Oldukça eski ve karışık bir tarihe sahip olan Kıbrıs adasında bulunan ve görülmesi gereken tarihi eserler ile ilgili genel bilgiler
Tarihsel dönemlerde Kıbrıs’a egemen olan uygarlıklar adada birçok tarihsel eser bırakmışlardır. Bu eserlerin başlıcaları şöyle sıralanabilir; Lefkoşa‘da Venedik Sütunu, Magosa‘da Magosa Kalesi, Magosa yakınlarındaki Kıbrıs’ın antik dönemdeki en önemli yerleşmesi olan Salamis Kenti Kalıntıları, St. Nicolas Kilisesi, Girne’de Girne Kalesi, Deniz Feneri.
Lala Mustafa Paşa Cami – Kaynak: commons.wikimedia.org
Kıbrıs’ta Türk eserlerinin yapımına 1570’te adanın fethiyle birlikte başlandı. Lala Mustafa Paşa, Lefkoşa’yı fethettikten sonra kentin en büyük dinsel yapısı olan St. Sophia Katedralini camiye çevirdi. Adını da dönemin Osmanlı Padişahı II. Selim’den esinlenerek Selimiye Camisine, dönüştürdü. Bu yapınm dışında Lefkoşa’da camiye çevrilen öteki yapılar şunlardır: Haydarpaşa Camisi (St. Katerina Katedrali), Araplar Camisi (Stavro Misiri-ka Ortodoks Kilisesi), Laleli Camisi, Ömeriye Camisi, Tophane Mescidi, Bedesten. Magosa’da Lala Mustafa Paşa Camisi, Sinan Paşa Camisi (Buğday Pazarı Camisi), Mustafa Paşa Camisi, Larnaka’da Eski Cami (Venedik yapısı, Latin Kilisesi), Tuzla Camisi (Venedik yapısı Latin Kilisesi). Bafta Cam-i Kebir (Bizans yapısı kilise). Bu örneklerin yanı sıra Lefko-şa surları, Magosa, Girne ve Baf kapıları, Osmanlı döneminde onarılmış ve görünümler oldukça değiştirilmiştir. Magosa’daki Tabakhane Mescidi de Osmanlı döneminde onarılarak günümüze ulaşması sağlandı.
Venedikliler’den kalan surlar (sol: San Luca-burcu, arka plan: Karmeliter-Kilisesi’nin harabeleri) – Kaynak: commons.wikimedia.org
Klasik Osmanlı mimarlığı biçimi adı altında toplanan kubbeli cami tiplerine örnek olarak başlangıçta Lefkoşa’da 17. yüzyıl başlarında yapılan Arap Ahmet Camisi, Lapta’da Lapta Aşağı Camisi (Hacı Ömer Camisi) ile Larnaka’da Lala Sultan Tekke Camisi ve Zuhuri Tekke Camisi gösterilir. Dikdörtgen planlı camiler daha çok 19. yüzyıldan sonra yapılmaya başlandı; Lefkoşo’da İplik Pazarı Camisi, Turunçlu Cami, Sara-yönü Camisi, Bayraktar Camisi, Lefke’de Piri Paşa Camisi (Minareli Cami). Lefkoşa’da Korkut Hamamı, Rum kesiminde Ömeriye Hamamı, Magosa’da Cafer Paşa Hamamı, Kızıl Hamam, Limasol’da Hamam-ı Cedit, Bafta Mehmet Bey Hamamı, Ebubekir Hamamı ile Hasan Ağa Tekkesi Hamamı Kıbrıs’taki Osmanlı dönemi hamamlarıdır. Bunların yanı sıra, Lefkoşa’daki Büyük Hamam’ın değişik bir yapıya sahip oluşu ortaçağda Lüsinyenler döneminde St. George Pavlians Kilisesi’ne dönüştürülmüş olmasından kaynaklanır.
Klasik Osmanlı hanlarının tipik örnekleri Kıbrıs’ta da vardır. Lefkoşa’daki Kumbaracılar Hanı ile Büyük Han bunlara en iyi örnektir. Kumbaracılar Hanı 17. yüzyıl sonlarında yapıldı. Bu yapı günümüzde Eski Eserler ve Müzeler Derneği Dairesi olarak kullanılır. Lefkoşa’nın Asmaaltı Meydanı’nda bulunan Büyük Han, Kıbrıs’ın ilk beylerbeyi olan Muzaffer Paşa tarafından 1572’de yaptırıldı. Kıbrıs kütüphaneleri içinde özgünlüğünü koruyarak günümüze ulaşan yapı Lefkoşa’daki Sultan II. Mahmut Kütüphanesi’dir.
