Hem Bursa-İznik’te yer alan hem de Trabzon’da yer alan ve aynı adı taşıyan Ayasofya Kiliseleri ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı sayfamız.
İznik ve Trabzon Ayasofya Kiliseleri Hakkında Bilgi
Ayasofya Kilisesi (İznik), Bursa’nın İznik ilçesinde, ilk yapımı İS 4. yüzyıla tarihlenen Bizans kilisesi. İznik’in (Nikaia) Sultan Orhan tarafından alınmasından sonra camiye çevrildi. Bu nedenle Orhan Camisi olarak da bilinir. Daha sonraki yıllarda bir yangın geçirdi ve I. Süleyman (Kanuni) döneminde Mimar Sinan’a onartıldı. Mimar Sinan, yan neflere geniş kemerler açmış ve yapıya bir minare ile çini bezemeler eklemiştir. Kilisenin özgün biçimi üç nefli bir bazilikadır. Yan nefler orta neften ikişer ayak ve bunların yanlarında ikişer sütunla ayrılmıştır. Orta nef yan neflerden daha yüksektir. 1936’da, İstanbul Üniversitesi Arkeoloji Enstitüsü tarafından yapılan kazıda, yapıda Bizans dönemine ait taban mozaikleri bulunmuş ve sıva altından freskler ortaya çıkarılmıştır. Kısmen onarılan kilisenin girişindeki taban mozaikleri, korunmak için camekân içine alınmıştır.
Ayasofya Kilisesi (Trabzon), Trabzon’un Fatih mahallesinde bulunan, Trabzon Rum imparatoru I. Manuel Komnenos’un 1238-63 arasında yaptırdığı kilise. 1484’te kent Osmanlıların eline geçtikten sonra camiye çevrildi. Edinburg Üniversitesi’nden bir grup sanat tarihçisi ile Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından 1958-62 arasında onarıldı. 1964’te müze olarak ziyarete açıldı. Kilise, geç dönem Bizans mimarlığının özelliklerini gösteren bir yapıdır. Batıda yer alan çan kulesi, yazıtına göre 1427’de eklenmiştir. Yunan haçı planlı kilisenin orta mekânı, dört mermer sütunun taşıdığı 12 köşeli bir kasnağa oturan bir kubbe ile, haçın kollarını oluşturan ve birer apsisle son bulan nefler de tonozla örtülüdür. Kilisenin güney, kuzey ve batı yönlerinde üç girişi vardır. Güney giriş kapısındaki alınlık frizinde, sağdan sola doğru Âdem ile Havva’nın öyküsü resmedilerek insanın yaratılışı betimlenmiştir. Kuzey girişinde, geometrik örgeli üç madalyon vardır. Batı girişinin sağ ve sol yanlarında mukarnaslı nişler ve kemerin kilit taşında Komnenosların simgesi olan tek başlı kartal figürü bulunur. Kilisenin içi, Kitabı Mukaddesteki başlıca konuların resmedildiği fresklerle bezelidir. Kubbedeki Pantekrator İsa resminin altında bir yazıt kuşağı dolanır; daha aşağıda üstünde meleklerin betimlendiği ikinci bir kuşak vardır. Apsisteki freskte Meryem, kucağında İsa ile iki meleğin ortasında oturur durumda resmedilmiştir. Öteki duvarlarda ise Doğum, Çarmıha Geriliş, Cehenneme İniş, Vaftiz, Göğe Yükseliş, Son Akşam Yemeği, Ayak Yıkama gibi dinsel sahneler yer alır.
