Sürekli olarak karşılaştığımız ve hem hukuksal hem de politik söylemlerde sıkça kullanılan kamu kavramı ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı yazımız. Kamu nedir?
Bir ülkedeki halkın bütününe «kamu» denir. Halkın bir mesele üzerindeki düşünüşü «kamu oyu » (efkâr-ı umumiye) dir.
«Kamu» deyimi hukukta şu konularda kullanılır :
Kamu Dâvası. — Her suç, toplumun düzenini bozar, ona zarar verir. Bundan dolayı, toplum, suçluyu cezalandırmak hakkını haizdir. Toplumun bu hakkını kullanmasına vasıta olan dâvaya, «kamu dâvası» (hukuku amme dâvası) ya da «ceza dâvası» denir. Kamu dâvasını Cumhuriyet Savcısı açar. Adalet Bakanı kamu dâvası açması için C. Savcısına emir verebilir. Valiler de illerinde işlenen suçtan dolayı kamu dâvası açılmasını C. Savcısından isteyebilirler. Suçtan zarar gören kimse, bir dilekçeyle başvurarak, C. Savcısından kamu dâvası açmasını isteyebilir. Şu kadar ki, C. Savcısı, yapacağı hazırlık soruşturması sonucuna göre gerekli görürse kamu dâvasını açar, aksi halde takipsizlik kararını şikayetçiye bildirir.
Kamu dâvasının açılması, bazen bir makamdan izin alınmasına, bazen de suçtan zarar görenin şikâyetine bağlıdır.
Kamu Hakları. — Bu kavram altında toplanan hakların başlıcaları şunlardır: Kişi ve konut dokunulmazlıkları; özel hayatın gizliliği; haberleşme, seyahat, yerleşme, düşünce ve inanç, vicdan ve din, bilim ve sanat, basın ve yayın, toplantı ve gösteri, dernek ve şirket kurma hürriyetleri ve hakları.
Kamu Hukuku. — Devletin, ülkesindeki fertlerle ve diğer devletlerle giriştiği çeşitli münasebetleri düzenliyen kurallar, topluca, «kamu hukuku» (amme hukuku) adı altında toplanır.
Devletin, kendisine düşen görevleri lâyı-kiyle başarabilmek için, bu kurallara hem kendisinin uyması (hukuka bağlılık), hem de ülkesindeki kişileri ve başka devletleri itaat ettirmesi gerekir.
Kamu Hizmeti. — Devlet veya kamu tüzel kişileri tarafından doğrudan doğruya veya onlardan birinin denetlemesi altında toplum yararına, halkın toplu ve müşterek ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile girişilen teşebbüslerle bunların gerektirdiği faaliyetlerin hepsine birden «kamu hizmeti» denir.
Başta Millî Savunma ve iç güvenlik hizmetleri olmak üzere bayındırlık, ulaştırma, öğretim ve eğitim hizmetleri hep kamu hizmetidir. Belediyeler, il özel idareleri, köyler de saymakla bitmeyecek kadar çok kamu hizmeti görürler.
Kamu Malları. — Kamu hizmetlerinin görülmesi için mallara ihtiyaç vardır. Bunların başlıcaları: Yollar, limanlar, meydanlar, resmî binalar, kışlalar, ormanlar, bu «taşınmaz mallar» ın yanısıra çeşitli «taşınır mallar».
Kamu Malları:
1 — Devir ve ferağ edilemez,
2 — İpotek edilemez, kiraya verilemez,
3 — Haczedilemez,
4 — Zaman aşımı yolundan özel mülk haline getirilemez,
5 — Şahsî ve sübjektif bir hak konusu olamaz,
6 — Vergi ve resimden müstesnadır,
7 — Tahrip edilirse cezası ağırdır,
8 — Tapuda tescile tâbi değildir,
9 — Kamulaştırılamaz.
