Kültürün İçerikleri Nelerdir? Gelenekler, görenekler, adetler, görgü kuralları, töreler hakkında bilgi, kültürdeki yeri, kültürün üç boyutlu evreni.
Kaynak: pixabay.com
Kültürün İçerikleri
Kültür içerikleri; âdetler, görenekler, gelenekler, töreler ve görgü kurallarıdır.
- Görenekler; yaptırım gücü çok az olan, insanların birbirlerinden görerek uyduğu yöresel davranış örnekleridir. Tespih çekme, bıyık bırakma, yer sofrasında yemek yeme birer görenektir.
- Âdetler, göreneklerin yaygınlaşması ve kalıcı alışkanlıklara dönüşmesi ile oluşur. Buna göre görenekler “yapılması iyi olan” davranışlarken adetler, “yapılması gereken” davranışlardır. Yemek pişirme, toprağın nasıl sürülüp ekileceği, hastaların nasıl iyileştirileceği, balık avının nasıl yapılacağı âdetlere göre düzenlenmiştir.
- Gelenekler; nesilden nesile aktarılan, toplumsal birliği sağlayan, yaptırım gücü âdet ve göreneklere göre fazla olan davranış örnekleridir. Kına gecesi, yağmur duası, gelin hamamı, güreş sporu, cirit oyunu çeşitli gelenek örnekleridir.
- Töreler (örfler); yaptırım gücü fazla olan kültür içerikleridir. Töreler, kimi yerde yasaların yerine geçmektedir. Törelerin bir kısmı zamanla yasa hâlini alır. Yasalarca yasaklanan töreler de vardır. Örneğin; başlık parası ve kan davası yasalarla engellenen törelerdendir. Çocuğun anne ve babasına karşı, anne ve babanın da çocuğa karşı görevlerini yerine getirmesi hukuk kuralları hâlini alan törelerdir.
- Görgü kuralları; yaptırım gücü fazla olmayan davranış örnekleridir. Sofrada, düğünde, taşıtta, doğum ya da ölüm olayları gibi durumlarda nasıl davranılması gerektiğini görgü kuralları ortaya koyar.
Kültür, bu kökleşmiş içeriklerle toplum yaşamında insanların birbiriyle ilişkilerini belirleyen örnekleri içerir. Böylece, grup yaşamını düzenler ve toplum yaşamında ortaya çıkacak sorunlara çözüm yolları getirmiş olur. Her toplumun sorunları farklı olduğundan, kültürün de toplumlara göre farklılık göstermesi doğaldır. Örneğin, bazı yörelerimizde erkek evleneceği kızın babasına başlık parası öderken, Yunanistan’da bazı yörelerde baba, kızıyla evlenecek erkeğe drahoma (para) öder. Bu örnek, kültürün toplumdan topluma farklılık gösterdiğini ortaya koymaktadır.
Kültür, insan davranışlarını etkiler. Fakat insan davranışları da kültürü etkiler. Kültür ve davranış ilişkisi, karşılıklı etkileşimleri içerir. Kültür, çeşitli kültür içerikleri yoluyla insan davranışlarını etkiler ve yönlendirir. Yönlendirilmiş olan bu davranışlar, toplumun diğer üyelerince onaylanır ve taklit edilirse zamanla tekrarlanır, bir davranış örüntüsü oluşur. Bu davranış örüntüleri toplumsal kurumları, toplumsal kurumlar da kültürü oluşturur. Örneğin, vatansever olmak konusundaki bireysel davranışlar toplumca onaylanarak bir davranış örüntüsü meydana getirir. Bu davranış örüntüsü, içinde; insanların nasıl davranırsa ödüllendirileceği, nasıl davranırsa cezalandırılacağı, vatanseverliğin ülke açısından anlamı ve değeri gibi bir öz içerir. Zamanla ahlak, siyaset, hukuk gibi kurumlar sayesinde vatanseverlik değerleri kültür içinde yerini alır. Bireyler, davranışlarıyla kültürü etkilemişlerdir. Toplumdaki bireyler, artık kültürdeki bu değer doğrultusunda davranmak zorundadırlar. Böylece de kültür davranışı etkilemiş olmaktadır.
Kültürün Üç Boyutlu Evreni
1. Bilişsel (Kognitif) Boyut
Kültürün en gizli kalan ancak insanları temelden en o fazla etkileyen boyutudur. Bilişsel boyut niçin sorusunun bir yanıtı olarak değerler, inançlar, anlam kodları ve 3 referans noktaları sunar. Bilişsel boyutun içeriğini fikir ve idealler, ideolojiler, bilimsel kanıtlar, inançlar, efsaneler vb. oluşturur.
2. Davranışsal (Normatif) Boyut
Kültürün davranışsal boyutu insanlara “nasıl” yaşamaları gerektiğinin yazılı ve yazısız kurallarını verir, insanlar bu kurallar sayesinde birbirlerine karşı beklentilerini bilirler ve öyle davranırlar. Bu boyut gündelik dilde kültür denilince çoğunlukla kastedilen şeyleri içerir. Davranışsal boyutun içeriğini yazılı kurallar, törenler, moda, kökleşmiş kültür içerikleri olan gelenekler, görenekler, örfler, âdetler vb. oluşturur.
3. Maddi Boyut
Kültürün genel olarak bilişsel ve davranışsal boyutunun oluşturduğu manevi yönünün yanı sıra bir de maddi boyutu vardır. Maddi boyut, kültürün insan etkinlikleri aracılığıyla üretilen her türlü aracı kapsar. İnsanların geçmişte ya da şimdi ortaya koyduğu bütün maddi üretimler kültürün kapsamında yer alır. Maddi boyutun içeriğini teknik ve teknolojik araçlar, binalar, yollar, köprüler, sanat eserleri, giyim ve eşyaları, gıda maddeleri, ilaçlar vb. oluşturur.
