Kubilay Kağan Kimdir? Büyük Moğol İmparatoru Kubilay Han’ın Hayatı Hakkında Bilgiler

0
Advertisement

Kubilay Kağan kimdir? Büyük Moğol imparatorlarından birisi olan ve Cengiz Han’ın torunu olan Kubilay kağan hayatı ve dönemi hakkında bilgiler.

KUBİLAY KAĞAN (1214-1294) Büyük Moğol imparatorudur. Cengiz’in 4. (küçük) oğlu Tulı Han’ın oğludur. 5. Büyük Moğol imparatoru (Büyük Kağan) Cengiz’in yerine geçenlerin 4. sü, İmparatorluğun Çin kolunun kurucusudur.

Kubilay, iyi bir eğitim, öğrenim gördü. Türkçe’yi, Moğolca’yı, Çince’yi, Tibetçe’yi edebiyatları ile okudu. Edebiyata, fenne, bilime, güzel sanatlara gerçek bir ilgi gösterdi. Buda dinini benimseyip atalarının Şaman dininden ayrıldıysa da, Müslümanlar’a, hattâ Hıristiyanlar’a karşı tam bir hoş görürlük gösterdi. Bazı Müslümanlar’ın genel valiliklere, hatta vezirliğe kadar yükseltti.

Kubilay Kağan

1259’da ağabeysi Mengü Kağan ölüp de dünya imparatorluğu tahtına oturduğu zaman 45 yaşındaydı. Tahtını, küçük kardeşi Arık-Boğa ve Cengiz’in oğlu Ogedey’in torunu Kaydu Han ile çekişmek zorunda kaldı. Her ikisini de bertaraf etti. Bundan sonra dedesinin başkenti Moğolistan’daki Karakurum’u bıraktı, milyonluk Hanbalık (Pekin) şehrine yerleşti. Moğol imparatorluğunun Altın Ordu, Çağatay, İlhanlı kolları onu, hayatının sonuna kadar «Büyük Kağan» olarak tanıdılar.

Kubilay 1276’da bütün Çin’in fethini tamamladı. Tarihte Çin imparatorluğunun sınırları hiçbir devirde Kubilay devrindeki genişliğini bulamamıştır. Biri 1274, bîri 1281′ de olmak üzere, yüzlerce gemi, on binlerce askerle iki Japonya seferi yaptı. Her ki sefer de, büyük fırtınalar yüzünden, sonuçsuz kaldı. Böylece Japonya, Cengizliler’in egemenliğinden kurtulabilen nadir Asya, Avrupa ülkelerinden biri imtiyazını alıyordu, Yalnız, Kubilay’ın üstünlüğünü tanımak zorunda kaldı. Zaten doğrudan doğruya Mançurya’ yı, Kore’yi Kuzeydoğu Asya’yı (Doğu Sibirya’yı), Moğolistan’ı, Çin’i, Tibet’i elinde tutan Kubilay, bundan sonra, Güneydoğu Asya’yı (Çin Hindi’ni), Birmanya’yı, Siyam’ı, Malezya’yı, Endonezya’yı da ele geçirdi. Bu imparatorluk, 24 milyon \displaystyle k{{m}^{2}}‘ye, 300 milyona yaklaşan bir nüfusa erişti (o çağda Fransa’da 10, İngiltere’de 2 milyon kişi yaşıyordu). Kendisine bağlı öteki 3 Moğol imparatorluğu ile birlikte, o zaman 64 milyon \displaystyle k{{m}^{2}} olan bütün ülkelerin 44 milyon \displaystyle k{{m}^{2}}‘sine hâkim duruma geldi. Marco Polo, onun bu durumunu gayet güzel belirtir. Öteki 3 Moğol imparatorluğu derhal Türk’leştiği halde, Çin’deki bu kol, Çinli’leşti, Müslüman da olmadı.

Advertisement

Çin tarihinde Yunan hanedanı olarak anılan yeni bir dönem başlatan Kubilay Han güçlü bir hükümdar olmasının yanı sıra zeki ve hoşgörülü bir insandı. Çin’in ileri uygarlığıyla uyum sağlamış, ülkenin tarım ve ticarette daha da zenginleşmesi için çalışmıştı. Halkın dinsel inançlarına, geleneklerine ilişmediği gibi kendi de din değiştirerek Budacılığı kabul etmişti. Bugün de Çin başkenti olan Pekin’i Kubilay inşa etmeye başlamıştır. O zamanlar Hanbalıg (han kenti) olarak anılan Pekin’de Kubilay döneminden kalma bazı yapılar hala ayaktadır.

Kubilay Han'ın bir av gezisinde tablosu, Han Çinli saray sanatçısı Liu Guandao, c. 1280.

Kubilay Han’ın bir av gezisinde tablosu, Han Çinli saray sanatçısı Liu Guandao, c. 1280. (Kaynak : wikipedia.org)

Kubilay Han, bütün Moğolların kağanı olmakla birlikte hep Çin’de kaldığından Asya’nın öbür bölgelerinde ve Karadeniz’in kuzeyinde yaşayan Moğollar’ın öbür kolları giderek ayrı devletler oluşturdular. Kubilay Han da daha çok Çin İmparatoru olarak anıldı. Batı dünyası Kubilay’ı daha çok 1275-91 arasında Çin de yaşayan İtalyan gezgin Marco Polo’nun ünlü gezi kitabıyla tanımıştır.

Kubilay İmparatorluğunun Haşmeti

Kubilay, Pekin Sarayı’nı, mutlak şekilde yeryüzünün en kalabalık, en muhteşem, en zengin sarayı haline getirdi. İmparatorluğunda çeşitli derecelerde yüzlerce okul açtı; çok güzel yollar yaptırdı; dünyanın ilk posta teşkilâtını kurdu; kâğıt parayı ilk defa ortaya çıkardı. Zenginlik, haşmet timsali olarak Harunurreşit gibi, daha sonraki yüzyıllarda dünyanın hâfızasından silinmedi.

XIII. yüzyılın ünlü gezgini Venedikli Marco Polo, Çin yolculuğundan dönüşte, Kubilay Han (Kağan) ın sarayını, saltanatını, ihtişamını uzun uzun anlatmıştır. Onun hâtıraları Doğuyu Batıya tanıtmakla büyük rol oynamıştır. Rönesans’ta Doğu hakkında başvurulan tek kaynak Marko Polo’nun hâtıraları olmuştur. Bu arada, Batı dünyası Kubilay’ı yakından tanımış, daha sonraki yüzyıllarda Kubilay üzerine birçok eserler yazılmıştır ingiliz şairi Samuel Coleridge’in «Kubla Khan» adındaki eseri ünlüdür.

 

“Savaş gününde dört fil tarafından taşınan bir kulede bulunan İmparator Kubilay Han” Fransız gravürü, 18. yüzyıl.

“Savaş gününde dört fil tarafından taşınan bir kulede bulunan İmparator Kubilay Han” Fransız gravürü, 18. yüzyıl. (Kaynak : wikipedia.org)

Kaynak – 2

Kubilay Han; Moğol İmparatorluğu’nun beşinci hükümdarıdır (? 1214-Pekin 1294). Cengiz Han’ın en küçük oğlu olan Toluy’un dört oğlundan biridir. Genç yaşta babasıyla seferlere çıkarak askeri konularda deneyim kazandı. 1242’de başlayarak kendisine siyasal konularda danışmanlık yapacak Çinlileri etrafında topladı. Bilgin Liu Ping-Çung’dan Konfüçyüsçü yönetim tarzını öğrendi. Yönetimdeki yerini ağabeyi Mangke’nin (Mengü) büyük kağan seçilmesiyle sağladı (1251). Çin’in işgal edilmiş yerlerinin yönetimi kendisine verildi. 1257’de güneye doğru ilerleyerek Nançao Tai Krallığı’na son verdi. 1259’da Möngke’nin ölümüyle Arik Buğa kendini kağan duyurdu. Kubilay bunu kabul etmeyerek 1260’da kendini kağan ilan ettirdi.

Advertisement

Arık Buğa’yı yenerek, kağanlığa sahip oldu. 1274’te ünlü İtalyan gezgini Marco Polo’yu kabul etti ve ona önemli görevler verdi. Ögeday’ın oğlu Kaydu, Kubilay’ın Çinlileşmesini ileri sürerek onu tanımadı, bu sürtüşme 1291’e kadar sürdü. 1279’da Çin’in işgalini tamamladı. 1274-1281 arasında Japonya’ya üç sefer düzenledi. Bu savaşlarda hava koşulları ve deniz gücünün zayıflığı nedeniyle başarısız oldu. Çin Hindi’ndeki Çumpa (Malaya) krallığı uzun yıllar direndi ve 1294’te Moğollara bağlanmayı kabul etti. 1277-1281-1287’de Birmanya’yı düzenlediği seferlerde başarılı oldu. 1293’de Cava Adası’na düzenlediği sefer yenilgiyle sonuçlandı. 1267’de Yen Ching’de (Pekin) yeni bir başkent yaptırdı. 1272’de Hanbalıg (Han Kenti) ya da Tatu (büyük başkent) adını aldı. 1263’de Yuan (evrenin kökeni-büyük köken) adını verdiği kendi hanedanını kurdu. Nüfusu çoğalan başkenti beslemek için su kanalları yaptırdı. İç ve dış ticareti canlı tutmak için karayolu ağını büyüttü, belli aralıklarla kervansaraylar kurdurdu.

Kâğıt para kullanımının yayılmasını sağladı. Kendisi Budist olmasına karşın tüm dinlere çok toleranslı davrandı. Döneminde Budizm büyük yayılma gösterdi. 1269 Tibetli din adamı Fagspa’yı Moğol alfabesini kurmakla görevlendirdi. O güne kadar uygur alfabesi kullanılırdı. Döneminde yeni alfabeyi kullandı, fakat çok yaygınlaşmadı. Önemli Çince eserleri Moğolcaya çevirttirdi. Moğol büyükleri adına tapınaklar yaptırdı.


Leave A Reply