Her yerde karşımıza çıkan irili ufaklı yapılar olan kayalar ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı yazımız.
KAYALAR, kayalar oldukça basit kurallara göre sınıflandırılıp adlandırılabilirler. Oluşum türüne bakıldığında üç ana grup ortaya çıkar.
En geniş grup (yerkabuğunun % 95’i) katılaşım kayalarıdır. Bu kayalar, magmanın soğuyarak sertleşmesiyle oluşmuşlardır. Bu katılaşma hem yerkürenin derinliklerinde, hem de yeryüzünde olabilir (örneğin volkanik lavlar).
İkinci grup, tortul kayalardır. Bu kayalar yeryüzündeki süreçler sonucunda ortaya çıkmışlardır, yani ısının rolü çok azdır. Bu kayaların çoğunu, örneğin eski kayalardan aşınma yoluyla ayrılıp başka bir yerde yeniden biriken parçacıklar oluşturur.
Üçüncü ve son grup ise başkalaşım kayalardır. Bu kayalar da eski kayaların yerkabuğunda artan ısı ya da basınç etkisiyle değişim geçirmesiyle ortaya çıkmıştır.
Sürekli yeni kayalar oluşmasının, eskilerinse yok olmasının nedeni yerkabuğundaki bazı süreçlerdir. Bu biçimde sürüp giden bir oluşum zinciri vardır. Örneğin, volkanik olaylar sonucunda, yerkürenin içlerindeki mağma yükselerek lav halinde volkandan dışarı akar ve soğuyarak katılaşım kayaları durumuna gelir. Yağmur suları bu kayaları aşındırır. Kopan parçacıklar sürüklenerek bir ırmak deltasına kadar taşınır ve burada fyiriken tortul kayalar oluştururlar. Irmak, taşıma görevini sürdürdükçe ilk parçacıklar giderek daha derine gömülürler. Bunun sonucunda tanecikler ilk önce dayagenez adı verilen süreçten geçerler; yani birbirleriyle kaynaşırlar. İlk başta bağlantısız olan kaya parçacıkları, sağlam bir bütün durumuna gelirler (bu örnekte kumtaşı oluşmuştur). Daha da derinlere gömü-lürse, kaya, artan ısı ve basınçla bir kez daha “pişer” ve başkalaşmış bir bütün ortaya çıkar. Bu bütün, gömülmeyi sürdürürse, sonunda eriyebilir ve mağmaya karışıp yok olur. Volkanik olaylar aynı magmadan yeni katılaşım kayaları oluşturabilir ve bu durum sürüp gider. Böylece zincir bütünlenir.
