Ki bağlacı cümleye nasıl bir anlam katar? Ki bağlacının kullanılması, yazımı, örnek cümleler. Ki Bağlacı İle İlgili Cümleler
ki
Ki Bağlacı İle İlgili Cümleler
Türkçe, sözdizimi nitelikleri bakımından yantümcelerle, sıralı tümceleri ortaç ve ulaçlarla bağlamaya eğilimli bir dil görünümü taşır.
En eski yazılı belgelerimizde de dilimizin bu niteliği göze çarpar. Bu bakımdan Farsçadan alınmış olan ki bağlacı, Türkçenin sözdizimine aykırı birtakım tümcelerin ve anlatım yolunun Türk yazı dilinde, özellikle son birkaç yüzyıl içinde yaygınlaşmasına yol açmıştır. Bununla birlikte ki bağlacının Türkçe kim’le görev ve kullanım açısından karıştığı, örnekler de çoktur.
Bu bağlaç, dilimizde, başka dillerde ilgi adılı (Fr. pronom relatif) olarak nitelenen sözcük türünün yerini almakta, ancak Türkçede doğrudan doğruya bağlama göreviyle kullanılmaktadır:
- “Öyle mektuplar ki, on beş yirmi kadarını toplasan, bir roman, bir yılgının romanı olur.”
- “Hem öyle bir vatan müdafii ki, yılmak, yenilmek, nedir hiç bilmemişti.”
- “Bir de kaba insanlar ki, insan gibi tartışmayı bilmezler.”
- “Neşeli ol ki genç kalasın.”
ki bağlacı genellikle tümceleri bağlar. Sonuna geldiği tümceyi, ad ve ad soylu sözcüğü kendisinden sonra gelen tümceye bağlar. Bu bağlama görevini, neden, sonuç, açıklama belirterek yapar, ki’den sonra gelen tümce, önce gelen tümcenin açıklaması ve sonucu olur.
Böylece bileşik tümceleri oluşturan; yantümceleri temel tümceye bağlar: Öyle sanıyorum ki, bugün yağmur yağacak; Şunu bilmelisin ki kazanmak için çok çalışmalısın…. gibi.
- “Bir gün geldi ki, at tutkusuyla toprak tutkusu karşı karşıya geldi.”
- “De ki, gideceksek yarından sonraya kalıversin.”
Kimi zaman tümceleri bağlarken neden-sonuç ilgisi o kadar güçlüdür ki, yantümceden sonra gelen temel tümcenin kullanılmadığı görülür: Kimsenin bir şey bildiği yok ki… (iş doğru dürüst yapılsın); Öyle güzel oldu ki… (herkes beğendi) gibi.
- “Sen hiç yemek yememişsin ki…”
- “Son olaydan sonra anladım ki beni sevmiyor.”
- Kimi tümcelerde öznenin, ki bağlacıyla pekiştirildiği görülür:
- “Bu Hintli Prens ki, kalıbı, kıyafeti ve hatta düşünüşü, yaşayışı itibariyle bir İngiliz Lordundan….”
Sorulu tümcelerde ki’nin pekiştirme görevi yaptığı görülür: Gitsem mi ki ? Güzel mi ki ? Yazsam mı ki ? … gibi.
ki bağlacıyla birleşmiş, öbekleşmiş bağlaçlar, belirteçler, ilgeçler de vardır. Bunlar içinden, bağlaç niteliği taşıyan, meğerki, yeter ki, demek ki, oysaki gibi kimi öğeleri bu bölümde işliyoruz. Belirteç ve ilgeç görevini taşıdıkları durumları ise, ilgili bölümlerde ele almaktayız: demek ki, şöyleki, mademki, kaldıki, şu var ki. sanki, çünkü, yani ki, meğerki, oysaki, halbuki, nasıl ki, yeter ki, elverir ki, ta ki, belki gibi.
