Karahanlılar devleti ve Karahanlılar ile ilgili olarak kısa ve ansiklopedik bilgilerin yer aldığı yazımız. Karahanlılar kimlerdir?
Bir Türk imparatorluk hanedanıdır. 955’te bu hanedandan Abdülkerim Satuk Buğra Han ile birlikte bütün imparatorluk İslam dinini kabul etti. Böylece, Türk tarihinin 12 yüzyıl süren Şamanlık devri kapandı, İslam devri başladı. Bu bakımdan, Karahanlılar’ın Türk tarihindeki rolü büyük oldu. Üstelik, Kâşgar’ı başkent yaparak Türklüğün ağırlık merkezini bugünkü Moğolistan’dan Türkistan’a, yani açık denizlere, Yakın Doğu’ya çok daha yakın bir bölgeye getirdiler. Böylece de Türklüğün ilerisini çizdiler, Selçuklular’a yol gösterdiler.
Karahanlılar’ın kurdukları imparatorluk, daha eski Türk imparatorluklarının sınırlarını bulamadı; Batı ve Doğu Türkistan’da kaldı. Büyük Kağan’ı (hanedanın ve Türklüğün büyük hükümdarını) egemen tanımakla beraber, imparatorluk, Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı; hattâ bir de aynı hanedandan Fergana kolu kuruldu.
XI. yüzyıl sonlarında Karahanlılar, Selçuklular’a bağlı bir devlet oldular. Dokuz – Oğuz- On – Uygur hanedanından aldıkları Büyük Hakanlık tacını Selçuklular’a devrettiler. Karahanlılar, VI. Büyük Türk Hakanlık hanedanıdır. Devlet bu mevkiini 940’tan 1040’a kadar tam yüz yıl korumuştur.
Türk medeniyeti tarihinde de Karahanlılar’ın büyük payı vardır. İslamî Türk edebiyatının doğmasını Karahanlılar sağladı. Edebî kolu Kâşgar’da konuşulan Hakaniye diyeleğiyle Türk edebiyatının «Kutadgu-Bilik» gibi, «Divanu Lûgaati’t Türk» gibi en büyük eserleri yazıldı. Hakaniye diyeleği sonradan Çağatay diyeleğini, yani Doğu Türk edebî diyeleğinl doğurdu.
Karahanlılar’dan Büyük Türk Hakanlık tahtına geçenler ve saltanat yılları şöyledir: Abdülkerim Satuk Buğra Han (940-955), Baytaş Musa Han (955-975), Ali Kağan (975-998), Ahmet Kağan (998- 1017), Mansur Kağan (1017- 1024), II. Ahmet Kağan( 1024- 1026), Yusuf Kağan (1026-1032), Süleyman Kağan (1032-1040). Bunlar Teoman Yabgu’dan beri gelen Türk imparatorlarının 110-117.’sidirler.
