Jean le Rond d’Alembert kimdir? Jean le Rond d’Alembert hayatı, biyografisi, çalışmaları, eserleri ve ve felsefesi hakkında bilgi.
Jean le Rond d’Alembert
Jean le Rond d’Alembert; Fransız matematikçisi, ansiklopedi yazarı ve aydınlanma dönemi filozofudur (Paris 1717-ay. y. 1783).
Mademe de Tencin ile topçu subayı Destouches Canoh’un yasadışı oğlu olarak dünyaya geldi. Annesi onu Paris’teki Saint-Jean-Le-Rond Manastırı’nın merdivenlerine bıraktı, manastır görevlileri tarafından bir süre bakıldı. Daha sonra babası onu bir camcının eşi olan Mademe Rousseau’nun yanına yerleştirdi. Destouches ailesi bu küçük çocuğu bir süre sonra Jansenist bir okul olan College de Mazarin’e yazdırdı ve kendisine d’Aremberg adını verdi. Daha sonra bu adı d’Alembert’t çeviren çocuk, Cizvit-Jansenist çatışmasına karşı soğukluk duyarak metafizik tartışmalardan uzak durdu.
Hukuka başladıktan iki yıl sonra tıp öğrenimine bir süre sonra da yatkınlık duyduğu matematik öğrenimine geçti. Matematiğe olan yeteneğiyle 1739’da memoire adını verdiği intégral hesap üstane bir çalışmasını Bilimler Akademisi’ne sundu, fakat Akademi’ye kabul edilmesi için 1743’te yayımlayacağı Traité de Dynamique’in çıkmasını beklemesi gerekecekti. Bu çalışmasının girişi d’Alembert’in bilim felsefesine ilişkin ilk anlamlı yazısıdır. Kendi mekaniğinin ilkesinin temeline kanıtlanmamış belitler (aksiyom) koymuş olmasına karşın d’Alembert, Descartes’ in metafizik kabullerini yadsımış ve Bacon’ın deneysel ve (indüktiv) tümevarıma yöntemine duyduğu hayranlığı saklamamıştır.
Felsefesi
İlk felsefi eseri olan Ansiklopedi’ye yazdığı Discours Préliminaire’dır (Giriş Niteliğinde Sohbet) 1751. Daha 1746’larda Diderot ile birlikte Chambers’in Cyclopaedia adlı eserini Fransızcaya çevirip yayımladı. Bu çeviri çalışması sırasında İngiliz deneyci filozoflarını tanıma fırsatını buldu, kendi düşüncelerini de ekleyerek ansiklopedi maddelerinin daha özgün bir biçimde yazılmasını sağladı. Ona göre doğa, belirsiz, keyfi ve çok geniş varsayımlarla bilinemez, o yalnızca fiziksel fenomenlerin dikkatli bir incelenmesiyle bilinebilir. Bu yüzden de metafiziğin doğruları akıl için kabul edilebilir değildir. Duyumlara dayanılarak ortaya çıkarılan dış dünyanın apaçıklığı ve kesinliği güvenilirdir. Berkeley’in metafizik nitelikteki karşı çıkmaları ise sağduyuya aykırıdır. Bütün bilgilerimiz duyumlardan çıktığına göre, bilginin gelişme çizgisine, ilkel insanın duyum izlenimlerinden alıp onu anlatmanın en karmaşık biçimlerine kadar getirebiliriz.
Dil, müzik ve sanatlar, duyumlardan türetilmiş kavramları ve duygulanımları iletirler ve bu yüzden de doğanın taklididirler. Örnek olarak, eğer müzik betimsel olmazsa yalnızca bir gürültüden ibarettir. Her bilgi duyumlarda bulunan kendi köküne, kaynağına indirgenebilirse ve bütün duyumlar aşağı yukarı her insanda aynı ise, o zaman buradan çok sınırlı bir zihnin bile herhangi bir sanatı ya da bilimi öğrenebileceği çıkar, İşte bu anlayış Aydınlanmanın ilkelerinin yayılmasında eğitimin büyük gücünü vurgulamayan bir temel olmuştur. D’Alembert için insanın fiziksel gereksinimleri, estetik ve bilimsel arayışları, hatta ahlâksallığı toplumsal bir temelden kaynaklanır. Ahlâksallığı sosyolojik bir temele dayandırması Auguste Comte‘a öncülük etmiştir. D’Alembert aynı zamanda doğruluğun ölçütünün gözlem ve deneye dayandırılması gerektiğini söylemekle de pozitivistlere yol göstermiştir. İnsanın giz dolu evren karşısındaki belirsiz, güvenliksiz durumu d’Alembert’in dinsel hoşgörüyü savunuşunun temelini oluşturur. Onun evreni yorumlayışı ise ateist bir çizgi sergiler. Zihin, maddenin karmaşık gelişmesinin yalın bir sonucudur.
D’Alembert son yıllarını Akademi’deki çalışmalarla geçirdi. Buraya genç yazar ve filozofların alınmasına çalıştı. En ünlü öğrencisi filozof Condorcet’ dir. Arkadaşı ve hocası Diderot ile birlikte Voltaire’i etkilediler ve Aydınlanma dönemini başlattılar. Tanrıtanımaz olduğu için öldükten sonra kimsesizlerin yattığı bir mezarlığa gömüldü.
Başlıca eserleri:
Traité l’Equilibre et du Mouvement des Fluides (Akışkanlar Hareketi’nin Denge Kuramı) 1744 ve 1751; Rélexions sur la Cause Générale des Vents (Rüzgârların Genel Nedeni Üstüne Düşünceler) 1746 (Bu eserle Berlin Bilimler Akademisi’nden ödül aldı ve üye seçildi); Recherches sur les Cordes Vibrantes (Titreşimli Teller Üstüne Araştırmalar) 1744 (Berlin Akademisi için yazıldı); 1761-1780; Eléments de Musique (Müziğin Öğeleri) 1752; Recherches sur Différents Points importants du Système du Monde (Dünya Sisteminin Önemli Farklı Notaları Üstüne Araştırmalar) 1754-1756; Opuscules Mathématiques (Matematik Eserler).
