Katı nedir ne demektir? Katı maddelerin özellikleri ile esnek katı cisimler ve katılaşma ile ilgili olarak bilgilerin yer aldığı yazımız.
Cismin üç halinden biridir. Tabiatta bütün cisimler ya katı, ya sıvı, ya da gaz halinde bulunurlar.
Katı halinde bulunan cismin belli bir şekli, dış etkilere karşı bir dayanıklılığı vardır. Parçalanması, biçimini değiştirmesi için üzerine dışarıdan bir kuvvetin binmesi gerekir. Cismin gösterdiği bu direnç onun «sağlamlığını» belirtir. Cisimden cisme değişen bu sağlamlık «katsayı» larla belirtilir. Cisimlerin çekmeye, basmaya, eğip bükmeye, vurmaya karşı dayanma derecelerini gösteren katsayılar vardır. Deneylerle bu katsayılar her cisim için bulunmuş, bir cetvel hazırlanmıştır. Meselâ yapılarda kullanılan demir çubukların ne kadar bir çekme kuvvetine, betonun ne kadarlık bir basınca dayanabileceği bu katsayılar yardımı ile bulunur. Cisimlerin sağlamlığını, üzerine yük alabilme özelliklerini inceleyen bilim dalına «mekanik» adı verilir.
Esnek Katı Cisimler
Her katı cisim, üzerine yeteri kadar bîr kuvvet binince biçim değiştirir. Bazı katı cisimler vardır ki, üzerlerinden kuvvet kalkınca yeniden eski biçimlerini alırlar. Bunlara «esnek cisimler» adı verilir. Lâstik, kauçuk, çelik esnek cisimler için güzel birer örnektir.
Esnek cisimlerin bir «esneklik sınırları» vardır. Bu sınırdan büyük kuvvet altında kalırlarsa, kuvvet kalktıktan sonra da cisim eski şekline dönemez. Kuvveti daha da büyütürsek, cismin «kopma sınırı» nı, ya da «parçalanma sınırı» nı aşarak onu koparabilir, parçalayabiliriz.
Katılaşma
Her katı cismi ısıtarak sıvı, daha da ısıtarak gaz haline getirebiliriz. Bu işleme «katılaşma» denir. Yalnız, bunun için gereken ısı miktarı cisimden cisme çok değişir. Aynı işlemin tersi de doğrudur. Gazları soğutarak’ sıvı, daha da soğutarak katı haline geçirebiliriz.
Katılaşmanın en sık rastlanan örneği suyun donmasıdır. Normal sıcaklıkta sıvı halinde bulunan su, sısaklık 0 santigrat derecesinin altına düşünce donar, yani katılaşır. Suyun bu haline özel olarak «buz» adı verilir. Onun için katılaşmaya «donma» da diyebiliriz.
Maden eşyanın döküm işinde de katılaşmadan yararlanılır. Maden önce ısıtılarak sıvı haline getirilir. İstenen biçimin kalıbı içine akıtılır. Sonra soğutularak katılaştırılır. Kalıp çıkarılınca maden istediğimiz biçimi almış olur.
