Eski dönemdeki askerlerin, muhafızların kullanmış oldukları kalkanlar ile ilgili bilgiler. Kalkan nedir özellikleri nelerdir?
Ateşli silahların icadından önceki savaşlarda, çarpışanların, oktan, kılıçtan korunmak için kullandıkları bir araçtır. Kalkanlar önceleri ağaçtan yapılır, üstü deri kaplanırdı. Savaşçı bir eliyle silahını kullanırken öbür eliyle de kalkanını tutarak kendini düşmanının vuruşlarından korumaya çalışırdı. Daha sonraları maden kalkanlar kullanıldı.
Türkler çok eskiden beri kalkan kullanırlardı. Türk ordusunda kullanılan kalkanlar kaplumbağa kabuğundan, fil, gergedan derisinden, kamıştan, demir, bakır gibi çeşitli madenlerden yapılırdı. Kamış, ip ve ağaç kabuğu gibi esnek, ok işlemeyen maddeler de kalkan yapımında kullanılmıştır. Demir, çelik kalkanlara «yelep», bunların şişkin olanlarına «kubeli» denirdi.
Osmanlılar bakır, demir, çelik kalkanlar kullanırdı. Demir kalkanlar ağır, dayanıklı olurdu, bakır kalkanlar hafifti. İncir dalından, bükülmüş ipten yapılan daha hafif kalkanlara da raslanınıştır. Talim için kullanılan «matrak» adlı kalkanlar sazdan örülür, üstü pösteki kaplanırdı.
Türkler savaşlardaki başarılarını, kılıç, ok, yay gibi iyi kalkan kullanmaya da borçludur. Kılıç-kalkan millî bir spor haline gelmiştir.
Başka kavimler de çok eskiden beri kalkan kullanmışlardır. Eski Yunanlılar daha çok yuvarlak, söbe (yumurta biçimi), Romalılar dikdörtgen biçimi kalkanlar kullanırlardı. Yunanlıların kalkanları arasında bütün vücutlarını koruyacak büyüklükte olanları vardı. Ortaçağ’da kalkan, şövalyeden ere kadar bütün savaşçıların en önemli donatımı arasına girmişti. Şövalye kalkanlarında kabartma olarak kendi armaları bulunurdu. Osmanlılarda da padişah kalkanları kakmalı olur, ayrıca değerli taşlarla süslenirdi. Bunlar İstanbul Askerî Müzesinde ve Topkapı Sarayı Müzesinde saklanmaktadır.
Kalkan adeti XVI. yüzyılın ilk yarısından itibaren kalkmıştır.
