Kas kasılması nedir? Kas kasılması nasıl meydana gelir, kasılmayı uyaran faktörler, kasların kasılma kimyası.
KASLARIN KASILMASI
Düz kas dokusunda, bir kısım hücre sinir uçları ile bağlantılıdır. Uyartılar, bu hücrelerden diğer hücrelere aktarılır. Düz kasın yavaş kasılmasının nedeni budur. Halbuki çizgili kaslarda, kas hücreleri, bir veya birkaç noktadan sinir uçları ile bağlantılıdır. Bu sinirlerin zedelenmesi sonucu kas hücrelerinin uyarılmaması ile felç gibi hastalıklar ortaya çıkar. Vücuttaki kasların, kasılma faaliyeti dışında, hafifçe kasılı halde bulunması olayına tonus denir. Kasılmış bir iskelet kasının gevşeyememe durumuna kramp denir. Çizgili kasların kasılma hızı, düz kaslara oranla çok yüksektir.
KAS KASILMASINI UYARAN FAKTÖRLER
Düz kaslar ve kalp kası otonom sinir sistemine bağlı olarak çalışır. Çizgili kaslar ise, miyelinli sinir lifleri ile uyarılarak çalışır. Sinir uçları kas hücreleri üzerinde kollara ayrılarak dağılır. Bu kısımlara motor plak denir. Kas hücreleri motor sinirle gelen uyartıya cevap olarak kasılır. Kasılmayı, kısa süren bir dinlenme evresi izler. Bu dinlenme evresinden sonra ikinci bir kasılma meydana gelebilir, ikinci kasılmanın birincinin üzerine binmesi, kasların normalden fazla kasılmasına sebep olur. Bu olaya birikim (Fizyolojik tetanoz) denir. Kas yoruldukça kasılma yavaşlar ve durur.
ÇİZGİLİ KASIN KASILMASI-KAYAN İPLİKLER HİPOTEZİ
Çizgili kasların kasılma mekanizmasını açıklayan hipotez, kayan iplikler hipotezidir. Bu hipoteze göre, aktin ve miyozin ipliklerinin birbiri üzerine kayması ile hareket meydana gelmektedir. Kasılma sırasında, A bandının boyu değişmez, I bandı kısalır ve H bandı görünmez olur. Böylece miyozin ipliklerinin I bandına yaklaşması veya iki Z çizgisinin birbirine yaklaşmasıyla kasın boyu kısalmış olur. Gevşeme sırasında, kas eski durumuna döner. Kasılmayı ve dolayısıyla hareketi sağlayan aktin ve miyozin iplikleri arasında bulunan ara köprüler ve çekim kuvvetidir. Kasılma sırasında enerji harcanır. Bu nedenle kas hücrelerinde bol mitokondri bulunur.
ÇİZGİLİ KASLARDAKİ KASILMANIN KİMYASI
Sinir teli ile kas teli arasında meydana gelen sinapsa motor uç plağı denir. Uyartıları kaslara taşıyan motor sinirlerin son kısımlarında asetilkolin depolayan küçük kesecikler bulunur. Uyartının gelmesiyle keseciklerdeki asetilkolin, sinaps boşluğuna dökülür. Asetilkolin, kas hücrelerinde bulunan kalsiyum iyonlarının aktin ve miyozin ipliklerinin içine girmesini sağlar. Böylece aktin ve miyozin ipliklerinin kasılma reaksiyonu başlar.
Kasların kasılması sırasında, glikojen, oksijen, ATP ve kreatin fosfat harcanır, bunun yanısıra aynı anda karbondioksit, laktik asit, ADP ve inorganik fosfat ortaya çıkar.
Kasılma sırasında, kalsiyum iyonlarının varlığında ATP’den bir fosfatın kopmasıyla açığa çıkan enerji kullanılır. ATP tüketimi çok fazla olduğundan ATP’nin yeniden oluşması için, diğer bir enerji kaynağı olan kreatin fosfat molekülünden yararlanılır. Kreatin fosfattan bir fosfat koparılarak ADP’ye aktarılır ve yeniden ATP elde edilmiş olur.
Kreatin fosfat + ADP Kreatin + ATP
Kaslarda glikoliz sonucu oluşan ATP’nin yanısıra laktik asit üretilir. Oksijenin yeterli olmadığı zamanlarda meydana gelen laktik asit, kaslarda yorgunluğa sebep olur. Laktik asit, oksijenli ortamda pirüvik aside dönüştürülerek, mitokondride krebs devrine katılır, sonunda ATP üretilir. Glikoliz sırasında açığa çıkan enerji, kreatin fosfatın yeniden sentezlenmesini sağlar.
