Kırınım ne demektir? Kırınım tanımı özellikleri ve oluşumu ile ilgili olarak genel ve temel bilgilerin yer aldığı yazımız.
KIRINIM, bir dalganın, bir engele çarpması sonunda, yayılma doğrultusunu değiştirmesi olayına verilen isimdir.
Tüm mekanik dalgalar (ses dalgaları, su dalgaları, vb.) gibi ışık da kırınıma uğrar. Kırınım olayı, ışığın bir dalga hareketi olduğunu kanıtlayan olaylardan biridir. Işığın kırınıma uğrayabilmesi için yolu üzerindeki engelin boyutları, ışığın dalga boyu büyüklüğünde olmalıdır. Açıklığı, ışığın dalga boyu büyüklüğünde ya da ondan daha küçük olan bir yarıkta (fant) da kırınım olayı oluşur.
Huygens ilkesine göre uzayda, maddesel olsun ya da olmasın, üzerine ışık düşen her nokta, mekanik dalgalara benzer olarak yeni bir dalga merkezi, yani bir ışık kaynağı oluşturur. Bu dalga merkezlerinden her doğrultuda yayınlanan ışık dalgaları, yolları üzerinde bir engele ya da açıklıkları yeteri kadar küçük yarıklara rastlarlarsa, kırınıma uğrarlar. Kırınan ışık dalgaları, değişik uzunlukla yollar izleyerek belirli noktalarda kesişirler. Bu ışınlar, kesiştikleri noktalarda kesişirler. Bu ışınlar, kesiştikleri noktalarda birbirlerini ya söndürürler ya da şiddetlendirirler. Böylece kesişme noktalarında karanlık ya da aydınlık bölgeler oluşur.
Örneğin, üzerine ışık demeti düşen uygun açıklıktaki bir yarığın arkasına bir perde yerleştirilirse, perde üzerinde ortada bir aydınlık şeritle onun iki yanında, aydınlıkları gittikçe azalan şeritler oluşur. Art arda gelen iki aydınlık şeridin arasında bir karanlık şerit bulunur. Bu şeritlere, “kırınım saçakları“ denir. Karanlık şeritlerin oluşması için, o şerit üzerine gelen ışık ışınları arasındaki yol farkının ışığın dalgaboyunun yarısının tek katlarında; aydınlık şeritlerin oluşması için ise bu yol farkının, dalgaboyunun tam katlarına eşit olması gerekir. Üzerinde çok sayıda küçük yarıklar bulunan bir cisme “kırınım ağı” denir. Kristal yapılı cisimler de, ışığı karşı bir kırınım ağı gibi davranırlar. Kırınım ağlarında oluşan kırınım saçakları, ışığın dalgaboyunun deneysel olarak belirlenmesine olanak verir. Maddenin dalgasal özelliklerine bağlı olarak elektron, nötron gibi atomsal (çekirdeksel) tanecikler de, kristallerde kırınıma uğrarlar. Elde edilen kırınım saçaklarından, kristalin yapısı hakkında bilgi edinilir. Röntgen ışınları da bu amaçla kullanılmaktadır.
