İzmir ilinin tarihi, tarihçesi. İzmir ilinde bulunan tarihi mekanlar, yerler ile ilgili bilgi.
İZMİR TARİHİ; İzmir’de tarihsel dönemlere ilişkin ilk yerleşme izleri Hitit dönemine aittir. Yunanistan’dan Batı Anadolu kıyılarına göçen üç koldan biri olan Aiollerin bu kıyılarda kurdukları 12 kentten biri de İzmir idi. O dönemdeki adı Smyrna olan kent, bugünkü İzmir’in yakınlarındaki Bayraklı Hölüğü’dür. Aolia’nın güneyinde bulunan İonia kentlerinden Kolophon, Smyrna’yı ele geçirerek İonia Birliği’ne (Panionion) kattı. İÖ 8. yüzyıl dolaylarında gerçekleşen bu katılımdan sonra İzmir, İon karakterine büründü. İÖ 600’de Lidya Kralı Alyattes, İzmir’e kuşatıp ele geçirdi ve oturulamayacak derecede yıkıma uğrattı. Bu yıkımdan sonra kent 40 yıla yakın bir süreyle yerleşimden uzak kaldı. Son Lidya kralı Kroisos’un izniyle İÖ 560’larda yeniden bayındır duruma getirildi ve İÖ 545’te tüm Anadolu’nun Pers egemenliğine girmesine kadar Lidya Krallığı’nın önemli bir ticaret limanı oldu. İki yüzyılı aşkın bir süre tüm Anadolu gibi Pers egemenliğinde yaşayan İzmir, İÖ 334′ te Anadolu’ya giren Makedonya Kralı Büyük İskender’e direnmeden teslim oldu. Bugünkü Bayraklı Höyüğü’nde bulunan Smyrna Kenti’nin savunma açısından konumunu beğenmeyen Büyük İskender, yeni kenti Pagos Tepesi’ne (bugün Kadifekale) kurdurdu. İÖ 323’te Büyük İskender’in ölümüyle parçalanan imparatorluğunu paylaşan komutanlarından Antigonos Monophtalmos’un payına düşen İzmir, dahao sonra İskender’in komutanları arasındaki çekişmelerde sürekli el değiştirdi. İÖ 301’de de Lysimakhos’un eline geçti; son olarak da Seleukosların elinde kaldı (İÖ 222). Kısa süre sonra Bergama Kralı I. Attalos, içinde İzmir’in de bulunduğu Ege Denizi’nin kıyı şeridini ele geçirdi (İÖ 218). İÖ 196′ da yeniden Seleukos egemenliğine girdiyse de İÖ 190’da Manisa yakınlarında Romalılarla yapılan savaştan sonra İzmir ve öteki Batı Anadolu kentleri Roma denetimine girdi; bir ara bağımsız kalan İzmir, bu kez de Bergama Krallığı’na bağlandı, Augustos döneminde İÖ 27′ de eyaletlerin yeniden düzenlenmesi sırasında İzmir, Asia Eyaleti’nin bir kenti olarak Roma topraklarına katıldı. İS 3. yüzyıl içinde İzmir’de Hristiyanlık yayılmaya başladı. 395’te Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasıyla İzmir de Bizans İmparatorluğu’nun topraklan içinde kaldı.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) beş yıl sonra 1076’da İzmir Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şah’ın, 1086’da da ilk Türk denizcisi sayılan Çaka Bey’in eline geçti. Anadolu Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan, Çaka Bey’i öldürterek İzmir’i Anadolu Selçuklu Devleti’nin topraklarına kattı. Ancak 1097’de Bizans İmparatoru I.Aleksios Kommenos (1081-1118), İzmir’i yeniden Bizans’a bağladı. 1204′ te Latinlerin İstanbul’u ele geçirip bir imparatorluk kurmaları üzerine, İzmir, İznik’te kurulan Rum İmparatorluğu’na bağlandı. Aydınoğulları Beyliği, 1310′ da önce Müslüman İzmir’i 1326’da da Gâvur İzmir’i topraklarına kattı. 1344′ te İzmir’i kuşatan Haçlılar, Umur Bey’ in şiddetle karşı koymasına karşın Gâvur İzmir’i ele geçirdiler. Gâvur İzmir 50 yıl kadar Rodos şövalyelerinin elinde kalırken Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezit, 1390’da Müslüman İzmir’i Osmanlı topraklarına kattı. 1402 Ankara Savaşı’ndan sonra Timur, Gâvur İzmir’i ele geçirdi. Fetret Dönemi boyunca İzmir ve yöresine egemen olan Cüneyt Bey, Mehmet Çelebi’ye kenti teslim etti (1415). Düzmece Mustafa olayı sırasında 1422’de kısa bir süre yeniden İzmir’i ele geçiren Cüneyt Bey, E. Murat döneminde yakalanarak öldürüldü ve İzmir kesin olarak Osmanlı Devleti’ne bağlandı.
Osmanlı yönetiminde büyüyen ve gelişen İzmir, 15 Mayıs 1919 sabahı Yunanlılar tarafından işgal edildi. Gazeteci Hasan Tahsin, Konak Meydanı’nda düşmana ilk kurşunu sıktı ve hemen öldürüldüyse de Milli Mücadele ateşini tutuşturdu. 3 yıl 3 ay 25 gün Yunan işgali altında kalan İzmir’i, 30 Ağustos 1922 Başkomutanlık Meydan Savaşı’ nın zaferle bitmesinden sonra Türk Ordusu 9 Eylül 1922’de düşmandan kurtardı.
Cumhuriyetin ilanından sonra il oldu ve kısa sürede gelişerek kültür, sanat, ekonomi ve ticaret alanlarında Türkiye’nin üçüncü büyük kenti oldu.
TARİHSEL ESERLER: Çeşitli dönemlere ait birçok tarihsel eseri bağrında toplanması gereken İzmir’in merkezi, gerek antik dönem, gerekse Türk dönemine ilişkin fazla eser vermez. Kentin Bayraklı’dan sonra ikinci kuruluş yeri olan Kadifekale’nin eteklerindeki Basmane’de açığa çıkarılan agoranın kapı ile 12 Kronit başlıklı sütununun dışında ayakta kalan yapı yoktur. Batı galerisinin köşesinde Deniz Tanrısı Poseidon ile Bereket Tanrıçası Demetler’in heykelleri yer alır.
Türk dönemine ait tarihsel eserlerin çoğunluğunu camiler oluşturur, Ancak yangınlar ve doğal yıkımlar nedeniyle onarıldıklarından özgün biçimlerini yitirmişlerdir. Bunların en önemlilerinden biri olan Hisar Camisi, eski bir kiliseden camiye dönüştürülmesine karşın son biçimini 1598’de aldı. Çarşı içinde bulunan Kestane Pazarı Camisi’ni 1670’te Eminzade Hacı Ahmet Ağa yaptırdı. İzmir’in büyük camilerinden biridir. Tek kubbeli caminin, tek şerefeli bir minaresi vardır. Çarşı içerisindeki bir başka cami de Şadırvan Camisi’dir. Bıyıkoğlu Mahmut tarafından 1638’de yaptırıldı. Anafartalar Caddesi üzerindeki Başdurak (ya da Hacı Hüseyin) Camisi 1623’te yapıldı, Anafartalar Caddesi’ndeki bir başka cami de Kemeraltı Camisidir. 1671’de Yusuf Çamazade Ahmet Ağa tarafından yaptırıldı. Aynı cadde üzerinde bulunan Hatuniye Camisi, 1739′ da yaptırıldı. İzmir’in plan bakımından ilgi çekici bir camisi de Çorapkapı Camisi’dir. Konak (ya da Yalı) Camisi 1756’da İngiliz Ayşe Hanım tarafından yaptırıldı. İzmir’in bir başka güzel eseri de Konak Meydanı’nda bulunan Saat Kulesidir. Sadrazam Küçük Sait Paşa tarafından 1901’de II. Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yıldönümü anısına yaptırıldı. 25 m yüksekliğinde kulenin saatleri Alman İmparatoru II. Wilhelm’in armağanıdır. Aynı meydanda yer alan İlk Kurşun Anıtı 1919’da İzmir’e çıkan Yunanlılara ilk kurşunu sıkan gazeteci Hasan Tahsin’in anısına 1974’te yapıldı. Cumhuriyet Meydanı’ndaki Atatürk Anıtı da İzmir’i süsleyen eserler arasındadır.
