Esans nedir? Esans nasıl üretilir? Esans nelerden yapılır, nasıl üretilir? Esansın özellikleri nelerdir, esans hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Esans
Esans; Bitkilerden çıkarılan veya kimya yardımıyla çeşitli maddelerden elde edilen kokulu, uçucu bir sıvıdır.
Orta Asya, Mezopotamya ve Mısır medeniyetlerinin kalıntılarından anlaşıldığına göre esans, çok eski çağlardan beri yapılmakta ve kullanılmaktadır. İnsanlar güzel kokulardan alınan zevki ilk olarak dini törenlerinde yaktıkları kokulu ağaç ve bitkilerden öğrenmişlerdi. Sonra zamanla bu güzel kokulu ağaç dallarını, bitkileri suya batırarak vücutlarına sürmeyi gelenek edindiler. Böylece, meydana getirilen ilk esansların Fenikeli gemici ve tüccarlar tarafından bütün Akdeniz ülkelerine yayıldığı, tanıtıldığı anlaşılıyor.
Roma İmparatorluğumun en parlak devrinde esans da büyük bir önem kazanmıştı. O çağın toplantılarında, ziyafetlerinde misafirlere esans ikram etmek bir gelenek halini almıştı. Ortaçağ’da esans yapma sanatı en başarılı şeklini İran’da ve Arabistan’da buldu. Sonradan bu bölgelere gelerek dönen Haçlı Orduları Doğu’nun esans yapma sanatını Batı dünyasına da tanıttı. Bu sıralarda bir yandan da Çinliler, Hintliler kendilerine 02 usullerle mükemmel esanslar yapıyorlardı. Avrupalılar onların usullerini ancak XV. ve XVI. yüzyıllarda öğrenebildiler.
Esans yapımı ve kullanımı Avrupa’da, özellikle Fransa’da, Kral XIV. ve XV. Louis’ ler zamanında yeniden büyük bir değer ve önem kazandı. Böylece, günümüze kadar gelen üstün esans endüstrisinin temelleri Fransa’da atılmış oldu.
Esans yapımında eski çağlardan beri edinilmiş en önemli bilgi, güzel kokunun bir tek kaynaktan değil, çeşitli birçok kokuların birleştirilmesinden meydana geldiğidir. Bugün en başarılı esanslar bitkilerden, hayvanlardan, ayrıca suni olarak kimyasal maddelerden yapılmaktadır.
Kaynak: commons.wikimedia.org
ESANS NASIL VE NELERDEN YAPILIR
Esans yapmak için akla ilk gelen, kokulu çiçeklerdir. Bazı bitkilerin çiçeklerinde, tohumlarında, gövdelerinde, köklerinde, meyvalarının kabuklarında özel kesecikler, hücreler vardır. Buralarda kokuyu meydana getiren yağ bulunur. Çiçeklerden çıkarılan bu yağlar alkolle karıştırılır.
Esans yapılan çiçekler arasında karanfil, mimoza, yasemin, lâvantaçiçeği, portakal, limon, menekşe, nane, gül başta gelir. Bitkilerdeki kokulu yağ miktarı çok az olduğu için esans yapmak sanıldığından daha da güç bir iştir. Normal olarak iki bin kilo gül yaprağından ancak yarım kilo kadar gül esansı (gül yağı) çıkarılabilir.
Çiçeklerin doğal kokularından faydalanmak zor ve pahalı bir iş olduğu için kimyacılar bugün suni usullerle esans yapıyorlar. Meselâ “benzil asetat” ın kokusu yasemin esansının kokusuna benzer. Bu madde suni yasemin esansı yapmakta kullanılır. Ayrıca, ucuz esansları kimyasal maddelerle karıştırıp pahalı esans elde etmek de mümkündür. Suni esansların çoğunun kokuları keskin ve uzun ömürlüdür.
Bazı hayvanlardan da esans çıkarılır. Bunlar arasında misk keçisi, misk kedisi, amber balığı, kunduz başta gelir.
Misk keçisi, Orta Asya’da yaşayan bir yaban keçisidir. Vücudundaki bir bezde bulunan yağ koku yayar. Bu koku tek başına çirkinse de başka esanslarla karıştırılınca güzel bir koku elde edilir. Son yıllarda Orta Asya’daki misk keçileri tükenmeye yüz tuttuğu için bunlardan çıkarılan esansın fiyatı da günden güne artmaktadır.
Misk kedisi Orta Afrika’da yaşar. Bu yaban kedileri yakalanıp özel kafeslerde büyütülür, çiğ etle beslenir, Esans yayan bezlerinin çalışması için bu hayvanları boyuna kızdırmak gerekir. Hayvan sinirlenince ağzından koku yayan bir sıvı akmaya başlar. Bu sıvı kaşıkla toplanır. Bazen de sıvı hayvanın ağzında birikir, dışarı akmaz, o zaman zorla alınır. Bu salgı kahverengimsidir, kokusu çok kuvvetlidir. Başka esanslara gayet güzel bir koku verir.
Amber balığından elde edilen kokulu madde de bir salgıdır. Bu balık sert bir maddeyi yutup da sindiremezse midesinde o maddenin etrafına yapışkan bir madde salar. Bu yapışkan madde barsaklarda birikir, dışkılarla birlikte dışarı atılır. Bunlara tropik bölgelerde denizlerde, deniz kıyılarında yüzer kiloluk büyük yığınlar halinde rastlanır. Kurşuni renkte yapışkan bir maddedir, çok pahalıya satılır.
Kunduz yağı da kunduzun gerisindeki bir bezden çıkan salyadır. Fakat bunun elde edilmesi için hayvanın öldürülmesi şarttır. Kunduz yağı kurutulmuş olarak kullanılır, koyu renkli, hoş kokulu bir maddedir. Hayvandan elde edilen esanslar arasında en çok kullanılanıdır.
