Johannes Brahms’ın En Ünlü ve Önemli Eserleri Nelerdir? İsimleri ve Özellikleri

0
Advertisement

Johannes Brahms hangi alanda, ne tür eserleri vermiştir? Johannes Brahms besteleri, senfonileri, piyano ve keman konçertoları hakkında detaylı bilgi.

Johannes Brahms

Johannes Brahms Eserleri

SENFONİ «Do minör» No. 1 Op. 68

İlk yorumu: 1876 Karlsruhe.
Geçen yüzyılın ünlü orkestra yöneticisi Hans von Bülow eseri «Beethoven’in 10’uncu senfonisi» diye tanımlamış, aynı çağın tenkitçisi Eduard Hanslick; «Beethoven’den sonra hiçbir besteci onun üslubuna bu kadar yakınlaşamamıştır.» tümcesiyle yargısını açıklamıştır. Klasik senfoni yapısına sıkıca bağlı olan Brahms bu alandaki ilk eserini 20 yılı aşan bir çaba ve düzeltmeden sonra vermiş, ardında Beethoven’in gölgesi ve ayak seslerini duyarak bunalım ve kuşkulara düşmüş, sonuçta düşününü kabul ettirebilmiştir.

Birinci bölüm (Un poco sostenuto – Allegro) 37 ölçü tutan bir ağır «giriş»\e başlar. Bu giriş, tematik yapının İki tohumunu taşır; tahta nefesli çalgılar ve viyolaların sunduğu bir motif, keman ve viyolonsellerin verdiği bir ikinci motif. Sonra obuadan yansıyan bir yan «tema» örgüye tüm zarafetiyle katılır, türlü grupların tını doruklarından doğan gerilim «coda»da «Do majör» tonaliteyle boşalır. İkinci bölüm (Andante sostenuto) genellikle solo çalgılara dağıtılan görevlerle «konsertant» bir biçim gösterir, eşlikli solo keman partisi bu özelliği tamamlar. Üçüncü bölüm (Un poco Allegretto e grazioso) klarnetin sunduğu bir melodiyle girer, gölgeli bir «scherzo» görüntüsüyle sürer. Dördüncü bölüm (Adagio – Piu Andante – Allegro non troppo) yapı çizgisinin özellikleri; ağır girişten sonra yaylı çalgıların ana «tema»sı, nefesli çalgılardaki huzursuz gelişimi, solo kornonun barış çağrısı, aynı çağrının flüte geçişi, trombonlardan çağlayan kısa «choral» ve bitişi haberleyen coşkun bir «stretto».


SENFONİ «Re majör» No. 2 Op. 73

İlk yorumu: 1877 Viyana.
Bu senfoni için «Yeni sevgili canavar…» diyor Brahms yazdığı bir mektupta. Besteciyi uzunca bir süre uğraştırıp oldukça büyük bir partisyona zorlayan yapıt genel yapısına yaygın «pastoral» karakterle seçkinleşir.

Birinci bölüm (Allegro ma non troppo) ilk «tema»nm temel notalarıyla girer, viyolonsel ve kontrbaslara yayılır. Ana «tema» tahta nefes çalgıları ve korno arasındaki soru yanıt biçiminde sürer, trombon ve bastuba «sunuş bölümü»nü tamamlar. Viyola ve viyolonseller karanlık bir melodiyi götürürken bir yan «tema» enerjik bir sıçrayışla bölüme katılır, korno, önce ana «tema»yı sonra ilk melodiyi düşlü bir seslenişle tekrarlar. İkinci bölüm (Adagio ma non troppo) üç kesimli bir «Lied»dir. Esas «tema»yı viyolonseller sunar, kısa bir «fugato» belirir, ortalarda tahta nefesli çalgıların senkoplan bölümü süsler. Üçüncü bölüm (Allegretto grazioso — Presto ma non assai) obuanın verdiği tek bir melodi ve çeşitlemelerinden kuruludur. Dördüncü bölüm (Allegro con spirito) için tenkitçi Hanslick şöyle der: «Sanki Brahms’ın damarlarında Mozart’ın kanı dolaşmış bu bölümü bestelerken…» Neşe ve zarafetiyle seçkinleşen bölüm iki tatlı melodinin kıvılcımlı dokusuyla bu yargıya hak kazandırır.

Advertisement

SENFONİ «Fa majör» No. 3 Op. 90

İlk yorumu: 1883 Viyana.
Bestecinin senfoni biçiminde en az değer verdiği örnek olarak kalmış, Brahms yayıncısı Simrock’a alayla karışık yazdığı bir mektupta eseri «Yararsız senfoni…» olarak nitelendirmiştir. Oysa «Üçüncü Senfoni» ikinci ve üçüncü bölümlerinin değişik anlam ve yapısıyla ilgi çeker.

Birinci bölüm (Allegro con brio) maden nefesli çalgıların altı notalık bir haykırışıyla başlar. Bu haykırış eserin esas sözüdür, senfoninin her bölümünde değişik karakterle yansıyacaktır. Sonra «ana tema» ve bir yan «tema» gerilimli bir işlemeyle yapıyı sürdürüp altı notanın yaylı çalgılardan yansıyan yorgun tekrarına bırakır. İkinci bölüm (Andante) tahta nefesli ve kalın sesli yaylı çalgıların diyaloğu ile başlar. Yaylıların cevabı «esas söz»ün varyantıdır. Bölüm klarnet ve fagot’un verdiği iki tema ile işlenmiştir. Üçüncü bölüm (Poco Allegretto) üç bölümlük bir yas müziğidir; esas cümle, ara kesim, esas cümlenin değişik bir çalgılama ile tekrarı. Dördüncü bölüm (Allegro) yapıtın dramatik katıdır. Tutkulu ve fırtınalı çaba üç «tema» ile yansır; önce yaylı çalgılar ve fagot’dan gelen gölgeli bir «tema», trombonların «pianissimo» ile verdiği ikinci tema, kornonun sunduğu bir yan tema.


SENFONİ «Mi minör» No. 4 Op. 98

İlk yorumu: 1885 Meiningen.
Brahms’ın ilk yorumunu kendi yönettiği tek senfonidir. Sanatçı iyi bir yönetici olduğu halde orkestra karşısında çok seyrek yer almış, daima dinleyici kalmayı yeğ tutmuştur.

Birinci bölüm (Allegro non troppo) birinci kemanların sunduğu dalgalı bir melodiyle başlar, onu obua, klarnet ve fagot’un beraberce üfledikleri enerjik bir karşı «tema» izler. «Sonat» biçiminin bu anıtsal örneği bölüme katılan diğer iki tema ile tamamlanır. İkinci bölüm (Andante moderato) karanlık başlangıçtan sonra düşlü bir şarkı gibi sürer. Üçüncü bölüm (Allegro giocoso) neşesi, şakacı havası ve hoppa görüntüsüyle tipik bir «scherzo»dur. Dördüncü bölüm (Allegro energico e passionato) biçim yönünden eserin doruğudur. Maden nefesli çalgıların 8 akorunu ana «tema» ve 30 çeşitleme izler, bölüm üstün bir fantezi gücünden doğma örgüyle sürer.


PİYANO KONÇERTOSU «Re minör» No. 1 Op. 15

İlk yorumu: 1859 Hannover.
Bestecinin koruyucusu ve arkadaşı Robert Schumann’ın 1854 yılı Şubat ayında intihar girişimi Brahms üzerinde derin tepkilere yol açmış, genç besteci ruhunda bu olaydan doğan bunalımları nota kâğıtlarına geçirmiştir. Kâğıtlara geçen ilk yapı iki piyano için sonat biçiminde belirmiş, sonatın senfoni biçiminde bir taslağını yapmış, sonuçta piyano konçertosunda karar kılmıştır. Ancak, çağ gereği konçertolardan üstün «virtu-ozite» olanakları bekleyen dinleyici piyano «obligato»lu bir senfoni karakterini uzunca süre yadırgamıştır.

Birinci bölüm (Maestoso) tüm orkestranın trillerle süren gürlemesiyle başlar, bunu yakarışlı bir ikinci karşıt «tema» izler, piyano ve orkestra bu tematik malzemeyi Bach ve Vivaldi anlayışı ve Barok ilkelerine uygun bir düzenle işler. İkinci bölüm (Adagio) birincinin tam karşıtı bir atmosfere sahiptir. Clara Schumann’ın «dinsel bir hava» diye tanımladığı bu sakin, barış dolu bölüm kutsal bir suskuyla biter. Üçüncü bölüm (Rondo Allegro non troppo) piyanonun sunduğu canlı «rondo» temasıyla başlar. Bölümün sonlarında beliren iki kadans piyaniste «virtuozite» açısından tek olanağı sağlar.

Advertisement

PİYANO KONÇERTOSU «Si bemol majör» No. 2 Op. 83

İlk yorumu: 1881 Budapeşte.
Birinci konçertodan 23 yıl sonra doğan bu eseri kadın arkadaşı Elizabeth von Herzogenberg’e şöyle haberler besteci: «Size küçük bir scherzo ile süslü gene küçük bir konçerto bestelediğimi bildirmek isterim…» Ayrıca Clara Schumann’a yaptığı bu anlamda bir haberlemeye de şu yanıtı alır: «Yeni konçertoya çok sevindim. Küçük diye tanımlamışsın, işte buna inanmıyorum…» Brahms’ın yaşamında mutlu bir çağın evrimi olan «İkinci Konçerto» konusunda Claraya’ya hak vermek gerekir. 50 dakikaya yakın süren dört bölümlü anıtsal bir eserdir.

Birinci bölüm (Allegro non troppo). Korno kısa bir motifle piyanoya seslenip uykusundan uyandırır sanki. Solo çalgı yankı gibi yanıtlar bu motifi ve flüt, klarnet ve fagotun verdiği ikinci «tema»ya ulaşır Bölüme kemanların sunduğu bir üçüncü «tema» katılır, bu zengin melodi kaynaşımı güçlü bir «çorla» ile biter. İkinci bölüm (Allegro appassionato), piyanonun sunduğu bir «ana tema ile» keman ve vivololardan yansıyan ikinci bir «tema»dan kuruludur. Üçüncü bölüm (Andante) solo viyolonselin sunduğu bir «Leid»le başlar, bunu bir ikincisi izler. Bestecinin en duygulu ve tatlı eseri arasındadır bu motifler. Dördüncü bölüm i Allegretto grazioso) canlı, neşeli. hoppa bir karakterle seçkinleşen tipik bir «rondo»dur. Parçavı «tutti» ve solo yakın bir işbirliği içinde ve «konsertant» bir çabayla yürütüp sonuçlandırır.


KEMAN KONÇERTOSU «Re majör» Op. 77

İlk yorumu: 1879 Leipzig.
Besteci küçük yaşlarda keman çalmaya başlamış, fakat yıllar sonra arkadaşı ünlü kemancı Joachim için bir konçerto bestelemeyi teknik bilgilerini yetersiz sanarak göze alamamıştır Ancak bu eğilimi gene onunla işbirliği yaparak gerçekleştirmeyi düşünmüş, Joachim’in öğüdü ve düzeltmeleriyle keman edebiyatının anıtlarından biri doğmuştur.

Birinci bölüm (Allegro non troppo) viyola, viyolonsellerle fagot ve kornoların sunduğu ana «tema» ile girer, orkestra keskin çizgili yan motiflerle yapının formülünü tamamlar. Solo çalgı şarkılı bir üslupla partisine girerek işbirliğini sürdürür, uzun, renkli kadans düşlü bir uyanışa bağlanır, bölüm sert bir «coda» ile biter. İkinci bölüm (Adagio) obuanın diğer tahta nefesli çalgılar ve kornolar eşliğinde sunduğu tek melodiyle işlenmiştir. Bir Bohemya halk türküsünü andıran melodi kemana geçer ve çalgının tatlı arabeskleriyle süslenerek yansır. Üçüncü bölüm (Allegro giocoso, ma non troppo vivace). Bu ateşli «rondo»da bütün yük ve sorumluluk keman üzerindedir. Macar dansı ritminde ana «tema» ateşli ve canlı temposuyla «marş» ölçüsünde bir «coda»ya ulaşır.


KEMAN VE VİYOLONSEL İÇİN İKİLİ KONÇERTO «La minör» Op. 102

İlk yorumu: 1887 Köln
1887 yılı Ağustos ayında Bern’den yazdığı bir mektupta Clara Schumann’a şu haberlemede bulunur besteci: «Tuhaf bir iş yaptım, belki garibine gidecek; keman ve viyolonsel için ikili konçerto besteledim. Sanırım dinleyenler epeyce eğlenecekler.» Müzik edebiyatında yapısındaki özelliklerle pek seçkin bir yer tutan bu konçerto, konsertant ve senfonik karakterle oda müziği arası bir görüntüye sahiptir.

Birinci bölüm (Allegro). Orkestra dört ölçülük bir süre içinde ana «tema»yı verir, sözü viyolonsel kaparak uzunca bir resitatife dalar ve yan «tema»y: sunması için «tutti»ye devreder. Sonra söze keman başlar ve viyolonselle diyaloga koyulur Bölüm karşıt düşünce ve karşılıklı oyunlarla ve tipik «sonat» yapısı içinde sürer. İkinci bölüm (Andante) üç bölümlü «Lied» biçiminde bestelenmiştir. İki korno işaretini solistlerin sesleri izler. Örgü iki çalgının süslemeleriyle biter. Üçüncü bölüm (Vivace non troppo). Özgür «rondo» biçiminde işlenmiştir. Ana «tema»vı ve daha sonra ikinci «tema«yı viyolonsel sunar. Virtuozlara geniş gösteri olanakları sağlayan bölüm neşeli havasıyla sona erer.


JOSEPH HAYDN’IN BÎR TEMASI ÜZERİNE ÇEŞİTLEMELER Op. 56 a

İlk yorumu: 1873 Viyana.
Senfoni ustası Haydn’ın biyografisini ilk yazanlardan biri olan Cari Ferdinand Pohl bestecinin yayınlanmamış, yorumlanmamış bazı yapıtlarını derlemiş, arkadaşı Brahms’ın incelemesinde sakınca görmemiştir. Hamburglu müzikçi bunlar arasında Prens Esterhazy’nin bandosu için yazılmış «si bemol majör» «Askeri Partita»nırı ikinci bölümü «St. Antoni Korali»ne ait melodiyi not etmiş, eski bir Alman türküsünden alındığı sanılan «tema» üzerine ünlü çeşitlemelerini yazmıştır. «Çeşitleme yapmak benim en sevdiğim oyundur…» diyen Brahms, yapıtı iki düzen için bestelemiştir; orkestra ve iki piyano. Clara Schumann’ı ilk dinlediğinde hayran bırakan çeşitleme dizisi tema, 8 çeşitleme ve final (Andante) den kuruludur. Yapıtın orkestralamasından Brahms, yerini 19’uncu yüzyılda tuba’ya bırakan «Serpent» adlı tahta çalgıyı da kullanmıştır.


AKADEMİ TÖRENİ UVERTÜRÜ

İlk yorumu: 1881 Breslau.
1879 yılında Breslau Üniversitesi çağın büyük müzikçisi Johannes Brahms’a «şeref doktoru» payesi vermiş, sanatçı bu davranışı 1880 yılında Bad Ischl adlı Avusturya sayfiye kentinde bestelediği bir uvertürle cevaplamıştır. İlk yorumu kendisi tarafından yönetilen bu yapıtı şöyle tanımlar Brahms: «Öğrenci şarkılarından düzenlenmiş bir potpurri.» Besteci bu şarkıları 1853’de arkadaşı ünlü kemancı Joachim’i görmek amacıyla gittiği Göttingen’de derlemiştir.

Uvertürün girişinde ana düşün hemen belirir; ilk şarkı yansır: «Sağlam bir ev yaptık». Onu ikinci şarkı olan «Yurdun Babası» izler. Sonra «Tilki Türküsü» viyola ve viyolonsellerin eşliğinde iki fagotla sunulur, uvertürü «Gaudeamus Igitur» adlı şarkının neşesi tamamlar.


TRAJİK UVERTÜR Op. 81

İlk yorumu: 1881 Viyana
«Akademi Töreni» uvertürü gibi aynı yılın ve gene Bad İschl’da geçen 1880 yaz aylarının ürünüdür. Besteci uvertüre neden bu adı verdiğini açıklamamıştır.

«Trajik Uvertür» tüm orkestrada iki güçlü akorla başlar, ardından yaylı çalgılar yapının temeli olan «tema»yı verir, orkestranın sürdürdüğü gelişimleri trombonların bir mesajı izler, gene yaylılarda yansıyan ikinci «tema»dan sonra baştaki iki akor yansır. Eser bir tür ölüm marşı karakterine bürünür, trombonların ilk melodide kalarak hüzünle susuşu eseri tamamlar.

Advertisement


Leave A Reply