadığından, doğumu büyük sevinç yarattı. 8 Ağustos 1648’de babası çılgınlık derecesine varan hareketleri üzerine tahttan indirilince, 6 yaşındayken Osmanlı tahtına çıkarıldı. Büyükannesi Kösem Sultan ile bostancıbaşının naibliğinde kaldı. Çocuk padişah hiçbir şeyden habersizken, sarayda Kösem Sultan ile annesi Valide Turhan Sultan arasında çekişme başladı. Valide Turhan Sultan, eşi I. Ahmet’in Osmanlı tahtına çıktığı 1603’ten beri devleti yönetmeye çalışan ve her işe karışan Kösem Sultan’ın yaşamına son verdirdi. Kösem Sultan’ın öldürülmesinden sonra, Hatice Turhan Sultan, harem ağalarına etkili olmaya başladı. İktidar mücadelesi sık sık sadrazam değişiklikleriyle sürdü.

Tarhuncu Ahmet Paşa’nın bütçeyi düzeltmek için uyguladığı mali yöntemleri sonuçsuz kaldı. Paşa, girişimini yaşamıyla ödedi. Kaptanıderyalıktan sadrazamlığa getirilen Derviş Paşa döneminde Osmanlı Donanması, Çanakkale Boğazı yakınlarında, İtalyan Donanmasını yenilgiye uğrattıysa da, Girit’e istenilen yardım gönderilemedi. Kaptanıderya Murat Paşa, bu zaferden sonra, adaya ancak çok az cephane ve asker çıkarabildi. Derviş Paşa’nın inme sonucunda ölmesi üzerine, İbşir Mustafa Paşa, sadrazamlığa getirildi. Ancak İbşir Paşa’nın asilerin isteğine uygun hareket etmesi, umulanı sağlamadı. Bundan dolayı, İbşir Paşa idam edildi. İkinci kez sadrazam olan Kara Murat Paşa, hazinenin disiplinsiz yönetimi karşısında üç ay içeresinde istifa etti.

Bundan sonra, sadrazamlık makamı neredeyse saat ile ifade edilebilen sürelerde el değiştirmeye başladı. Zurnazen Mustafa Paşa, dört saat süreyle, Osmanlı İmparatorluğu’nun en kısa sadrazamlık yapan kişisi oldu. IV. Mehmet, zorbaların baskısıyla saray ağalarını birer birer öldürmeye başladı. Olaylar Köprülü Mehmet Paşa’nın sadrazam olmasına kadar sürdü. Valide Turhan Sultan, Köprülü Mehmet Paşa’yı 1656’da istediği koşullarla sadrazam atadı. Paşa, sert bir biçimde işe başladı. Önce istediği adamları belli görevlere atadı. Zorba olarak bilinenleri de hemen idam ettirdi. Arkasından orduyla Çanakkale Boğazı’na Venedik Donanması yenilgiye uğratıldı, Bozcaada ile Limni Adası geri alındı.

Köprülü Mehmet Paşa

Köprülü Mehmet Paşa, Erdel’e gitti, Erdel ve Boğdan voyvodalarını değiştirdi. Erdel sorununu çözümlemeye uğraştığı sırada, Anadolu’da Abaza Hasan Paşa‘nın büyük bir Celali topluluğu ile harekete geçtiği ve Bursa’ya geldikleri öğrenildi. Sadrazam hemen İstanbul’a döndü ve asilerin üzerine Murtaza Paşa’yı gönderdi. Murtaza Paşa, Ilgın’da Abaza Hasan Paşa’ya yenildiyse de, Halep’te Celalilerin önderlerini hileyle öldürttü. Böylece Anadolu sükunete kavuştu (1660). Köprülü Mehmet Paşa ölmeden önce yerine oğlunun getirilmesini önerdi. IV. Mehmet bunu kabul etti ve Fazıl Ahmet Paşa’yı sadrazam yaptı. Paşa, Avusturya üzerine sefere çıktı, Uyvar Kalesi’ni kuşattı ve 1663’te ele geçirdi. Uyvar’ın alınmasına karşın Avusturya ile barış yapılamamıştı. Fazıl Ahmet Paşa, antlaşmayı imzalatabilmek için ertesi yıl yeniden sefere çıktı. Vasvar’da Osmanlı istekleri doğrultusunda antlaşma imzalandıysa da, Sen Gotar’da Osmanlı-Avusturya kuvvetleri karşı karşıya geldi. Her iki tarafın da ağır kayıplar verdiği savaşta, kesin sonuç alınamadı. Ertesi gün imparatorun onayladığı antlaşma metni gelince, Osmanlı Ordusu geri döndü.

Advertisement

Fazıl Ahmet Paşa, bu kez Girit üzerine sefere çıktı. 1667’de Hanya önlerine gelerek kaleyi kuşattı. Osmanlılar, 22 yıldır süren savaşı, aralıksız iki yıl daha sürdürerek kaleyi ele geçirdiler. Kandiye’nin fethiyle Girit Adası tümüyle Osmanlıların eline geçti. Fazıl Ahmet Paşa, Girit’ten dönünce, IV. Mehmet ile birlikte Lehistan sorununu çözümlemek üzere sefere çıktı. IV. Mehmet bu sefer sonunda Kamaniçe Kalesi’ni ele geçirdi ve Lehistan’a çok ağır koşullar taşıyan Bucaş Antlaşması’nı kabul ettirdi. 1676’da Fazıl Ahmet Paşa’nın ölümü üzerine, Köprülü Mehmet Paşa’nın damadı olan Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazamlığa getirildi. Çehrin Seferi’ne çıktı. 1677’de yeni sefere çıktığı sırada, padişah Edirne’ye gelerek burada avlandı. Bu sırada, Orta Macar beylerinden Tökeli İmre, Avusturyalılara yenilip Osmanlı topraklarına sığınınca padişahtan yardım istedi. Merzifonlu, hem Tökeli’ye yardım etmek, hem de büyük bir zafer kazanmak amacıyla Avusturya üzerine sefer açtı. IV. Mehmet, Avusturya ile imzalanan Vasvar Antlaşması’nı bozmak istemedi. Ancak sadrazamın diretmesi karşısında savaşa izin verdi. Büyük bir orduyla 1683’te Avusturya Cephesi’ne hareket eden Merzifonlu, doğruca Viyana üzerine yürüdü. Osmanlı Ordusu, Viyana’yı ele geçirecek durumdayken, Kahlenberg eteklerindeki savaşı yitirerek, yenildi ve hızla geri çekilmeye başladı. Padişah bu başarısızlık üzerine Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’yı idam ettirdi; yerine geçen İbrahim Paşa savunma işini gerçekleştiremedi.

Estergon ve Peşke kaleleriyle başka sınır kaleleri düşmanın eline geçti. Lehistan, Kamaniçe ve Boğdan üzerine sadırdı. Venedikliler ise Dalmaçya ve Mora’daki kaleleri ele geçirmeye başladı. IV. Mehmet bozgun döneminde av eğlencelerinden vazgeçmediği için, halkın ve devlet adamlarının muhalefetiyle karşılaştı. Sonunda IV. Mehmet tahttan indirildi, yerine kardeşi II. Süleyman geçirildi, IV. Mehmet, Şimşirlik dairesine hapsedildi, 1693’e kadar Topkapı Sarayı’nda kaldı. Edirne’ye giderken yolda öldü. Cenazesi İstanbul’a getirilerek Yenicami’deki türbeye gömüldü.

4 mehmet

Kaynak: commons.wikimedia.org

IV. Mehmet döneminin siyasal olayları

Osmanlı – Venedik İlişkileri

Daha önce bozulmuş olan Osmanlı-Venedik ilişkileri;

  1. Osmanlı gemilerinin Venedik saldırılarına uğraması
  2. Mısır’a giden bir Osmanlı kalyonunun Venedik korsanlarının eline geçmesi üzerine savaşa dönüştü.
  • Girit üzerine yapılan bir seferle Hanya alındı.
  • Kandiye Kalesi kuşatıldı; ama alınamadı. Bunun üzerine Çanakkale Boğazı Venedikliler tarafından kapatıldı.
  • Girit’e yardım için gönderilen donanma Venediklilere yenildi.
  • Limni ve Bozcaada Venediklilerin eline geçti.

Girit Savaşı, Osmanlı deniz gücünün Avrupa’ya göre geri kaldığını ortaya koydu.

KÖPRÜLÜLER DÖNEMİ

Donanmanın Venediklilere üst üste yenilmesi üzerine Köprülü Mehmet Paşa sadrazamlığa getirildi.

Köprülü Mehmet Paşa istediklerini yapabileceği bir ortam hazırlamak ve bağımsız hareket edebilmek amacıyla saraydan bazı isteklerde bulundu.

Advertisement
  1. Saray, devlet işlerine karışmayacaktı.
  2. Devlet işleriyle ilgili teklifleri kabul edilecekti.
  3. Devlet hizmetlerine istediği kişileri getirebilecekti.
  4. Kendisi hakkında şikayet olursa, hemen görevinden alınmayacak, önce kendisine sorulacak, savunması alındıktan sonra karar verilecekti.

Köprülü Mehmet Paşa, göreve başladıktan sonra;

  • a. İstanbul’da asayişi sağladı.
  • b. Donanmayı güçlendirdi.
  • c. Venediklileri Çanakkale Bogazı’ndan uzaklaştırdı.
  • d. Bozcaada ve Limni’yi geri aldı.
  • e. Erdel üzerine bir sefer yaptırarak buradaki isyanı bastırdı.
  • f. Anadolu’da Abaza Hasan Paşa isyanını bastırdı.

Köprülü Mehmet Paşa’nın ölümünden sonra yerine oğlu Fazıl Ahmet Paşa sadrazam oldu.

Vasvar Antlaşması (1664) Savaşın Nedenleri

a. Avusturya İmparatoru’nun Erdel halkını Osmanlılara karşı kışkırtması,

b. Sınırdaki bazı kaleleri ele geçirmesi.

c. Fazıl Ahmet Paşa’nın sefere çıkarak Uyvar Kalesi’ni alması

  1. Erdel, eskiden olduğu gibi Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacak, Avusturya ve Osmanlı kuvvetleri buradan çekilecekti.
  2. Osmanlı Devleti’nin gösterdiği aday, Avusturya tarafından da Erdel Beyi olarak tanınacaktı.
  3. Avusturya savaş tazminatı ödeyecekti.
  4. Bu savaşta Avusturyalılardan alınan Uyvar ve Novigrand kaleleri Osmanlılarda kalacak, yıkılan Zerinvar kalesi Avusturya’ya verilecek, fakat Avusturya bu kaleyi onarmayacaktı

Girit’in Fethi (1669)

  • Kandiye Kalesi dışındaki Girit toprakları Osmanlıların hakimiyetindeydi.
  • Kandiye kuşatılarak alındı. Venediklilerle yapılan antlaşmaya göre;
  • Kandiye Kalesi Osmanlılara teslim edilecek, Venedikliler, Ege’deki Osmanlı adalarına saldırmayacaklardı.
  • Ancak bu savaş, Osmanlı deniz gücünün Avrupa denizciliğine göre geri kaldığını gösterdi.

Lehistan Seferi

Leh Kralı’nın Osmanlı hâkimiyetindeki Ukrayna’ya saldırması üzerine, IV. Mehmet Lehistan üzerine sefere çıktı.

Seferin başarılı olması ve Lehistan başkentinin tehlikeye düşmesi üzerine antlaşma imzalandı.

Bucaş Antlaşması (1672)

  1. Lehistan Osmanlılara her yıl vergi verecekti.
  2. Podolya, Osmanlı egemenliğine bırakıldı.
  3. Lehistan kuvvetleri Ukrayna’dan çekilecekti.
  4. Lehistan Krallığı eskiden Kırım Hanlığı’na verdiği vergiyi vermeye devam edecek, buna karşılık Kırımlılar, Lehistan’a saldırmayacaklardı .

Not : Bu antlaşmanın vergiyle ilgili maddesi, Lehistan Meclisi’nin direnmesi üzerine kaldırıldı.
IV. Mehmet Lehistan seferinden sonra, ölen Fazıl Ahmet Paşa’nın yerine Merzifoıılu Kara Mustafa Paşa’yı sadrazam yaptı.

Yeni Sadrazam ilk seferini Ruslar üzerine yaparak onların ele geçirdiği yerleri geri aldı.

Ruslarla Osmanlılar arasında ilk antlaşma imzalandı (1681). Buna göre Dinyeper nehrinin sag tarafındaki yerler Osmanlılarda, Kiev şehri Ruslarda kalacaktı.

II. Viyana Kuşatması (1683)

  • • Vasvar Antlaşmasından sonra Erdel’den umudunu kesen Avusturya, Orta Macaristan’da egemenlik kurmak istedi. Ancak bu politika Macarların tepkisine neden oldu.
  • • İmre Tököli adında bir Macar soylusu, Avusturyalılara karşı Osmanlılardan yardım istedi.
  • • Merzifonlu Kara Mustafa Paşa, Alman İmparatorluğu’nu etkisiz kılmak ve Orta Avrupa’yı Osmanlı yönetimine bağlamak istiyordu. Bu nedenle yardım isteğini fırsat sayarak büyük bir ordu ile sefere çıktı.
  • • Görünüşte sefer Yanıkkale üzerine yapılacaktı.
  • • Merzifonlu, seferi Viyana üzerine yöneltti. Viyana kuşatıldı.

Viyana’nın Alınamama Nedenleri

  • a. Viyana kalesinin çok iyi korunması
  • b. Kuşatmanın uzamasının asker arasında bezginlik yaratması
  • c. Leh Ordusu’nun Tuna’yı geçmesini önlemekle görevli Kırım Hanı’nın bu görevini yerine getirmemesi
  • d. Alman ve Leh kuvvetlerinin birleşerek Osmanlılara saldırmaları ve Osmanlıların iki ateş arasında kalması

Osmanlı Ordusu yenildi ve geri çekildi. Viyana Bozgunu adı verilen bu geri çekiliş esnasında başta Estergon olmak üzere birçok kale elden çıktı.

Advertisement

Merzifonlu; önce Budin’e, oradan Belgrat’a çekildi. Orada IV. Mehmet’in gönderdiği cellatlar tarafından idam edildi.

Kutsal Bağlaşma

Osmanlıların Viyana önlerinde yenilmeleri Avrupa’da büyük sevinç yarattı. Papa’nın girişimleriyle Osmanlılara karşı kutsal bağlaşma kuruldu. Bu bağlaşmaya, Avusturya, Lehistan, Venedik, Malta ve bir süre sonra Rusya katıldı.

  • Kutsal ittifak ile Osmanlılar arasındaki savaşlar 16 yıl sürdü.
  • Osmanlılar sürekli olarak saldırıya uğradılar ve Avrupa’dan hızla geri çekilmeye başladılar.
  • Halkın bu kötü gidişe büyük tepki göstermesi üzerine IV. Mehmet tahttan indirildi.


Leave A Reply