Todor Zhivkov kimdir ve ne yapmıştır? Bulgaristan’da Türklere yaptığı zulümle bilinen Todor Zhivkov’in hayatı ve siyasi görüşleri hakkında bilgi.
Kaynak: wikipedia.org
Todor Zhivkov
Todor Zhivkov (1911 doğumlu), Bulgar Komünist Partisi’nin lideri ve 1954’ten 1989’a kadar 35 yıl boyunca Bulgar hükümetinin başkanıydı.
Todor Jivkov, 7 Eylül 1911’de Bulgaristan’ın Balkan dağlarında, Sofya’nın 64 km kuzeydoğusundaki Pravets köyünde doğdu. Fakir bir köylü olan babası Gabrovo’da deri işçisiydi. Jivkov, 1929’dan 1932’ye kadar Sofya’daki Devlet Basımevi’nde matbaa çırağı oldu ve onun ticaret okuluna devam etti. Matbaa, sosyalist düşünceli işçilerin geleneksel kalesiydi ve Bulgar Komünist Partisi’nin lideri Georgi Dimitrov, matbaacılık yapmaya başlamıştı. Zhivkov Komünistlerin arasına karıştı ve 1930’da partinin gençlik birliğine üye oldu. Partiye 1932’de katıldı. Sonraki iki yıl içinde Sofya’nın Üçüncü Kentsel Bölgesi için parti komitesinin sekreterliğine yükseldi.
1923’te durdurulan bir ayaklanmanın ardından Komünist Parti yeraltına indi ve Dimitrov, Vasil Kolarov ve diğerleri de dahil olmak üzere liderleri Sovyetler Birliği’ne kaçtı. Bulgar partisine iç karışıklık damgasını vurdu ve Jivkov, partinin sürgündeki liderlerinin Sovyet onaylı politikalarını reddeden Sol Mezhepçiler olarak bilinen bir fraksiyona katıldı. Sol Mezhepçiler 1935’te Moskova’dan gelen elçiler tarafından tasfiye edildiğinde, kurbanlardan biri de Jivkov’du. 1930’lar boyunca siyasi kenarda kaldı ve paramiliter İşçi Hizmetinde bir asker olarak hizmet etti. Bir doktor ve diğer aktivist olan Mara Maleeva ile evlendi ve nerede yaşarlarsa yaşasınlar halka açık okuma kulüplerinde (chitalishta) aktif olarak çalıştı, ara sıra oyunlar yönetti ve oyunculuk yaptı.
İktidara yükselişi
1941’de Almanya’nın Sovyetler Birliği’ni işgali, dünya çapındaki komünistler arasında birlik sağladı. Jivkov, partinin Sofya’daki bölge sekreteri olarak görevine geri döndü. Sovyet birlikleri Almanları geri püskürtüp batıya doğru ilerlemeye başlayınca, parti Kızıl Ordu Bulgaristan sınırlarına geldiğinde bir ayaklanma çıkarmayı umuyordu. Jivkov, parti isyancı komutanları tarafından oradaki partizan hareketini teşvik etmek için kendi dağlık bölgesine gönderildi. Kızıl Ordu yaklaştıkça büyüyen Çavdar adlı bir müfrezeye (Türklerle savaşan 16. yüzyıldan kalma bir Bulgar kahramanından sonra) liderlik etti. Nisan 1944’te parti, Sofya’daki komuta ile iletişim kuran, siyasi komiser olarak Jivkov ile Birinci Bulgar Partizan Tugayı ilan etti. Çavdar tugayı, başkent çevresinde sabotaj, baskın ve gözdağı vermek için Sofya’daki parti liderlerinin ana kolu haline geldi.
İktidarı ele geçirme zamanı geldiğinde, Zhivkov Sofya’daki operasyonun başına getirildi. 8 Eylül 1944 gecesi, partizanlara Savaş Bakanlığı’nı kan dökmeden ele geçirme, bakanları tutuklama ve iletişim sistemini ele geçirme konusunda önderlik etti. Partizanlar yeni milisler haline gelirken, Jivkov siyasi genelkurmay başkanlığına atandı ve Bulgaristan’da Komünizmin binlerce düşmanının toplanıp infaz edilmesini yönetti. Resmi rakamlara göre, 12.000 kişi halk mahkemelerine teslim edilirken, sayısız rakamlar yargılanmadan ortadan kayboldu.
Jivkov, 1945’te parti merkez komitesinin oy hakkı olmayan bir üyesi olarak seçilerek ödüllendirildi. 1948’de partinin Sofya komitesinin ilk sekreteri, belediye başkanına eşdeğer ve merkez komitenin tam üyesi oldu. 1950’de partinin yönetici grubu olan Politboro’nun bir üyesi oldu. Zhivkov’un yükselişine, partinin genel sekreteri Traicho Kostov’un, daha sonra yanlış ilan edilen ve yurtdışındaki parti düşmanlarıyla komplo kurmakla suçlanarak 1949’da görevden alınması ve idam edilmesi yardımcı oldu.
Nikita Kruşçev’in Sovyetler Birliği’nin lideri olarak Joseph Stalin’in yerini alması da Zhivkov’un Bulgaristan’da zirveye ulaşmasına yardımcı oldu. Dogmatik olmaktan çok pragmatik olan Jivkov, Moskova’dan gelen yeni, daha ılımlı çizgiye rakiplerinden daha kolay uyum sağladı. 1954’te birinci sekreter, liderliğin en üst makamı oldu ve Nisan 1956’da baş-Stalinist Vulko Chervenkov’u başbakanlıktan devirdi ve Nisan Çizgisi olarak bilinen Kruşçev benzeri bir politika belirledi. Ancak, yeni başbakan Anton Iugov, parti sekreteryasından ziyade Bakanlar Kurulu’nu otoritenin merkezi yapmak isteyen bir fraksiyonun lideri olarak ortaya çıktı. Jivkov, 1962’de Iugov’u ve hizbini devirerek ve kendisini hem hükümetin hem de partinin başına geçirerek tehdidi ortadan kaldırdı.
Kaynak: wikipedia.org
Sovyetlerin takipçisi
Uzun saltanatı sırasında Jivkov’un ana politikası Sovyet modelini takip etmekti. Sovyetler Birliği’ne bağlılığın bir Bulgar vatanseverliğinin testi olduğunu sık sık dile getirdi. Sovyet ekonomisiyle artan bir entegrasyon peşinde koştu ve komşu Macaristan’ın ekonomik deneylerine direndi. Kültürel meselelerde, muhalifleri uzaklaştırmak için yaratıcı entelijansiyayı satın aldı. İktidarda olduğu süre boyunca, bir askeri komplo, birkaç terör olayı ve ara sıra ortaya çıkan muhalefet patlamaları dışında birkaç büyük kriz yaşandı. Jivkov’a ve politikalarına karşı muhalefet vardı, ancak 1980’lerin sonlarına kadar nadiren açıkça ortaya çıktı. Zhivkov’un en büyük yeniliği, tüm politikaları formüle etmek için 1971’in yeni anayasası tarafından kurulan Danıştay’dı. O zaman o konseyin başkanı olmak için başbakanlıktan istifa etti.
1985’e gelindiğinde Bulgaristan dış ticaretinin yüzde 57’sini Sovyetler Birliği ile yürütüyordu, çoğunlukla tahıl gönderiyordu ve Sovyetlere 7,5 milyar dolar borcu vardı. Mihail Gorbaçov Sovyetler Birliği’nde iktidara gelip perestroyka olarak bilinen reformları başlattığında, Zhivkov Bulgaristan’da da aynısını yaptı, hükümetin ekonomi üzerindeki denetimini gevşetti ve yabancı şirketlerle ortak girişimlerin yolunu yumuşattı.
1984’te Jivkov, bir milyonluk etnik azınlık olan Bulgar Türklerini isimlerini değiştirmeye zorlamak için acımasız bir kampanya başlattı. Mayıs 1989’da Jivkov, Türklerin toplu bir göçünü teşvik etti ve Türkiye sınırını kapatmadan önce yaklaşık 310.000 kişi kaçtı. Bu kadar çok insanın kaybı Bulgaristan dışişleri bakanı Peter Mladenov’u çileden çıkardı ve Ekim ayında istifa ederek Jivkov’u Bulgaristan’ın itibarını ve ekonomisini mahvetmekle suçladı. Moskova gezisinden sonra Mladenov geri döndü. Soğuk Savaş’ın sona erdiğini simgeleyen Berlin Duvarı’nın yıkıldığı gün, Mladenov Bulgar Politbüro toplantısında bir oy alarak Zhivkov’u kansız bir darbeyle istifaya zorladı. Mladenov parti lideri oldu. 1990 seçimlerinde Bulgar Sosyalist Partisi adını alan Komünist Parti iktidarda kaldı.
Jivkov yolsuzluk ve zimmete para geçirmekle suçlanarak Sofya’da ev hapsine alındı. Kendi yönetimi altında işlenen herhangi bir tasfiye veya suçla ilgili sorumluluğu reddetti. 1990 yılında New York Times ile yaptığı bir röportajda Zhivkov, Bulgaristan’ın kapitalizmi ve ABD’yi benimsemesi gerektiğini belirtti. Sadık Sovyet muhafazakarı şöyle dedi: “Her şeyi yeniden yapmak zorunda kalsaydım, Komünist bile olmazdım.” 1998’de zatürreden öldü. Ölümü nedeniyle yeniden yargılanması için açılan davalar düştü.
