Osmanlı tarihinde; Osmanlı aleyhine imzalanan ilk anlaşma olan Karlofça Anlaşması Osmanlı siyasetinde ne gibi değişikliklere neden olmuştur?
Kaynak: wikipedia.org
KARLOFÇA ANTLAŞMASI, Osmanlı ile Almanya, Venedik ve Lehistan arasında 26 ocak 1699’da, Rusya ile de 14 temmuz 1700’deimzalanan antlaşmadır. Bu antlaşmayla, «Felâket Yılları» denilen 1683-99 Savaşı’na son verilmiştir.
Karlofça Antlaşması, tarihimizde Türkler aleyhine olan ilk antlaşmadır, aleyhimize olan bütün antlaşmaların da en ağırlarından biridir. Bu antlaşma, Batı’nın Türklere karşısında duyduğu aşağılık duygusunu ortadan kaldırmıştır; antlaşma bu bakımdan da çok zararlı olmuştur. Barış görüşmelerinde daima İngiltere ve Hollanda büyükelçileri güya tarafsız birer arabulucu rolü oynadılar. Almanya’yı Osmanlı savaşından kurtarmak, Fransa’ya saldırtmak için can atan bu sefirler büyük rüşvetlerle birkaç veziri elde edip «statüko’nun muhafazası» yani düşman işgalinde bulunan yerlerin konferansta Osmanlıya geçmesi için hiçbir müzakerede bulunulmamasını sağlayan yazılı vesikalar almışlardı. Osmanlı, böyle bir siyasi hatanın tarafı olarak da konferansa katıldı. Türk başmurahhası, sonradan sadrazam olan, Reisülküttap (dış işleri bakanı) Ramî Mehmet Efendi, görüşmelere katılan bütün Avrupalıların da belirttikleri gibi, konferansın en başarılı, en mahir diplomatıydı; buna rağmen, Divan-ı Hümayun’dan daha önce alınmış olan «statüko» ya dair protokollar ile bağlanmıştı. Üstelik, Divan, Ramî Mehmet Efendiye sulhu ne pahasına olursa olsun sağlaması için durmadan yazı gönderiyordu.
13 aralık 1698 oturumunda Divan’ın verdiği protokolda «alâ-hâlihî» (statü quo) kaydının mutlak olmadığını çok başarılı bir şekilde ileri süren Ramî Mehmet Efendi, Banat eyaletini güçlükle kurtarabildi. Dördü büyük devlet olmak üzere, birçok devletle tek başına 16 yıldan beri büyük bir savaşta olan Osmanlı, meselâ Lehistan’ı yenilgiden yenilgiye uğratmışken, Podolya’yı (Güney Lehistan’ı), «Osmanlılar için önemsiz olduğu halde Lehistan’ca hayatî önem taşıdığından dolayı» Lehistan’a bırakmak zorunda kalındı. Bu bölgeden Türk nüfuzunun kalkması, bilindiği gibi, ileride Rusya’nın Lehistan’ı ilhak etmesini kolaylaştırmıştır.
Antlaşmanın Hükümleri
Karlofça Antlaşması’nın özeti şudur:
- Almanya İmparatorluğu ile yapılan antlaşmaya göre, Macaristan, Güney Slovakya, Slovenya, Erdel (Transilvanya), Almanya’ ya bırakılıyordu . Yalnız Banat (Tımışvar) eyaleti Türklerde kalıyordu (bugün Romanya’ya aitse de çoğunluk Macarlar’dadır.) Belgrat’ın kuzeyinde, Macarlar’ın oturduğu Voyvodin eyaleti de Osmanlıya kalıyordu. Drava, Almanya ile sınır çiziyordu; yani meselâ Novi Sad şehri Almanya’nın, nehrin karşısındaki Petervaradin Osmanlı’nın oluyordu. Drina’yı takiben Sava-Una sınır çizmekte devam ediyor, bu arada Baçka bölgesi de Almanya’ya geçiyordu. Sırbistan ile Bosna – Hersek’ten hiçbir arazi bırakılmıyordu. Romanya, Besarabya, Moldavya, Bukovina’nın tamamı da Osmanlıya kalıyordu. Böylece, Osmanlının o muhteşem Budin Eyaleti’nden yalnız Semendira Sancağı (Vilâyeti) kalabilmişti.
- Venedik Cumhuriyeti ile yapılan antlaşmaya göre, Dubrovnik’e kadar Dalmaçya, yani Hırvatistan’ın Adriyatik kıyı şeridi, Mora Yarımadası ile güneyindeki Çuha Adası, Yunan Denizi’ndeki İyonya Adaları Venedik’e bırakılıyordu. Venedik savaş gemilerinin Türk iç denizi olan Ege’ye girmesi yasaktı.
- Lehistan Krallığı ile yapılan Antlaşmaya göre, Podolya, ayrıca Ukrayna’nın bir bölümü de bu devlete veriliyordu.
- Rusya ile yapılan antlaşmaya göre, Azak Denizi’nin ucundaki Azak ve Rostov şehirleri Rusya’ya bırakılıyordu. Böylece, Karadeniz’i küçük bir uc noktasından gören Rusya, Avrupa siyaset âlemine girmiş oluyordu.
Almanya’nın, Lehistan’ın, Venedik’in Osmanlıya, Rusya’nın da Osmanlıya tâbi Kırım Hanlığı’na vermekte oldukları vergiler kaldırılıyordu.
Antlaşmadan Sonra
Türkiye, bu antlaşmanın ağır şartlarını bozmak için yeni bir siyaset gütmeye başladı. 1711 ‘de Rusya’yı, 1715’te Venedik’i yenerek bu devletlere Karlofça ile verdiği bütün toprakları geri aldı. Yalnız, Almanya’ya verdiklerini — bütün uğraşmalarına rağmen — bir daha alamadı. Lehistan’a bıraktığı ülkeleri geri almayı düşünmedi; çünkü bundan sonraki siyaseti, büyüyen Rus tehlikesine karşı Lehistan’ı candan desteklemek esası üzerine kuruldu.
Antlaşmanın en ağır maddesi, Macaristan’ in kaybıydı. Bu, Macarlar’a da çok ağır geldi. Birçok Macar milliyetçisi Osmanlıya gelip sığındı. 1867 bağlaşmasına kadar Almanlık ile Macarlık arasında büyük bir düşmanlık sürüp gitti.
