John Stuart Mill kimdir ve ne yapmıştır? John Stuart Mill’in hayatı, biyografisi, felsefesi, çalışmaları ve eserleri hakkında bilgi
19. yüzyılın en etkili İngilizce konuşan filozofu olarak anılan John Stuart Mill, bir İngiliz filozof, iktisatçı ve ahlaki ve politik kuramcıydı.
Kaynak: commons.wikimedia.org
John Stuart Mill kimdi?
John Stuart Mill, kendisi de bir tarihçi ve iktisatçı olan heybetli babasının vesayeti altında, entelektüel yolculuğuna erken yaşta başladı. Yunanca öğrenimine üç yaşında, Latince ise sekiz yaşında başladı. Mill’in babası, Jeremy Bentham’ın faydacılık felsefesinin bir savunucusuydu ve Mill, onu orta yaştaki gençliğinde kucaklamaya başladı.
Daha sonra, sıkı analitik eğitiminin duygu kapasitesini zayıflattığına, zekasının beslendiğine ancak duygularının beslenmediğine inanmaya başladı. Bu belki de Bentham’ın faydacı düşüncesini genişletmesine, “zarar teorisini” geliştirmesine ve kadın haklarının savunulması konusundaki yazılarına yol açtı ve bunların tümü, gününün önemli bir düşünürü olarak ününü pekiştirdi.
Erken dönem
1806’da doğan John Stuart Mill, James Mill ve Harriet Barrow’un en büyük oğluydu. Harflerle uğraşan James Mill, History of British India (1818) adlı kitabını yazdı ve bu çalışma ona Doğu Hindistan Şirketi’nde imrenilen bir pozisyon kazandırdı ve burada baş müfettişlik görevine yükseldi. James Mill, idari görevlerini yerine getirmediği zamanlarda, Yunanca üç yaşında, Latince ise sekiz yaşında öğrenmeye başlayan oğlu John’u eğitmek için epey zaman harcadı. John 14 yaşına geldiğinde, Yunan ve Latin klasiklerinde son derece iyi bilgi sahibiydi; dünya tarihi, mantık ve matematik okudu; ve hepsi babasının John Stuart Mill’i felsefi radikallerin görüşlerinin genç bir savunucusu yapma planının bir parçası olan ekonomik teorinin temellerine hakim olmuştu.
Mill, gençlik yıllarının sonlarında, Jeremy Bentham’ın el yazmalarını düzenlemek için saatler harcadı. Kendini felsefi radikallerin çalışmalarına atadı (hala babasının rehberliğinde). Ayrıca bir dizi entelektüel topluluk kurdu. Westminster Review (Bentham ve James Mill tarafından kurulan) dahil olmak üzere süreli yayınlara katkıda bulunmaya başladı. 1823’te babası ona Doğu Hindistan Şirketi’nde küçük bir pozisyon sağladı ve babası gibi o da rütbelerde yükseldi ve sonunda babasının baş müfettişlik pozisyonunu aldı.
Düşünür Krizi ve Evrimi
1826’da Mill, daha sonra otobiyografisinde “zihinsel kriz” olarak adlandıracağı ve bu sırada depresyonun damgasını vurduğu bir sinir krizi geçirdi. Muhtemelen eğitiminin yoğun stresi, otoriter babasının sürekli etkisi ve diğer faktörler tarafından tetiklenmişti. Ancak bu dönemden ortaya çıkan sonuçta ona neden olandan daha önemli. Mill, depresyon nedeniyle tüm hayatı boyunca şimdiye kadarki çalışması ve daha önce tamamen benimsediği teorileri yeniden formüle etmeyi, yeniden düşünmeye başladı.
Mill’in yeni yolu, babasının ve Bentham’ın işlerini gözden geçirme çabasıyla başladı ve aniden bunu birkaç yönden sınırlı olarak gördü. Bu yeni dürtü belki de okumaya başladığı şiir, özellikle de William Wordsworth’ün şiiriyle tetiklendi. Mill, Wordsworth’ün dizelerinde zihinsel bir merhem buldu. Birkaç ay sonra depresyonu ortadan kalktı.
Mill, babasının talepkar analitik eğitimi yüzünden duygusal olarak bastırıldığına, zekasının sürekli gelişmesiyle hissetme yeteneğinin tehlikeye girdiğine ve bu duygusal bileşenin radikal filozofların savunduklarından yoksun olduğuna inanmaya başladı. Bu nedenle, kültür ve tarihin (örneğin doğal haklar) olası herhangi bir reform hareketine dayattığı sınırların üstesinden gelebilecek ve duygu ve hayal gücü rollerini geliştirebilecek bir felsefe arıyordu.
Mill, Bentham ve babasının olumsuz (ve dolayısıyla sınırlı) polemiğinin çoğunu ortadan kaldırmaya başladı. İsyan ettiği olumsuzlukla daha fazla olumsuzlukla savaşmanın boşuna olduğunu anladı.
Kaynak: commons.wikimedia.org
Mill, Bentham’ın faydacılığını tamamen terk etmediği, ancak şimdi düşüncelerini eleştirel ve yıkıcı bir şekilde saldırmak yerine onun “olumlu” unsurlarına odakladığı için, önceden sahip olduğu inançlarını ilerletmede kendi rolünü düşünmüş olmalı; yeni bir toplumun yaratılmasında onun en iyi kısımlarının yapıcı bir şekilde nasıl kullanılabileceğine odaklandı. John Ruskin, Auguste Comte ve Alexis de Tocqueville de dahil olmak üzere çok çeşitli düşünürlerin yazılarına (ve aynı zamanda karşılık gelen) yazılarına dalarak ve babasıyla birlikte kurduğu yeni bir derginin editörlüğünü yaparak çabasında ilerledi.
Kitaplar: ‘Özgürlük Üzerine’ ve ‘Faydacılık’
1832’de Bentham öldü, ardından 1836’da James Mill geldi. İki akıl hocasının ölümüyle Mill, daha fazla entelektüel özgürlüğe sahip olduğunu keşfetti. Bu özgürlüğü, Coleridge ve Thomas Carlyle gibi düşünürlerin fikirlerini içeren yeni bir felsefi radikalizm yaratmak için kullandı. Ayrıca, Bentham’dan ayrılırken akıl hocasının felsefesinin korumayı amaçladığı yönleri olduğunu da kabul etti.
System of Logicde (Mantık Sistemi) 1843, ise mantık kuralların deneyimlerle oluştuğunu söyler. Ancak genel düşünce bu kuralların aklın bir parçası olduğudur. On Liberty (Özgürlük Üzerine) 1854 ve Consideration on Represantitive Governement (Temsili Yönetim Hakkında Düşünceler) 1861, Mill’in faydacılık üzerine yazdığı eserleridir. En çok tanınan çalışma Autobiography (Otobiyografi) 1869, mantık, faydacılık, ve politik felsefe konularındaki yazıları ve klasik ekonomi hakkındaki raporudur. Büyük bölümünde bütün eserlerinin doğuşu ve gelişmesini anlatır. Auguste Comte ve Sir William Hamilton’un felsefesine yer verir. En önemli kitaplarını yazdıktan sonra Avam Kamarası’na girdi (1865-1868). Radikallerle birlikte oy hakkının genişletilmesi, kadınlara oy hakkının verilmesi, dengeli temsil ve İrlanda toprak reformu konularında kampanyalar açtı. Mili, döneminin etkili bir bilgini olmasına karşı düşüncelerinin büyük bölümü günümüzde geçerli değildir.
Öteki eserleri: Utilatirianism (Faydacılık) 1861, Auguste Comte Pozitivizm (Positivizm) 1865, Examiation of Sir William Hamilton’s Philosophy (W. H’ın Felsefesi Üzerine Araştırmalar) 1865, On the Subjections of Women (Kadınların Köleliği) 1869, Essays on Religon (Din Üzerine Üç Deneme) 1874.
