Kanın pıhtılaşması nasıl gerçekleşir? Kan pıhtılaşmasının basamakları, gereken maddeler ve önemi hakkında bilgi edinin. Kan pıhtılaşması sürecini anlayarak sağlığınızı koruyun.
Hemostaz, vücudun yaralı kan damarlarını kanamasını durdurma yöntemidir. Hemostaz, kanın pıhtılaşmasını içerir.
Çok fazla pıhtılaşma, kanamayan kan damarlarını tıkayabilir. Çok az pıhtılaşma küçük yaralanmalardan dolayı aşırı kanamaya neden olabilir Sonuç olarak, vücut, artık gerekmeyen pıhtıları sınırlamak ve çözmek için kontrol mekanizmalarına sahiptir. Sistemin herhangi bir yerinde kanamayı kontrol eden bir anormallik, her ikisi de tehlikeli olabilen aşırı kanamaya veya aşırı pıhtılaşmaya neden olabilir. Pıhtılaşma zayıf olduğunda, bir kan damarı için hafif bir yaralanma bile ciddi kan kaybına neden olabilir. Pıhtılaşma aşırı olduğunda, kritik yerlerdeki küçük kan damarları pıhtılarla tıkanabilir. Beyindeki tıkanmış damarlar felce neden olabilir ve kalbe giden tıkalı damarlar kalp krizine neden olabilir. Bacaklardaki, pelvisindeki veya karnındaki damarlardaki pıhtı parçaları kan dolaşımından akciğerlere geçebilir ve oradaki ana arterleri tıkayabilir (pulmoner emboli).
Hemostaz üç ana süreci içerir:
- Kan damarlarının daralması
- Kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan hücre benzeri kan parçacıklarının aktivitesi (trombositler)
- Kandaki pıhtılaşmaya yardımcı olan trombositlerle birlikte çalışan proteinlerin aktivitesi
Kan damarının Daralması
Yaralı bir kan damarı daralır, böylece kan daha yavaş akar ve pıhtılaşma başlayabilir. Aynı zamanda, kan damarı dışındaki kan birikimi havuzu (bir hematom), damarın üzerine bastırılarak kanamayı önler.
Trombosit faktörleri
Kan damarı duvarı zarar görür edilmez bir dizi reaksiyon trombositleri aktive ederek yaralanan bölgeye yapışır. Trombositleri kan damarı duvarına tutan “tutkal”, damar duvarı hücreleri tarafından üretilen büyük bir protein olan von Willebrand faktörüdür. Proteinler kollajen ve trombin, trombositlerin birbirine yapışmasını sağlamak için yaralanma bölgesinde etki eder. Trombositler bölgede biriktikçe, hasarı tıkayan bir ağ oluştururlar. Trombositler yuvarlaktan sivri şekle dönüşür.
Kan pıhtılaşma faktörleri
Bir pıhtı oluşumu ayrıca esas olarak karaciğer tarafından üretilen proteinler olan bir dizi kan pıhtılaşma faktörü aktivasyonunu içerir. Bir düzineden fazla kanın pıhtılaşma faktörü var. Sonuçta trombin üreten karmaşık bir kimyasal reaksiyon dizisi içinde etkileşime girerler. Trombin, normalde kanda çözünen bir kan pıhtılaşma faktörü olan fibrinojeni, kümelenmiş trombositlerden yayılan ve daha fazla trombosit ve kan hücresi içine giren bir ağı oluşturan uzun fibrin liflerine dönüştürür. Fibrin şeritleri gelişmekte olan pıhtıya yığın ekler ve damar duvarının tıkalı kalması için yerinde tutulmasına yardımcı olur.
Şiddetli karaciğer hastalığı (siroz veya karaciğer yetmezliği gibi) pıhtılaşma faktörlerinin üretimini azaltabilir ve aşırı kanama riskini artırabilir. Karaciğer bazı pıhtılaşma faktörlerini yapmak için K vitaminine ihtiyaç duyduğundan, K vitamini eksikliği aşırı kanamaya neden olabilir.
Pıhtılaşmayı durdurmak
Bir kan pıhtısı oluşumu ile sonuçlanan reaksiyonlar, pıhtılaşma işlemini durduran ve kan damarı iyileştikten sonra pıhtıları çözen diğer reaksiyonlarla dengelenir. Bu kontrol sistemi olmadan, küçük kan damarı yaralanmaları, bazı hastalıklarda meydana gelen vücuttaki pıhtılaşmayı tetikleyebilir.
KAYNAK 2
Kanın Pıhtılaşması;
İnsandan alınan kan, tüp içerisinde biraz bekletildiği zaman iki farklı kısma ayrılır. Tüpün en alt kısmındaki daha katı ve koyu renkli çöküntüye “pıhtı” , üst tarafında bulunan sarı renkli sıvıya ise “serum” adı verilir. Mikroskopla bakıldığında pıhtı kısmının hücrelerden ve ipliksi bir yapı olan fibrin’den meydana geldiği görülür.
Bir damar zedelenmesi ile dışarıya çıkan kan, kısa zamanda pıhtılaşarak yarayı kapatır. Kan Plâzmasında erimiş fibrinojen bulunur. Fibrinojen hava ile temasa geçince katılaşır; “fibrin” adı verilen ve suda erimeyen lifli bir proteine dönüşür. Lifli olması sebebiyle dibe çökerken alyuvar ve akyuvarları da beraberinde çöktürür. Bu olaya pıhtılaşma denir.
Çok sayıda enzimin işe karışmasıyla meydana gelen pıhtılaşma olayı aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Pıhtılaşmada ilk basamak olan tromboplâstin, bir kan damarı veya dokuda meydana gelen zedelenme ile oluşur. Bu madde hemen sonra kan pulcuklarının (trombositlerin) çıkardığı özel bir protein ile protrombinaz enzimine dönüşür. Protrombinaz enzimi ise kan plâzmasında bulunan ve karaciğerden gelen pro-trombini, trombin haline dönüştürür. Her basamaktaki reaksiyonlarda Ca ++ iyonlarının etkisi vardır. Trombin, plâzmada erimiş haldeki fibrinojeni çözünmeyen lifli bir protein olan fibrine dönüştürerek bir ağ meydana getirir. “Pıhtı” adı verilen bu ağ, kan damarlarının zedelenen kısmını bir tıkaç gibi kapatır ve kan hücrelerinin çıkmasını önler.
Damarlarda dolaşan kan pıhtılaşmaz. Kanın damarlar içindeki pıhtılaşmasını engelleyen madde heparin’dir. Heparin, bağ dokusunun mast hücreleri tarafından meydana getirilir.
Damar içindeki kanda bulunan heparin, protrombinin trombine dönüşmesini engeller. Fakat damar yaralandığı zaman aynı madde kanın pıhtılaşması yönünde faaliyet gösterir.
