Sosyolojide kendini anlatma teknikleri nelerdir? Sosyolojideki birey tanıma yöntemlerinden kendini anlatma maddeler halinde açıklaması.
Kendini Anlatma Teknikleri
1- ANKET
2- PROBLEM TARAMA LİSTESİ
3. Arzu / İstek / Dilek Listesi
Çocuk ya da gencin doyurulmamış ihtiyaçlarını, açığa vuramadığı duygularını, umut ve beklentilerini ortaya çıkarmak amacıyla düzenlenen sorulardan oluşmaktadır. Bu sorular daha çok düşsel durumlar içermektedir. Örneğin, “İstediğiniz kadar paranız olsaydı ne yapardınız?, “Her türlü imkanlarınız olsaydı hangi mesleğe girmek isterdiniz?” gibi sorulardan oluşmaktadır.
Arzu listeleri hazırlanırken öğretmenler veya uzmanlar çocukların gelişim dönemlerini, yaşlarını dikkate alarak uygun sorular sormalıdır. Örneğin, “Bir sihirli güce sahip olsaydınız dış görünüşünüzde ne gibi değişiklikler yapmak isterdiniz?”, “Tekrar dünyaya gelseydiniz nasıl bir kişi olmak isterdiniz?” sorularını okul öncesi dönemdeki çocuklar yerine ergenlere sormak daha uygun olur. Bunun yanı sıra “Bir dilek perisi çıkıp size üç dileğinizi sorsa ona ne yanıt verirdiniz?”, “Uçan bir halıya binseniz nereye gitmek istersiniz?” soruları ise okul öncesi ve ilköğretim öğrencilerine sorulabilecek nitelikte sorulardır.
Bu teknikte cevapların incelenip tahlil edilmesi son derece önemli ve gereklidir. Öğrencinin cevaplarındaki dilek ve özlemleri üzerinde onunla ayrıntılı olarak görüşmek ve gerektiğinde psikolojik danışma ilişkisi başlatmak söz konusu olmaktadır. Böylelikle, kişinin kendisini daha iyi anlamasına, iç görü kazanmasına yardımcı olunmaktadır.
4. Yarım Cümle Tamamlama
Bu teknik “Keşke annem….”, “Okulum….” şeklinde yarım bırakılmış cümleleri bireyin tamamlaması esasına dayanır. Bireyin verdiği cevaplar, arzu listesi tekniğinde olduğu gibi, onun doyurulmamış ihtiyaçları, açığa vuramadığı arzu istek ve beklentileri hakkında bilgi verir. Not: Klinik psikologlar tarafından hazırlandığında uygulaması uzmanlık gerektirir. Projektif (yansıtıcı) bir tekniktir.
5. Otobiyografi
Otobiyografi, bireyin geçmiş ve şimdiki yaşantısı ile geleceğe ilişkin planlarını kendi yazılı ifadeleri yoluyla anlatması tekniğidir.
Otobiyografinin amacı, bireyin doyurulmamış isteklerini, umutlarını ve benliğine bakış biçimini, kendi duygularını, tavırlarını, beklentilerini, geçmiş yaşantılarını, bireyle ilgili ve etkili olan kişileri ve olayları daha ayrıntılı olarak görmek bireyin davranışlarının gerisinde bulunan temel İhtiyaçları, tutumları ve doyurulmamış duyguları dolaylı olarak gözlemek ve meydana çıkarmaktır.
Bireylere otobiyografi yazdırılırken genellikle iki yol benimsenebilir; otobiyografi serbest ya da sınırlı olarak yazdırılabilir.
Sınırlı otobiyografiler; belli bazı konular verilerek öğrencinin bu konular çerçevesinde yazması istenir. Sağlık geçmişi, aile geçmişi, gelecekle ilgili planları vb. Serbest otobiyografilerde ise öğrenciden hayat hikâyesini yazması istenir. Otobiyografilerin yorumlanması öznellik taşıdığı için oldukça zordur. Yazılanların yorumlanmasında aşağıdakiler dikkate alınmalıdır:
1. Yazıdaki genel izlenim: Otobiyografide yazılanlar genel anlamda karamsarlık , öfke, kızgınlık veya mutluluk duygularını mı içeriyor? sorusu bireyin psikolojik durumuna ilişkin bilgiler verebilir.
2. Otobiyografinin kısalığı ya da uzunluğu: Bireyin yazmaya karşı isteksizliği ya da verilen sürenin yeterli olup olmamasıyla ilgili olabilir. Eğer yeterli zaman olduğu halde birey kısa yazmışsa bu onun bazı şeyleri paylaşmak istemediğinin ya da karşısındakine güven duymadığının göstergesi olabilir.
3. Anlatımdaki özen ve tutum: Olayları sırayla ve uygun sözcüklerle anlatmaya çalışan bir bireyin bu yazıyı önemsediği, duygu ve düşüncelerini paylaşmada istekli olduğu söylenebilir. Ancak tam tersi bir anlatım bireyin özgüven eksikliğinden ya da karşıdaki kişiye olan güvensizliğinden kaynaklanmış olabilir.
4. Öyküde yer verilmeyen önemli olaylar ve kişiler: Bireyin özellikle üzerinde durduğu ve özellikle hiç üzerinde durmadığı yaşam dönemleri ya da kişiler var mı? sorusunun cevabı önemli olabilir. Birey mutsuzluk ya da problem kaynağı olarak gördüğü bir durumu, bir olayı anlatmaktan kaçınmış olabilir.
5. Otobiyografinin genelindeki tutarsızlıklar: Bireyin yaşamına ilişkin olayları saklama çabasından kaynaklanıyor olabilir.
6. Zaman Cetveli
Zaman çizelgesi, öğrencinin zamanını iyi kullanması amacıyla, günün saatlerine bölünmüş bir sayfaya, gösterdiği etkinliklerin türünü, süreleriyle birlikte yazacağı bir çizelgedir.
Zaman çizelgesi, bireyin zamanını nasıl kullandığı, ders çalışmaya ne kadar zaman ayırdığı, boş zamanı ve hobileri, sosyal faaliyetleri vb. hakkında bilgi verir. Aynı zamanda öğrenciyi “zamanı iyi ayarlama ve kullanma” hususunda bilinçlendirir.
Zaman çizelgesi en az 1-2 hafta uygulanması gereken bir tekniktir. Çünkü bir gün içerisinde bireyin neler yaptığı ölçüt olarak alınamaz.
7. Anı Defteri
Kimi bireyler, en gizli dilek, arzu, sevinç ve üzüntülerini her gün hatıra defteri diye adlandırılan bir deftere yazmaktadır. Bireyler için günü gününe tuttukları bu defter, rahatlıkla içlerini dökebilecekleri bir sırdaş olmaktadır. Anı defterleri, öğrencilerin iç dünyalarını öğrenmede oldukça yararlı olabilmektedir.
Anı defteri veya hatıra kayıtları son derece önemli ve gizlidir. Öğrencinin izni olmadan bunların okunması gizlilik ilkesini zedeler. Bu nedenle birlikte değerlendirmek ve üzerinde konuşmak için anı defteri, tam bir güven sağlandıktan sonra ve öğrencinin izni ile psikolojik danışman tarafından kullanılabilir.
Hatıra kayıtları, çoğu kez sınıf öğretmenlerinin etkinlik alanları dışında kalan derin çözümlemeleri gerektiren yaşantı, duygu ve düşünceleri içermektedir. Onun için sınıf öğretmenlerinin bu araçtan yararlanmaya kalkışmamaları gerekir.
