Kanıtlayıcı anlatım nedir? Kanıtlayıcı anlatımın özellikleri nelerdir, kanıtlayıcı anlatımda düşünceyi kanıtlama biçimleri hakkında bilgi.
Kanıtlayıcı Anlatım
- ❖ Kanıtlayıcı anlatım, bilinen ya da söylenilen bir düşünceye katılmama gerekçesini de belirterek yazarın kendi düşüncesini kabul ettirmeye yönelik yapılan anlatımdır.
- ❖ Aslında bu anlatımın temelinde düşünce tartışması vardır.
- ❖ Metnin amacı, alıcının düşüncesinde bir değişiklik yaratmak olduğu için metnin ikna odaklı olduğu söylenebilir. Fakat kanıtlayıcı anlatımda “ispat” ile ikna etme ya da inandırma söz konusudur.
- ❖ Her metinde öne sürülen düşünceyi kanıtlama yöntemleri, yazarına göre farklılık gösterse de metni okuyan kişide fikir değişikliği yapmak için ikna edici tekniklerin iyi anlaşılması ve bilinmesi gerekir.
- ❖ Bunun yanında anlatıcı, ikna edici olmak için, düşüncesini değiştirmeyi düşündüğü dinleyici / okuyucu kitlesinin düzey ve beklentisine uygun bir söylem geliştirmelidir.
- ❖ Bu anlatımda, kanıtlamaya yönelik tanımlama, açıklama, karşı çıkma gibi her türlü anlatım biçimiyle karşılaşırız. Öne sürülen düşünceyi kanıtlama amacıyla çeşitli kaynaklardan, kişilerden görüşler aktarılır. Aktarılan görüşler ya sayfanın en altında dipnot olarak ya da kaynakça (bibliyografya) olarak metnin sonunda belirtilir.
- ❖ “Nitekim, üstelik, çünkü, zira, ama, yani, gerçekten de, bu nedenle” gibi sözcük ve bağlaçlarla kanıt sunulur.
- ❖ Kanıtlayıcı anlatımda, anlatıcının görüşlerinde haklı olduğunu belirtmek için zorunluluk belirten sözcükleri özellikle de “kuşkusuz, elbette, hiç kuşku yok ki, şüphesiz, muhakkak, eminiz ki, şundan eminim ki, her zaman, asla, kesinlikle” kesinlik zarflarını kullanması, okuyucunun anlatıcının söylediklerine daha kolay inanmasını sağlar.
- ❖ Kanıtlayıcı anlatımda bulunması gereken en önemli özelliklerden biri tutarlılıktır. Bu tür metinlerde ilk cümleden son cümleye kadar fikirler tutarlı bir biçimde ele alınıp sunulmalıdır.
- ❖ Kanıtlayıcı anlatımda, anlatıcı, savunduğu görüşleri olumlu, karşı çıktığı görüşleri de olumsuz anlam ve çağrışım alanına sahip sıfatlarla niteler; düşüncelerinin okuyucu tarafından da paylaşıldığı izlenimini oluşturmak ve onunla samimiyete dayalı bir iletişim ortamı kurmak için “ben, biz – sen, siz” zamirlerini sıkça kullanır.
- ❖ Bir eğitimci, bir reklamcı ya da bir politikacı diğer deyişle, amacı başkalarının düşüncelerini ve yaptıklarını değiştirmek olan her anlatıcı, bu anlatım biçimini kullanır. Ayrıca reklam metinleri, siyasal söylevlerde de bu anlatım biçiminden yararlanılır.
KANITLAYICI ANLATIM ÖRNEKLERİ
Kanıtlayıcı anlatımla oluşturulmuş metinler incelendiğinde, düşünceyi kanıtlama biçimlerinin beş grupta toplandığını söyleyebiliriz:
1. Mantıksal düşünce düzeni içinde kanıtlama:
Bu yöntemle oluşturulan metinlerde karşılaştırmalar üzerine kurulu bir mantıksal tutarlık ve düzenleme vardır: Önce bir tez ya da düşünce ortaya konulur, sonra bu düşüncenin eksik, tutarsız ya da anlatıcı tarafından kabul edilmeyen yönleri belirtilir. Karşı çıkılan bu düşünce; kanıtlardan ve örneklerden yararlanılarak çürütülür. Ardından bu düşüncenin yerine anlatıcının kendi düşüncesi ortaya konarak aynı konu ile ilgili farklı iki yaklaşımın bulunduğu ve doğru olanın, metni yazan kişiye ait olduğu belirtilir. Anlatıcı, metinde gerekli gördüğü yerlerde örnekler verir, kanıtlar sunar, tanımlamalara ve tanık göstermelere başvurur.
2. Bir şeyin doğru ya da yanlış olduğunu, olduğu gibi ortaya koyma:
Eksikliği ya da yanlışlığı hemen fark edilebilecek bir düşünceye karşı çıkmada genellikle bu yöntem izlenir. Bu yöntemde lafı uzatmaya, çok fazla örnek vermeye, derinlikli olarak akıl yürütmeye gerek yoktur. Çünkü doğru ve yanlış, apaçık ortadadır.
3. Gerçek göndergeleri ve daha önce söylenilmiş şeyleri kullanarak kanıtlama:
Bu yöntemde, somut hayatın gerçekleri, belgeler, aynı konuda ya da benzer konularda başkalarının söylediği sözler; metnin omurgasını oluşturur. Anlatıcı, metne kendinden çok fazla şey katmaz. Başkalarınca oluşturulanları, belli bir düzen içinde okuyucuya aktarır.
4. Kurmacaya başvurarak kanıtlama:
Anlatıcı, yanlış ve doğruları gerçek dünyanın verilerinden değil de hayal gücünden yararlanarak ortaya koymaya çalışır. Söz gelimi bir fıkra, anekdot, fabl, kıssa anlatarak okuyucuların bu anlatılarda rol alan kurmaca karakterle kendilerini özdeşleştirmelerini isteyebilir ya da yaratıcılığını kullanarak söz konusu durumla ilgili bir düşsel tanık ya da karar verici oluşturabilir.
5. Öneri, telkin ve emirlerden yola çıkarak kanıtlama:
Anlatıcı kendisine, geleneklere, din ve ahlak kurallarına, toplumsal değerlere, yasalara, bir felsefi ya da siyasi öğretiye ait öneri, telkin ve emirlerden yola çıkarak bir düşünceyi savunmaya, başka bir düşünceyi çürütmeye çalışır.
