Sosyoloji konusu olan kültür ile ilgili temel kavramlar, kelimeler ve açıklamaları, anlamları, örneklerle anlatımı.
Kültür İle İlgili Kavramlar
Kültür
Kültür, insanların toplumsal ve tarihsel gelişim içinde yarattığı maddi ve manevi öğelerin toplamıdır. Kültür; teknik ilerlemenin, üretimin, eğitimin, bilimin, güzel sanatların belli bir toplumsal gelişme aşamasındaki düzeyini gösterir. Bu nitelikleriyle kültür, toplumsal etkinliklerin ürünüdür.
Maddi ve Manevi Kültür:
Maddi ve Manevi Kültür: Kültür maddi ve manevi öğelerden oluşur. Kültürün maddi öğeleri, insanın doğaya egemenliğinin ölçüsünü anlatır. İnsan emeğinin toplumsal gelişme süreci içinde gerçekleştirdiği tekniği, araç ve gereçleri, kısaca uygarlığı gösterir.
Manevi kültür (bilişsel ve davranışsal boyut); toplumdaki değerleri, inançları, bilgileri, kuralları, gelenekleri, görenekleri, davranışları ve simgeleri kapsar.
Kültürleme
Kültürleme: Bireyin, toplumun istek ve beklentilerine uyacak şekilde etkilenmesi ve değiştirilmesidir. Kültürleme, sosyalleşme ve eğitimden daha geniş bir anlam içerir. Eğitim kültürlemenin bilinçli, amaçlı veya istendik şartlandırmalarını içermektedir. Oysa kültürleme bilinçsiz, yaygın, kendiliğinden, rastgele, bireysel öğrenmeleri ve şartlandırmaları da kapsar.
Kültürel Kimlik
Kültürel Kimlik: Bireyin, yaşadığı toplumun genel ve özel kültürel unsurlarına katılması ve kişisel özelliklerini katmasıyla kültürel kimlik elde edilir. Böylelikle, kendini içinde yaşadığı toplumun bir üyesi olarak tanımlar.
Kültürel Farklılık
Kültürel Farklılık: Her toplum, farklı coğrafi, ekonomik tarihsel süreçlerden etkilenip şekillenmektedir. Bu süreç, kültürleri birbirinden farklı kılar, kendine özgü yapar. Toplumları birbirinden ayıran kültürel özelliklerin bütününe kültürel farklılık adı verilir. Toplumda farklı kültürel grupların olması o toplumun kültür zenginliğini gösterir.
Kültürel Benzeşme
Kültürel Benzeşme: Toplumlar kültürel farklılıklarını koruyup geliştirdikleri gibi ortak kültürel özellikleri de geliştirmeye çalışırlar. Bir ülkede farklı kültürlerin birbirleriyle kaynaşması kültürel benzeşmeyi geliştirir. Kitle iletişim araçlarının gelişmesi ve yaygın kullanılması, kültürlerin birbirlerini daha yakından tanımasını sağlamıştır. Kültürel benzeşme, kültürler arasındaki farklılıkların azalması ve bazı kültür öğelerinin benzer bir nitelik kazanması anlamına gelir.
Kültürel Yayılma
Kültürel Yayılma: Belli bir toplumda kültürün maddi ve manevi öğelerinin içe ya da dışa doğru yayılmasıdır.
Kültürleşme
Kültürleşme: Kültürel yayılma süreciyle gelen maddi ve manevi öğelerle, başka kültürden birey ve grupların belli bir kültürel etkileşime girmesi ve karşılıklı etkileşim sonunda her ikisinin de değişmesidir.
Kültür Şoku
Kültür Şoku: Kendi kültüründen farklı bir kültürel ortama giren bireyin yeni kültüre uyum sağlamakta karşılaştığı sıkıntı ve gösterdiği tepkilerdir.
Zorla – Kültürleme
Zorla – Kültürleme: Bir kültüre mensup birey ve grupların, başka bir kültür tarafından zorla değiştirilmesidir.
Kültürel Özümseme (Asimilasyon)
Kültürel Özümseme (Asimilasyon): Bir kültürel sistemin başka bir kültürel sistemi, giderek kendine benzetmesi, kültürel egemenliği altına almasıdır.
Kültür Emperyalizmi
Kültür Emperyalizmi: Emperyalizm, güçlü bir devletin ekonomik yardımda bulunma, çağdaşlaştırma gibi gerekçelerle geri kalmış ya da gelişmekte olan ülkelerin yer altı, yer üstü zenginliklerini, insan gücünü sömürmesi ve siyasal açıdan kendisine bağımlı duruma getirmesidir. Kültür emperyalizmi, bir ülkenin ekonomik ve siyasi çıkarlarını gerçekleştirmek için başka ülkelere uyguladığı kültür politikasıdır.
Kültürel Yozlaşma
Kültürel Yozlaşma: Kültürel yozlaşma; bir toplumun kültürüne, bir başka toplum ya da toplumların kültüründen bazı maddi ve manevi öğelerin geçmesi sonucu, o kültürün uyumlu bütünlüğünün bozulmasıdır. Bir kültürün kökeninden koparak kendine yabancılaşması ve asli kültürel formların başkalaşarak bozulmasıdır.
Kültürel Çatışma
Kültürel Çatışma: Bir kültüre diğer kültürlerden (dışarıdan) giren öğelerin, bazı kesimlerce benimsenip bazı kesimlerce benimsenmemesi sonucu ortaya çıkan çatışmadır.
Kültürel Gecikme
Kültürel Gecikme: Kültürel gecikme, kültürün maddi unsurlarının hızla değişmesine rağmen, manevi unsurlarının yavaş değişmesi sonucunda ortaya çıkan dengesiz durumdur. Bir kültürel gecikmenin ortaya çıkması zamanla bu gecikmenin giderilmesi, daha sonra yeniden ortaya çıkması devinimsel olarak devam eder. Böylelikle kültürlerde değişme ve kültürler arası yakınlaşma ortaya çıkar. Kültürdeki değişmeler sonucu ortaya çıkan kültürel gecikmeler, uyumsuzluğa ve kültürel anomiye yol açar.
Alt Kültür
Alt Kültür: Ulusal sınırlar içindeki farklı kültürel birimlerdir. Bir toplumun ana kültüründen önemli ölçüde farklılık gösteren bölgesel ya da yöresel kültürdür.
Kültürel Merkeziyetçilik (Etnosentrizm)
Kültürel Merkeziyetçilik (Etnosentrizm): Etnosentrizm, bir kişinin kendi davranış kalıplarının daima doğal, iyi ya da önemli olduğuna ve başkalarının farklı yaşamlarının irrasyonel olduğuna inanmasıdır. Kendi kültürümüzün diğer kültürlere göre en iyi olduğu yönündeki düşüncedir. Örneğin, göçmenler kıyafetleri ya da yeme alışkanlıkları nedeniyle düşmanca tavırlarla karşılaşabilmektedirler.
Yabancı Kültür Hayranlığı
Yabancı Kültür Hayranlığı: Kültürel merkezciliğin bütünüyle karşıt bir halini ifade eder. Burada da kişi içine doğduğu kültürü hakir, çirkin, değersiz görür ve hiçbir analitik muhakemeye dayanmaksızın dışarıdan gelen her tür kültür unsurunu olumlamaya dayalı bir ruh hali ile davranır. Özellikle toplumların sorunlarının çoğaldığı, gerileme dönemine girdikleri, şartlarını değiştirmek için başkalarının tecrübelerinden faydalanmak istedikleri ortamlar, yabancı hayranlığı için elverişli bir iklim oluşturur. Cumhuriyetin ilk yıllarında, yabancı dille konuşmayı, evlere yabancı kökenli mobilyalar getirtmeyi, yabancı mürebbiyeler tutmayı medenileşmenin en temel göstergeleri sayan anlayışlar görülmüştür.
Popüler Kültür
Popüler Kültür: Geniş işbölümü etrafında kurulan kapitalist mal üretimi, pazarlaması, dağıtımı ve tüketimi biçimlerine dayanan bir kültürdür. Dünyanın küreselleşmesi ve kitle iletişim araçlarının yaygınlaşmasıyla birlikte, temelinde kültür endüstrisinin yer aldığı ve ulusal sınırları aşan yeni bir kültürel alan ortaya çıkmıştır. Bu kültürel alanda sinema, moda, televizyon dizileri, spor magazin vb. araçlarla yeni imajlar, düşünceler ve tutumlar, yeni davranış biçimleri üretilir ve kitlelere pazarlanır. Müzik alanında, popülerlik her hafta değişen “top 20” içinde olmak ve bunları dinlemedir. Giyimde popüler olan şey, mevsimlerle değişen modayla gelen güdümlü kültürel yaşamdır.
Baskın Kültür
Baskın Kültür: Bir toplumda yaygın olan kültürdür. Ancak homojen olduğu söylenemez. Özellikle günümüzün çoğul kültürel yapılara sahip toplumlarında kendilerini geniş kitlelerden soyutlayan alt kültürlerden ve hatta baskın kültürle çatışmaya giren karşı kültürlerin varlığından söz etmek mümkündür.
