Kauçuk Nedir? Özellikleri Nedir? Nasıl Elde Edilir ve Kullanım Alanları Nelerdir?

Kauçuk nedir? Kauçuk nasıl elde edilir? Kauçuğun fiziksel ve kimyasal özellikleri ile kullanım alanları hakkında bilgilerin yer aldığı sayfamız.

Lateks Kauçuk

Kauçuk; Afrika, Amerika ve Asya kıtalarının tropikal bölgelerinde yetişen bazı ağaçlardan, özellikle de kauçuk ağacından elde edilen dayanıklı ve esnek maddedir. Anayurdu Brezilya’dır. Kristof Kolomb Amerika ikinci gezide, buradaki yerlilerin zıplayan bir topla oynadıklarını gördü ve dönüşünde bu maddeyi Avrupalılara tanıttı. Ancak kauçuğun ekonomik değer taşıması bundan 300 yıl sonra gerçekleşti. Kauçuğun dünya piyasalarında aranan bir madde olması üzerine 1876’da İngilizler ve Hollandalılar, Brezilya’nın koşmuş olduğu yasağa karşın, kauçuk ağacı fidelerini tropikal bölgelerde bulanan sömürgelerine götürüp yetiştirdiler. Brezilya, Kolombiya, Tayland, Sri Lanka, Vietnam, Nijerya ve Liberya doğal kauçuk üreten başlıca ülkelerdir.

Fiziksel ve Kimyasal Özellikler

Esnek, ısıtılınca yumuşayan bir maddedir. 180°C’de erir. Bu dereceden sonra damıtılma başlar. Kauçuk yağı denilen damıtma ürünü akıcı, yağımsı bir sıvıdır. Bu ürün, kauçuğun en iyi çözücüsüdür. Kauçuk sıcak, parlak bir alevle yanar. Kendine özgü özel bir kokusu vardır. Elektriği yalıtılması, esnekliği, plastik bir durum alabilmesi fiziksel özellikleri arasındadır. Eter, terebantin, alinin, aldehit fenol, piridin, klorlanmış hidrokanbonlar kauçuğu çözerler, alkol ve ketonlar etkilemez.

Kaynak: pixabay.com

Elde Edilmesi

Kauçuk elde edilen ağacın kabuğunun içinde lateks adı verilen bir özsu bulunur. Bu özsuyu açığa çıkarmak için ağacın kabuğu yarılır. Akan özsu kaplara doldurulur. Lateks tek başına kötü kokulu süt kıvamında kolay pıhtılaşan bir maddedir. Lateksi pıhtılaşmadan korumak için içine formaldehit, amonyak ve sodyum fosfat karıştırılır. Bu durumdaki lateksten kauçuğu ayırmak için tahta levhalar yapılır ve bu levhalar lateks dolu kaplara batırılarak yanan bir ateşin dumanına tutulur. Levhada oluşan kauçuk kesilerek levhadan çıkarılır. Daha sonra dönen silindirler arasından geçirilerek suyla yıkanır ve yassı bir tabaka elde edilir.

Doğal Kauçuk Kimyasal Formülü

Kullanım Alanları

Kauçuk ham olarak esnek bir madde olduğu için ancak bazı yapıştırıcı sıvılarda kullanılır. İçine kükürt katılarak (volkanizasyon işlemi) sıcaklık değişmelerine karşı kauçuğu dayanaklı hale getirmek gerekir. Bu durumdaki kauçuğun kullanım alanı daha yaygındır. Kauçuğun içine katılan kükürt oranı arttıkça esnekliği azalır. En sonunda ebonit adı verilen sert bir madde elde edilir. Yumuşak kauçukta (lastik) % 4, sert kauçukta (ebonit) % 30-35 arasında kükürt vardır. Kauçuğun en yaygın kullanım alanı motorlu taşıt araçlarının iç ve dış lastikleridir. Bunun yanı sıra ayakkabıların tabanları, su geçirmez eşyalar, oyuncaklar, kablo yalıtkanları, taban döşemeleri gibi çok değişik alanlarda da kauçuktan yararlanılır. Kauçuğun kullanım alanının giderek yaygınlaşması, buna karşın üretici ülkelerin gereksinmeyi tüm karşılayamamaları, yapay kauçuğun yapılmasına yol açtı.

Yapay kauçuk butadien adlı petrol bileşiğinden elde edilir. Yapay kauçuk, doğal kauçuktan değişik özelliklere sahiptir. Isıya, madensel yağlara ve benzine karşı daha dayanıklıdır. Kolay eskimez ve aşınmaz.