Karadeniz Bölgesi Özellikleri Nelerdir? (Coğrafi ve Fiziksel Özellikler)

0
Advertisement

Karadeniz Bölgesi’nin coğrafi, fiziksel özellikleri, bitki örtüsü, iklimi, ekonomisi, yetiştirilen ürünler, turistik yerleri hakkında bilgi.

karadeniz-bolgesi-1

KARADENİZ BÖLGESİ COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

Karadeniz Bölgesi, adını aldığı deniz boyunca bir şerit halinde uzanır. Bu şerit; doğuda Gürcistan sınırından başlar, batıda Adapazarı Ovası’nm doğusuna kadar sokulur. Bölgenin yer şekillerinin ana yapısını, kıyıya paralel uzanan Kuzey Anadolu dağları oluşturur. Bu dağlar, tek sıra halinde değil, oluk biçimli çukurluklarla ayrılmış birkaç sıra halindedir.

Doğu ve Orta Karadeniz bölümlerinde iki sıra oluşturan dağlar, Batı Karadeniz Bölümünde üç sıra halinde uzanır. Kuzey Anadolu Kırık Hattı, bölgenin orta ve güney kesimlerinden geçer. Bölge, akarsular bakımından zengin sayılır. İç kısımlardan doğup denize dökülen kısa ve hızlı akışlı birçok akarsu bölgede yer alır.

Topraklarımızdan doğup kıyılarımızda denize dökülen en büyük akarsulardan Kızılırmak ve Yeşilırmak orta bölümde denize dökülür. Her iki akarsuyun ağzında geniş birer delta ovası oluşmuştur. Büyük akarsulardan Çoruh’un, sadece ağız kısmı sınırlarımız dışında kalır. Karadeniz Bölgesi’nde çok sayıda küçük doğal göl vardır.

Karadeniz kıyıları, fazla girintili çıkıntılı değildir ve genellikle falezlidir. Birkaç küçük kayalık ada hariç, hiç büyük ada yoktur. Herhangi bir körfezin yer almadığı kıyıda, koylar da azdır. Koyların azlığı nedeniyle doğal limanlar yoktur. Bu yüzden birçok yerde dalgakıranları olan liman tesislerinin yapılması gerekmiştir.

Advertisement

karadeniz

Karadeniz, derin olduğu için kışın fazla soğumaz. Yazın da fazla ısınmaz. Bu nedenle, hem kuzey kıyılarımızın bol yağış almasını, hem de burada kışların daha ılık geçmesini sağlar. Karadeniz’de, organik karbon oranı diğer denizlerdekinin iki katıdır. Bu da balıkçılık açısından oldukça elverişli bir ortam sağlar. Ne var ki Karadeniz’in tabanı, alüvyonlar ve canlı artıklarıyla doludur. Tabandaki çamur örtüsü, çok miktarda hidrojen sülfür (H2S) gazı üretmektedir. Bu nedenle Karadeniz’de canlı hayatı 150-200 m derinlikten sonra sona erer.

Bölgenin önemli özelliklerinden biri, yurdumuzun en çok yağış alan yeri olmasıdır. Karadeniz Bölgesi’nde yazlar pek sıcak geçmez. Yazın, Kuzeydoğu Anadolu’dan sonra yurdumuzun en düşük sıcaklıklarına burada rastlanır. Kışlar da pek soğuk değildir.

Bölgenin, her mevsim yağışlı iklimi, ormanların gelişmesine oldukça elverişlidir. Bu nedenle doğal bitki örtüsü yönünden Türkiye’nin en zengin bölgesidir. Orman örtüsü kimi yerlerde hemen kıyıdan başlar. Orman üst sınırından sonra otlar ve sürekli yeşil kalabilen çayırlar uzanır.

Karadeniz Bölgesi, Türkiye nüfusunun yaklaşık % 15’ini barındırır. Bölge, genel nüfus yoğunluğu bakımından, Türkiye ortalamasının altındadır. Halkın büyük çoğunluğu kırsal kesimde yaşar. Türkiye’de kentleşme oranının en düşük olduğu bölge, burasıdır. Karadeniz Bölgesi’nde nüfus artış oranı da Türkiye ortalamasının altındadır. Bunun en önemli nedeni bölgeden, diğer bölgelere yoğun göç olmasıdır.

Karadeniz Bölgesi’nde ekonomik faaliyetlerin ağırlık noktasını tarım teşkil eder. Bölgenin başlıca tarım ürünleri fındık, çay, mısır, tütün, şekerpancarı ve sebzedir. Türkiye’de nadasa ayrılan toprakların en az olduğu bölge burasıdır. Ormanların üst sınırından sonraki alanlarda koyun ve sığır yetiştiriciliği yaygındır. Diğer bölgelerde, koyun sayısı, sığır sayısının iki katı olmasına karşılık, Karadeniz Bölgesi’nde sığır varlığı daha çoktur.

Advertisement

Türkiye’nin en zengin, taşkömürü havzası ile iki büyük demir-çelik sanayi merkezi bu bölgededir. Hammaddenin bol olması nedeniyle Türkiye’deki kereste fabrikalarının çoğu bu bölgededir. Bölgenin diğer yeraltı zenginlik kaynakları arasında bakır ve linyit başta gelir. Bölge, ana yollara görp sapa kaldığından yeterince gelişememiştir.,

karadeniz-illeri

2. BÖLGENİN BÖLÜMLERİ

A – DOĞU KARADENİZ BÖLÜMÜ

Bölüm, Ordu’nun doğusunda Melet Çayı’ndan Gürcistan sınırına kadar olan kısmı kapsar. Bölgenin en dağlık yeri burasıdır. Dağlar çok dik ve yüksek olup kıyıdan itibaren hemen yükselir. Küçük akarsular ve sel sularıyla dağların yamaçları derin vadiler halinde yarılmıştır. Kıyıdaki dağ sırasını oluşturan Giresun-Rize Dağlarında yükseklik 3000 m yi aşar. Bu dağlar üzerindeki en yüksek yer olan Kaçkar Doruğu’nda yükseklik 4000 m ye yaklaşır. Kıyıdaki dar şeritte, küçük alüvyon ovaları yer alır. Bölüm Türkiye’de heyelânların en çok görüldüğü yerdir.

Kıyıdaki dağ sırasının güneyinde, dağların uzanış doğrultusunda Çoruh-Kelkit Oluğu yer alır. Bu uzun çukurluğun güneyinde, ikinci dağ sırası olan Çimen – Kop – Mesçit veYalnızçam dağları uzanır.

Dağların uzanış yönü, devamlılığı ve yüksekliği nedeniyle kıyı ile iç kesim arasındaki ulaşım ancak bazı geçitlerle sağlanabilir. Bu geçitlerin en önemlileri Kalkanlı (Zigana) ve Kop’tur. Doğu Karadeniz Bölümü yurdumuzun en nemli yeridir. Özellikle kıyı kesimi çok yağış alır Bu nedenle sık bir orman örtüsüyle kaplanmıştır.

Kafkaslar’ın koruyucu etkisi sonucu, Doğu Karadeniz kıyıları kışın, orta ve batı bölümdeki kıyılara oranla daha sıcaktır. İç kısımlara gidildikçe yağış miktarı azalır. Kışlar sertleşir. Yörenin, aşırı engebeli olması nedeniyle tarım arazileri küçük parçalar halindedir ve oldukça dağınıktır. Bu nedenle burada toplu yerleşme, yerini dağınık yerleşmeye bırakmıştır. Aşırı engebelilik ve tarım alanlarının küçük parçalar halinde olması nedeniyle ma-kınalı tarım gelişmemiştir.

Burada, özellikle kıyı şeridinde ticari ürünlere yönelme olmuştur. Bu ürünlerin başında çay gelmektedir. Rize başta olmak üzere Giresun’dan Gürcistan’a kadar olan kıyı kesimi, Türkiye’nin bütün çay ihtiyacını karşılamaktadır Bölümün başta gelen ürünlerinden biri de fındıktır. Fındık üretiminin yoğun olduğu iller Giresun, Ordu ve Trabzon’dur.

Karadeniz'de çay toplayan bir Karadeniz kadını

Karadeniz’de çay toplayan bir Karadeniz kadını

Bölümde yaz kuraklığı olmadığından buğday, yerini mısıra bırakmıştır. Mısır, özellikle kıyı kesiminin temel besin maddesi durumundadır ve yaygın olarak üretilir. Soya fasulyesi (daha çok Ordu ve çevresinde) patates, fasulye, çeşitli sebze ve meyveler bölümün önemli diğer ürünleridir. Türkiye’de avlanan balığın büyük bölümü buradan sağlanır. Doğu Karadeniz Bölümünde kentleşme oranı oldukça düşüktür. Kıyıdaki başlıca kentler Rize, Trabzon ve Giresun’dur. Türkiye’de diğer bölgelere en çok göçmen gönderen yer burasıdır.

Ormanların seyrek olduğu iç kesimde nüfus yoğunluğu da azdır ve toplu yerleşme yaygındır. Başlıca ürünlerin buğday ve arpa olduğu bu kesimde hayvancılık önem kazanmıştır. İç kesimin başlıca kentleri Gümüşhane , Bayburt ve Artvin’dir. En önemli yeraltı zenginliği Artvin yakınlarında Murgul bakır cevheridir. Türkiye bakır üretiminin yarısını burası gerçekleştirir.

B – ORTA KARADENİZ BÖLÜMÜ

Orta Karadeniz Bölümü, Melet Çayı’nın batısından başlar, Bafra Ovası’nın batısına kadar devam eder. Buradaki dağlar aralıksız sıralar halinde değil, kesintilidir. Dağlar arasındaki çukur alanlarda ve vadi tabanlarında irili ufaklı ovalar yer alır.

Bölümün en önemli engebeliği olan Canik dağları kıyı boyunca uzanır. Fazla yüksek olmayan bu dağlar vadilerle parçalanmıştır ve üst kısımları genelde düzlükler halindedir. Bölümün diğer dağları, doğu-batı doğrultusunda uzanan ve batıya doğru birbirinden uzaklaşan kesintili sıralar halindedir. Bu dağ sıraları arasında alçak ovalar ve tepelik alanlar yer alır.

Advertisement

Bölümün suları, Kızılırmak ve Yeşilırmak ile kolları tarafından toplanır. Bu iki ırmak, dağ sıralarım, derin vadiler içinden geçerek kıyıya ulaşır. Kızılırmak ağzında Karadeniz Bölgesi’nin en büyük ovası olan Bafra, Yeşilırmak’ın ağzında ise Çarşamba Ovası oluşmuştur. Bu iki ova yurdumuzun en büyük deltalarındandır.

Dağların önemli bir doğal set oluşturmayışı nedeniyle, deniz etkisi iç kısımlara kadar sokulabilmektedir. Bu durumun sonuçlarından biri, kıyıdaki yağış azlığıdır. Diğer bir sonucu da, kıyı ile iç kesimler arasındaki ulaşımı kolaylaştırmış olmasıdır. Bölümde orman varlığı zengin değildir. Dağ yamaçlarında yer yer bozulmuş ormanlar ve fundalıklar yer alır. Iç kısımdaki düzlüklerde stepler yaygındır.

  • Kıyıda iki geniş delta ovasının varlığı,
  • Vadi tabanlarının çok ve geniş olması,
  • Çöküntü ovalarının varlığı

nedeniyle bu bölümde tarıma elverişli topraklar önemli ölçüdedir. Bu nedenle nüfus, kıyılardan çok, iç kesimlerdeki verimli ovalarda toplanmıştır. Bölümün en önemli kenti, geniş bir yörenin ekonomik merkezi olan Samsun’dur.

Kıyı kesiminin önemli kentlerinden biri olan Ordu, fındık ihraç iskelesidir. Kıyı kesiminin öteki başlıca kentleri verimli birer delta ovasında kurulmuş olan Bafra ve Çarşamba ile Ünye ve Fatsa’dır. Bölümün iç kısmında yer alan en büyük kenti Çorum’dur.

karadeniz iklim

Kaynak: pixabay.com

Tokat, İç ve Doğu Anadolu’yu kıyıya bağlayan yolların geçtiği tarihî bir kent ve ticaret merkezidir. Amasya, Yeşilırmak Vadisi’nde kurulmuştur. Kentte, birçok gıda fabrikası vardır, çevresinde üzüm bağları yaygındır.

İç kesimlerdeki kentlerden Turhal, Zile, Merzifon, Suluova, Erbaa, verimli ovalarda kurulmuş tarım ve ticaret merkezleridir. Kıyı kesiminde mısır yaygın olarak üretilir. İç kısımlarda mısır, yerini buğdaya bırakmıştır. Şekerpancarı üretimi de yaygındır. Önemli ürünlerden biri de tütündür. Başta Samsun olmak üzere Tokat ve Amasya’da yaygın olan tütün üretimi, son yıllarda giderek gerilemektedir. Tokat, Amasya ve Çorum’da yetişen önemli ürünlerden biri de haşhaştır. Bölümün en önemli yeraltı zenginliği, Merzifon, Havza ve Çeltek’teki linyit yataklarıdır.

C – BATI KARADENİZ BÖLÜMÜ

Bu bölüm, Kızılırmak ile Sakarya ırmağının aşağı çığırları arasında yer alır. Orta bölümde alçalmış olan- dağlar, bu bölümde yeniden yükselir ve kıyıya paralel üç sıra halinde uzanır.

  • • İlk sırayı Küre dağları,
  • • Ortadaki sırayı Ilgaz – Bolu dağları,
  • • Güneydeki sırayı da Köroğlu dağları

oluşturur. Dağ sıralarının arasında dar, uzun vadiler ve ovalar yer alır. Kastamonu, Bolu ve Düzce ovaları bunların başlıcalarıdır. Bölüm engebelidir. Aldığı yağış miktarı Doğu Karadeniz Bölümü’nden az, Orta Karadeniz Bölümü’nden fazladır. Bölümün iç kısımlarında yağış azdır yaz kuraklığı belirginleşmiştir. Burada kışlar şiddetli ve kar yağışlı geçer. Bölümün önemli bir kısmı ormanlıktır. Batı Karadeniz Bölümü, genel olarak sık nüfusludur. İç kısımlarda nüfusun önemli bir kısmı ovalarda toplanmıştır. Bölümün en önemli kenti Zonguldak’tır. Bölümün 2. büyük kenti olan Karabük önemli bir demir-çelik sanayi merkezidir.

Kıyı kesiminin önemli kentlerinden biri de Ereğli’dir. Türkiye’nin en büyük ağır sanayi kuruluşlarından biri olan Ereğli Demir-Çelik Tesisleri bu kentin görünümünü hızla değiştirmiştir. Kıyı kesiminin diğer bir kenti olan Sinop; bütün Karadeniz kıyılarının en güvenli doğal limanına sahiptir. Buna rağmen, hinterlandı dar olduğundan ve Samsun’un bir liman olarak rekabeti nedeniyle fazla gelişememiştir.

İç kesimin başlıca kentleri, bulundukları ovaların birer ticaret ve yönetim merkezi olan Kastamonu, Bolu, Düzce ve Tosya’dır. Batı Karadeniz Bölümü, bölgenin doğu ve orta bölümü kadar önemli bir tarım alanı değildir. Üretim, yerel ihtiyacı ancak karşılar. Başlıca ürünler mısır, buğday ve pirinçtir. Pirinç, daha çok Tosya ve Boyabat’taki vadi tabanlarında üretilir. Düzce ve çevresinde tütün önem kazanmıştır. Kastamonu ve çevresinin başlıca ürünü keten ve kenevirdir.

Ayancık, Bolu ve Düzce dolaylarında ormancılık önemli bir geçim kaynağı durumundadır. Batı Karadeniz Bölümü’nün asıl ekonomik önemi, Ereğli-Zonguldak taşkömürü Havzasına sahip olmasından kaynaklanır. Demir-çelik üretimi için çok gerekli olan taşkömürünün varlığı, burayı demir-çelik sanayi merkezi haline getirmiştir.

Advertisement

Ereğli ve Karabük’te kurulmuş olan demir-çelik fabrikaları, yöreyi Türkiye’nin ağır maden işleme (metalürji) merkezi haline getirmiştir. Çatalağzı Termik Santralı, bölümün ve Marmara’nın bir kesiminin elektrik ihtiyacını karşılamaktadır. Küre bakır yatakları da, bölümün önemli yeraltı zenginlik kaynaklarındandır.

3. BÖLGENİN TÜRKİYE EKONOMİSİNDEKİ YERİ

  • • Aşırı engebelilik,
  • • Tarım alanlarının fazla olmayışı,
  • • Ulaşım güçlükleri

vb nedenlerle bölge, yeterince gelişememiştir.

Maden çıkarımının önem kazanması, bölge ürünlerini işleyecek fabrikaların kurulması, ticari birçok ürünün yetiştirilmeye başlanması bölgenin ekonomik ve sosyal çehresini değiştirmeye başlamıştır. Karadeniz Bölgesi’nin özellikle doğu ve orta bölümleri Türkiye’de önemli tarım ürünlerinin yetiştirildiği alanlardır. Bunlardan fındık, tütün ve çay ihraç ürünlerimiz arasında yer alır. Türkiye, bölge üretimi sayesinde dünya fındık üretiminde ilk sırayı alır.

  • Türkiye’de üretilen çayın tamamı,
  • Fındığın çok büyük bir bölümü,
  • Mısırın yarısına yakını

bu bölgeden sağlanır.

çay bitkisi

Kaynak: pixabay.com

  • Bölge üretiminde, tütün, fasulye, yeşil mercimek, şekerpancarı, ayçiçeği, keten-kenevir ve patatesin önemli bir yeri vardır.
  • Bölgenin dogu kesiminde sığır besiciliği önem kazanmıştır. Türkiye’deki sığırların
    önemli bir bölümü bu bölgededir. Bal üretiminde de bölgenin payı önemlidir.
  • Bölge, eskiden beri balıkçılıkta önemli bir yere sahiptir.
  • Bölgenin Türkiye ekonomisindeki asıl önemi, maden çıkarma ve işleme alanındadır.
  • Küre (Kastamonu) ve Murgul’da (Artvin) zengin bakır yatakları vardır. Türkiye bakır üretiminin yarısını burası sağlar.
  • Bolu, Çorum, Merzifon ve Havza’da önemli linyit yatakları vardır.
  • Çatalağzı Termik Santralı’nın yanı sıra birçok hidroelektrik santralında (Hasan Polatkan [Sarıyar], Altınkaya, Gökçekaya, Suat Uğurlu, Hasan Uğurlu) önemli ölçüde elektrik enerjisi üretilir.

Ereğli-Zonguldak kömür havzası, Türkiye’nin tek taşkömürü üretim yeridir. Bölgedeki üç kâğıt fabrikasından biri Taşköprü’de, biri Çaycuma’da diğeri Giresun’dadır. Çorum, Kastamonu, Suluova, Turhal ve Çarşamba şeker fabrikaları da Türkiye şeker üretimine büyük katkıda bulunur.

Bölge, aynı zamanda Türkiye’nin, en zengin orman varlığına sahiptir ve orman ürünleri üretiminde başta gelir. Türkiye’deki kereste fabrikalarının çoğu bu bölgede bulunmakta.

4. BÖLGENİN TÜRKİYE TURİZMİNDEKİ YERİ

Karadeniz Bölgesi, tarihi kalıntılar bakımından zengin değildir; ancak doğal güzellikleri bakımından üstün bir yere sahiptir. Doğu Karadeniz’de yaylalar birer sayfiye yeridir. Çeşitli dönemlerde düzenlenen şenlikler bu yaylaları canlı birer turizm alanı haline getirir. Birçok büyük kentten buralara turlar düzenlenmektedir.

Sümela Manastırı

Kaynak: pixabay.com

Bolu’da Abant gölü, doğal güzelliği ve çevresindeki dinlenme tesisleriyle yılın her mevsiminde turist çekmektedir. Bolu’nun turist çeken önemli doğal güzelliklerinden biri de Yedigöller’dir. Başta Kaçkarlar olmak üzere Ilgaz, Bolu Dağları ve Aladağlar gibi yüksek dağlar, dağcılık sporu için oldukça elverişlidir. Türkiye’nin en uzun mağaraları da bu bölgededir. Son yıllarda Çoruh Irmağı rafting sporuna açılmıştır.

Başta Bolu, Kızılcahamam, Lâdik ve Havza’da olmak üzere, çeşitli yerlerdeki kaplıcalar iç turizm açısından önem taşır. Safranbolu; üstün yapı tekniği, bir dönemin kültürü ve beğenisini yansıtan evleri ile Türk mimarisinin dikkat çeken yerlerindendir. Bölge’nin turist çeken başlıca tarihi eserlerinden biri Trabzon’un Maçka ilçesi yakınındaki Sümela Manastırı’dır. Trabzon’daki Atatürk Köşkü de çok sayıda ziyaretçinin uğrak yeri durumundadır.


Yorum yapılmamış

Leave A Reply