En çalışkan böceklerden karıncaların özellikleri, yapısı, çeşitleri, beslenme ve üreme davranışları, sosyal hayatları hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
KARINCA, çalışkanlığı ile tanınmış bir böcektir. Karıncaların yaşayışı bir bakıma bizim yaşayışımıza benzer. Topluluklar halinde yaşarlar, aralarında geniş bir iş bölümü kurmuşlardır.
Karınca yuvalarını şehirlerimize benzetebiliriz. Bir tek yuvada yüzlerce, hatta binlerce karıncanın yaşadığı olur. Bunlardan kimisi yavrulara bakar, kimisi yuvanın temizliğiyle uğraşır, kimisi besin taşır, kimisi de yuvanın korunması işiyle uğraşır.
Bazı karıncalar yuvalarının derinliklerinde özel bir odada mantar bahçeleri yaparlar. Başkaları da bir çeşit böcek yetiştirirler karıncalar bu böceklerden elde ettikleri tatlı bir sıvıyı yerler. Bu, bizim koyun, sığır yetiştirmemize benzer. Bir kısım karıncalar başka karıncaların yavrularını çalarlar, onlara hizmetçilik ettirir.
Karıncaların yuva yapma, besinlerini sağlama içgüdüsü de çok kuvvetlidir. Böylece başka birçok böceklerin yaşayamayacağı yerlerde yaşayabilirler.
Karıncalarda Toplum Hayat
Karıncalar topluluklar halinde yaşadıkları için devamlı olarak birbirleriyle yardımlaşırlar. Hayatları bu yardımlaşma üzerine kurulmuştur. Bir karınca topluluğunda üç çeşit karıncaya rastlanır: «Dişi karıncalar» (kraliçeler), «erkek karıncalar», «işçiler». Kraliçeler yumurta yapar. Yuvanın anası onlardır. Erkek karıncalar yuvada hiçbir işe bakmazlar. Onların görevi dişilerle çiftleşmektir. Dişi karıncalar çiftleşmeden yumurtlarsa, bu yumurtalardan yalnız erkek karınca çıkar, bu da o yuvanın yok olmasına yol açar.
İşçi karıncalar da dişidir ama, onlar hiç çiftleşmez. Bütün işi hemen hemen yalnız yapar, bazen de kraliçelerden yardım görürler. İşçi karıncalar da bazen yumurta yaparsa da bunlardan yalnız erkek karınca çıkar.
Kraliçeler, genel olarak, işçilerden iridir. Bazı çeşitlerde erkeklerin de iri olduğu görülür. Karınca yuvalarının çoğunda kraliçelerle erkeklerin sayısından çok işçi vardır. Bazı yuvalarda bir tek kraliçe, bazılarında birkaç kraliçe birden bulunur. İşçilerden
bir kısmı asker olarak iş görür. Bunların çeneleri vardır, yuvalarını korumak için düşmanları ile kıyasıya dövüşürler. Bazen bir yuvadaki karıncalar birbirleriyle hiç dövüşmezler. Aynı yuvadan iki işçinin dövüşür gibi hareketler yaptığı görülürse de, onlar gerçekte kardeşçe güreşiyorlardır. Sonunda ikisi de bir zarar görmez.
Bir böceği ortaklaşa yuvaya taşıyan / yiyen karıncalar – Kaynak: pixabay.com
Karıncaların Vücut Yapısı
Zarkanadlılardan olan karıncaların vücudu bütün böcekler gibi baş, göğüs, gövde olmak üzere üçe ayrılır. Karıncaların iskeleti bizimkine benzemez. Bu iskelet hayvanın vücudunu dıştan kuşatır; sert tabakalardan meydana gelmiştir.
Baş.
Karıncanın başında beyin, bir çift göz, duyargalar, ağız vardır. Duyargalar hayvanın duyu organlarıdır. Bunlar hem dokunma, hem koklama duyusu işini görür. Karıncalar yuvalarını da başka yuvalardan duyargaları vasıtasıyla ayırırlar. Çünkü her yuvanın başka bir kokusu vardır. Karıncaların birbirleriyle anlaşma işinde de duyargalarını kullandığı sanılıyor. Çünkü karşılaşan iki karıncanın bir an durup duyargalarını birbirine dokundurdukları, sonra yola devam ettikleri sık sık görülen bir olaydır.
Karıncaların gözü birçok küçük gözden meydana gelmiş bileşik bir gözdür. Kraliçelerle erkek karıncaların çoğunda aynı zamanda üç normal göz daha bulunur. Bunların görüşü işçilerinkinden daha keskindir. Birçok işçiler ancak birkaç santim önlerini görebilirler, bazıları da hiç görmez.
Karıncaların çenesi çok kuvvetlidir. Yanlara doğu açılıp kapanır, böylece makas işi görür. Bazı asker karıncaların çenesi sivridir; bunu kılıç gibi kullanırlar. Daha başkalarınınki testere gibidir, bu sayede yaprakları parçalayabilir, topladıkları taneleri yuvalarına taşırlar. Karıncalar yavrularını da ağızlarında taşır.
Bazı küçük karıncalar katı ve sıvı besinleri yiyebildikleri halde ergin karıncalar katı besin yiyemez. Ağızlarındaki özel bir bölmeye aldıkları taneleri sıkıp suyunu yutarlar;
Göğüs.
Bütün böcekler gibi karıncaların da göğsüne bağlı üç çift bacağı vardır. Bacaklar üç eklemlidir. Son eklem taraklıdır, hayvan bununla vücudunu temizler, parlatır. Bu son eklemde aynı zamanda tırnak bulunur.
Karıncaların kuvvetli bacakları çok hızlı koşmalarını sağlar. Bir insan kendi cüssesi-ne göre karınca kadar hızlı koşabilseydi, saatte 60 km. koşabilirdi. Karıncalar sıcak havada soğuk havadakinden daha hızlı koşarlar.
Birçok karınca cinsinin kraliçeleriyle erkeklerinde kanat vardır. Bu kanat da göğse bağlıdır. İşçilerin kanadı yoktur. Erkeklerle dişiler de kanatlarını ancak çiftleşme mevsiminde bir tek uçuş için kullanırlar. Bundan sonra erkekler ölür, dişilerin de kanadı düşer. Bazı çeşitlerinin hiç kanadı yoktur.
Karın.
Karıncaların karnında iki mide vardır. Bunlardan birincisi karıncanın kendisi için yediği yiyeceklere ayrılmıştır; öbürü ise «toplumsal mide» dir. Başka karıncalarla paylaşılacak besinler burada biriktirilir. Bir karınca besin toplama işinden yuvasına dönünce aç karıncalar duyargalarıyla ona dokunur. Bunun üzerine, karınca «toplumsal» midesini sıkıştırarak bir damla besin çıkarır. Bu damla hayvanın ağzına gelince öteki karıncalar hemen emer. Ortaklaşa mide öbür mideden biraz daha büyüktür.
Kaynak: pixabay.com
Karıncanın Silâhları
Karıncaların çoğu sokmaz. Ancak bazısı sokar. Bunların kuyruksokumundaki iğnelerini batırmaları şiddetli bir acı verir. Meksika’nın güneybatısındaki bir çeşit karıncanın sokması çok acıtır. Bu bölgede yaşayan Kızılderililer ölüme mahkûm ettikleri bir kimseyi bunların yuvası yanında bir yere bağlarlar. Karıncaların üşüşüp sokması mahkûmu büyük acılar içinde öldürmeye yeter.
Karıncalardan çoğunun en önemli silâhı çeneleridir. Isırarak kendilerini korurlar. Bazı karıncalar ısırılan yere «karınca asidi» (formik asit) püskürtürler. Bu, ısırılan yerin acımasına yol açar. Bir çeşit karıncanın çenesi o kadar kuvvetlidir ki, kafaları kopsa bile ısırdıkları yeri bırakmazlar. Bazı vahşi kabileler ahalisi bu karıncaların çenesini, kesilen yerlerinin iki ucunu tutturmakta kullanırlar. Başka bir kısım karıncalar düşmanlarına doğru pis kokulu bir sıvı püskürterek kendilerini korurlar. Öte yandan, bazıları tehlike karşısında kaçar, bazıları da kıvrılıp yatarak kendilerine ölü süsü verir.
Yeni Bir Yuvanın Doğuşu
Bütün karınca yuvalarında, günlerden bir gün, genç erkeklerle dişilerin güneş altında kaynaştığı görülür. Buna halk «karıncaların düğünü var» der. Çok geçmeden, uçarlar. Bu uçuşta her kraliçe bir veya birkaç erkekle çiftleşir. Bundan sonra yere düşerler. Erkekler çiftleşmeden sonra pek yaşamaz. Dişiler ise ömürlerinin sonuna kadar her üç cins karıncayı meydana getirecek yumurtaları yumurtlarlar.
Genç kraliçe çiftleşme uçuşundan sonra bir ara yerde kalır. Sonra, büyük bir dikkatle, kanatlarını koparır. Yaz günleri karınca yuvalarının yanında sayısız kanatlar görebilirsiniz.
Daha sonra kraliçe yuva yapmak için uygun bir yer arar, toprağı kazarak küçük bir odacık açar. Günlerce uğraşarak bu işi tamamladıktan sonra birkaç yumurta bırakır. Bunları bir araya topladıktan sonra başında beklemeye başlar. Bu arada göğsünün içindeki kanat kasları yavaş yavaş yağ haline geçer. Bu yağın bir kısmı sıvı halinde kraliçenin ağzına gelir. Bu sıvı sonradan yavruyu beslemeye yarayacaktır.
Birkaç gün sonra yumurtalardan yumuşak beyaz larvalar çıkar. Kraliçe bunları ağzındaki sıvıyla besler. Larvalar birkaç defa deri değiştirdikten sonra normal bir karınca büyüklüğünü alır. Bundan sonra larvalar «pupa» haline geçer. Karıncaların başkalaşımının bu safhasında hayvan bir şey yemez, pek az kıpırdar. Bu arada duyargalar, ayaklar belirir. En sonunda, pupanın derisi ikiye ayrılır, içinden gelişmiş bir işçi karınca çıkar.
İşçi karıncalar ortaya çıktıklarından biraz sonra yuva İçin çalışmaya başlarlar.
Bu arada ilk iş olarak kraliçenin besinini düşünürler. Çünkü ana karınca belki de doğduğu yuvadan ayrılalı beri hiçbir şey yememiştir. Böylece, işçilerin yardımıyla beslenmeye başlayan kraliçe yeniden yumurtlar. Artık işçiler onun bütün ihtiyaçlarını yerine getirmektedir: Onu besler, vücudunu temizler, düşmanlarından korurlar. Bir kısım işçi de larvalara bakar, onları besler. Larvaları, pupaları durmadan bir odadan bir odaya taşırlar. Bu, onların eşit miktarda rutubet ve sıcaklık almalarını sağlamak içindir. Öte yandan, başka işçiler yeni yeni odalar kazarak yuvayı genişletirler. Bu odalardan bir kısmı yiyecek deposu, bir kısmı larva ve pupa bakım yeri olarak kullanılır. Böylece, bir tek kraliçenin temelini attığı yuva işçilerin çoğalmasıyla yıldan yıla büyür.
Kraliçe hayatının ilk yıllarında sadece işçi yumurtaları yapar. Yalandıktan sonra erkek ve dişi karıncalar verecek yumurtalar da yumurtlamaya başlar. Bunlar kanatlandıktan, ilk ve son çiftleşme uçuşlarını yaptıktan sonra yuvadan çıkar, bir daha da dönmezler, erkekler ölür, dişi de yeni bir yuva kurar.
İhtiyar kraliçe, kendi çocuklarıyla, İşçilerle yuvada kalır. Yaşlandıkça iskeletini meydana getiren tabakalar sertleşir, kıpırdayamaz olur. Ölünce işçiler ölüsünü dışarı atarlar. Bazı yuvalarda kraliçenin ölümü üzerine bütün yuva dağılır. Bazı cins karıncalarda ise işçiler başka bir kraliçeyi yakalayıp, kendi yuvalarına getirirler, bu kraliçe ölü kraliçenin işlerini üzerine alır.
Kaynak: pixabay.com
Karıncaların Düşmanları
Karıncaların başlıca düşmanları bazı kuşlar, ayrıca karıncayiyen gibi, karıncalarla beslenen hayvanlardır. Karıncaların daha başka düşmanları arasında bir kısım böcekler de vardır. Bunlardan bir çeşidi yumurtasını doğrudan doğruya karıncaların vücuduna bırakır. Yumurtadan çıkan yavrular o karıncayı içinden yerler. Öte yandan, bazı karıncalar da daha küçük karıncaları avlar.
Büyük karıncalar da yuvalarını başı boş bırakırlarsa düşman karıncalar bunların yavrusunu çalıp kendi yuvalarına götürür, yerler.
Karıncalar ve insan
Yurdumuzda yaşayan karıncalardan çoğunun ne önemli bir zararı vardır, ne de faydası. Yalnız, bazı çeşit karıncalar meyve bahçelerine zarar verir. Evlere dadanan karıncalar da birçok yiyeceklere, hele tatlılara üşüştükleri için zararlı olurlar.
Çayırlık yerlerde yaşayan karıncalar dışarı attıkları topraklarla çayırların güzelliğini bozarlar. Gül biti besleyen karıncalar bu zararlı böceğin bitkilere yayılmasına yol açar. Zararlı böcekleri yiyen bir kısım karıncalar ise, çiftçileri, bahçıvanları bu böceklerden kurtardığı için faydalıdır. Afrika yerlileri bir çeşit karıncanın iri kraliçelerini toplayarak kızartıp yerler.
Zararlı karıncalar yok etmek istenirse bunların yuvasına ya kaynar sabunlu su, ya da karbon disülfit eriyiği dökmek yeter. Karıncalardan kurtulmanın başka bir yolu da yuvalarının yanına zehirli yemler bırakmaktır. İşçi karıncalar bunları yuvalarına taşırlar, orada bulunanları yiyen karıncalar ölür, bütün yuva yok olur.
