Kırılma ne demek? Kırılma olayı nasıl tanımlanır? Kırlmanın özellikleri ve uygulama alanları nelerdir?
KIRILMA, bir dalga hareketinin (ışık, ses, vb), bir ortamdan başka bir ortama geçerken, bu ortamlardaki yayılma hızlarının değişik olmaları nedeniyle yayılma doğrultularını değiştirmesi olayı.
Dalganın, ikinci ortama girerken hangi yönde kırılacağı, geldiği ve girdiği ortamlardaki hızları arasındaki ortama bağlıdır. Kırılma yasası, ışığın her yönde aynı hızla yayıldığı (izotrop) ortamlarda, ışık içinde geçerlidir. Işığın kırılma yasasına uyduğu ilk kez 1615’te Hollandalı fizikçi Willibrord Snell van Royen tarafından (Snellius 1581-1626) deneysel olarak gösterildi; kuramsal olarak Rene Descartes (Cartesius, 1596-1650) kanıtlandı. Işığın iki ortamdaki frekansları aynı olduğundan, bu ortamlardaki dalga boylan değişiktir. Buna göre çok renkli bir ışık demeti (örneğin beyaz ışık) kırıma uğrarsa, demeti oluşturan değişik renkli yani dalga boyları değişik ışınlar, değişik açılar altında kırılacaklarından, renklerine ayrışır (ışık tayfı). Prizmaların temeli bu olaya dayanır. Denizaltılarda kullanılan ve “periskop” adı verilen gözlem aygıtı, mercekler (gözlük camları), koşut yüzlü saydam levhalar, ışığın kırılmasının uygulamadaki örneklerinden birkaçıdır.
Gökkuşağı, sıcak mevsimlerde gözlenen serap olayı, yıldızların gerçek yerlerinden değişik noktalarda görülmesi, sudaki bir cismin bulunduğu derinlikten daha yukarıda görünmesi gibi doğa olayları da ışığın kırılmasına dayanır. Işık ve öteki dalgalar gibi elektronlar da aralarında potansiyel değişiklikleri bulunan eş potansiyelli yüzeylerden geçerken, kırılma yasasına göre kırılırlar.
Büyütme güçleri, optik mikroskoplara göre en az 1000 kat daha büyük olan elektron mikroskoplarıyla, televizyon alıcıları, osiloskop gibi elektronik aygıtlarda elektron demetleri, elektronların eş potansiyelli yüzeylerden oluşan elektrostatik alanlara bu yüzden “elektrostatik mercek” adı da verilir. Elektronlar, magnetik alanlardan geçerken de kırılmaya uğrarlar. Bu amaçla oluşturulan magnetik (mıknatıs) alanlara da “magnetik mercek” denir.
