Karbonhidrat nedir? Karbonhidratlar kaça ayrılır? Hangi besinlerde karbonhidrat bulunur? Karbonhidratlar ve bulunan besinler hakkında bilgi
Karbonhidrat nedir?
Karbonhidratlar, canlıların metabolizmasında bulunan ve hayati önem teşkil eden organik yapıdaki bileşenlerdir. İçeriği oksijen, karbon ve hidrojenden oluşur. Doğadaki tüm canlı yapıların kalıtımında bulunan karbonhidrat; hayvan bünyesinde ve insan bünyesinde glikojen olarak bulunmakta, bitkilerin bünyesinde ise selüloz ve nişasta olarak bulunmaktadır. İnsanlarda ve hayvanlarda özellikle vücuttaki alyuvarların görevlerini tam olarak yerine getirebilmesi için gerek duydukları enerji karbonhidratlar sayesinde üretilir. Bunun dışında beynin dış dokusunun koruyucu dokusunun oluşturulması ve bu dokunun sağlamlığının korunması işleminde de sıklıkla karbonhidratlardan yararlanılır.
Vücudumuzun beslenme kaynaklarının ana unsurlarından biri olan karbonhidratlar, en temel anlamıyla vücuda enerji verme amaçlı kullanılırlar. Çoğu dokuya ve organ yapısına gerek duyduğu enerjiyi karbonhidratlar sağlamaktadır. Günlük dış kaynaklı alınan besinlerin enerjiye dönüştürülmesi bir orana vurulduğunda, vücudumuzda var olan enerjinin yaklaşık %60’lık kısmı karbonhidratlardan elde edilmektedir. Karbonhidratlar vücuda alındığında, içerik olarak insan bünyesinin beslenme koşullarındaki temek kaynakları olan nişastayı ve şekeri bulundurmaktadır.
Bu içeriklerden şeker, karbonhidrat sayesinde vücuda alındığında, sindirim sistemine gönderilerek sindirilir ve glikoza dönüşür. Glikoza dönüştürülen bu şekerler daha sonrasında vücutta yeni hücrelerin oluşturulması işlemlerinde, organların çalıştırılması için gerekli olan enerjide ve yeni dokuların oluşturulması işlemlerinde kullanılmaktadır. Bu işlemlerden sonra bütün glikozun kullanılması gibi bir durum söz konusu değildir ve artan glikoz miktarı olabilir. Bu tip artmalar yaşandığında, daha sonraki ihtiyaç durumları adına saklanması için karaciğere gönderilir ve orada kullanım ihtiyacı gelene kadar saklanır.
Karbonhidratlar kaça ayrılır?
Karbonhidratlar yapı olarak iki farklı gruba ayrılmaktadır. Bunlardan ilki “kompleks karbonhidratlar“, bir diğeri ise “basit karbonhidratlar“dır. Kompleks karbonhidratlar genel olarak nişasta içerikli sebzeler, kahvaltılık gevrekler, baklagiller ve tam tahıl ekmeği dediğimiz ekmek türlerinde bulunmaktadır.
Bu tip kompleks karbonhidratlar, aynı zamanda yiyecek olarak değerlendirildiği zaman zengin karbonhidrat yapısının da yanında zengin besin lifi kaynaklarındandır. Bunun dışındaki basit karbonhidratlar ise sütte, yoğurt ve peynir gibi süt ürünlerinde, sebzelerde ve meyvelerin çoğunda bulunmaktadır. Ayrıca rafineri dediğimiz işlemden geçirilen ve bunlar dışında daha bir çok hazır işlemden geçirilmiş gıda ürünlerinin içeriğinde de basit karbonhidratlar bulunmaktadır.
Karbonhidratların Sindirimi
Hangi besinlerde karbonhidrat bulunur?
Karbonhidratın vücut için yeterli ve doğru oranlarda alınması, vücut organlarının ve iskeletteki kasların düzgün bir şekilde çalışabilmesine olanak sağlar ve enerjilerinin üretilmesine destek olur. Çoğu besinde karbonhidrat olması, tüm karbonhidratların vücut için faydalı olacağı anlamına gelmemektedir. Karbonhidratlar kendi aralarında iyi karbonhidrat ya da kötü karbonhidrat olarak sınıflandırılabilirler.
Kötü karbonhidratlar denildiğinde akıllara ilk gelen işlem görmüş tatlılar, tatlandırıcılar, şekerlemeler, pastane ürünleri, beyaz ekmek, beyaz şeker, normal makarna ve beyaz pirinç gibi pek çok şekilde örneklendirebileceğimiz bu kötü karbonhidrat ürünleri, kan şekeri değerlerinde yükselmeler ve alçalmalar yaratarak dengesizliklere sebep olmaktadırlar. Karbonhidratların genel olarak hangi besinlerin içerisinde olduğu ve ne şekilde yer aldığı ise şu şekilde basitçe sıralanmaktadır;
Kaynak: pixabay.com
- Bakliyatlar : Barbunya, kuru fasulye, yeşil fasulye, siyah fasulye, lima fasulyesi, mercimek
- Meyveler : Üzüm, kuru üzüm, çilek, armut, elma, elma püresi, muz, şeftali, kavun, portakal, yaban mersini ve kurutulmuş meyveler
- Süt ürünleri : Süt, yoğurt, yağsız süt, yağsız yoğurt, yağsız peynir
- Sebzeler : Bezelye, patates (beyaz patates ve tatlı patates), mısır ve kabak
- Tahıllar : Yulaf ezmesi, tam buğday unu, arpa, çavdar, patlamış mısır, esmer pirinç, bulgur, makarna, sebzeli makarna ve kahvaltılık gevrekler
Tüm bu saydığımız ürünler, karbonhidratlı besinlerin sadece bir kaçını içermekle beraber kompleks ve basit karbonhidratlar karışık halde sıralanmıştır. Bu ürünleri kullanırken en iyi oranı tutturmak ve sağlık açısından verimli bir beslenme süreci geçirmek adına mutlaka bir doktor kontrolünde bu ürünlerin kullanılması gerekmektedir. Bunun dışında eğer paketlenmiş bir karbonhidrat içerikli ürün satın alıyorsanız, satın almadan önce mutlaka üzerindeki “içindekiler” listesini okumalısınız.
Bu listedeki ürünlerde maltoz, şeker, glikoz, sakaroz, fruktoz, şurup, mısır şurubu, mısır tatlandırıcısı, malt şurubu vb. ibareler varsa asla satın almamalı ve reyona geri bırakmalısınız. Çünkü içerisinde bu saydığımız içeriklerden bulunan ürünler, katkı maddeli gıdalar listesine gidip “kötü karbonhidratlar ” olarak anılmaktadırlar.
