Kütahya ili nerededir? Kütahya ilinin ilçeleri, iklimi, bitki örtüsü, yüzey şekilleri, özellikleri ve şehirde yer alan tarihi mekanlar ve yerler ile ilgili bilgi.
- Yüzölçümü: 11.875 km2.
- İlçeleri: Merkez, Altıntaş, Aslanapa, Çavdarhisar, Domaniç, Dumlupınar, Emet, Gediz, Hisarcık, Pazarlar, Simav, Şaphane, Tavşanlı.
Ege Bölgesi’nin İçbatı Anadolu Bölümü’nde il ve bu ilin merkezi kenttir. 29° 00′ – 30° 30′ doğu boylamlarıyla, 38° 70′ -39° 80′ kuzey enlemleri arasında kalan il toprakları; kuzeyden Bursa, Bilecik, doğudan Eskişehir, Afyonkarahisar, güneyden Uşak, batıdan Balıkesir, Manisa illeriyle çevrilidir.
Kütahya Kalesi ve Ulu Cami (Kaynak : wikipedia.org)
Yüzey Şekilleri
Genelde dağ sıraları ve ırmak vadileriyle bölünmüş yüksek bir yayla görünümündeki il topraklarının, % 57.5’ini dağlar, % 31.5’ini yaylalar % 11 ‘ini ovalar oluşturur. Irmak boylarınca uzanan vadi tabanlarının yükseltisi 200-500 m, yaylalar 500-1.000 m arasında yayılış gösterir. 1.500-2.000 m dolayındaki yükseltiler, ilin güney, güneybatı ve batısında yer alır. Batıdan güney-ku-zey yönünde Eğrigöz Dağı (2.181 m) uzanır. Irmaklar tarafından derin biçimde yarılmış yamaçları ve geniş yaylaları kütlenin belirgin özellikleridir. İl merkezinin güneyindeyse Yellice Dağı adı verilen kütle uzanır. Ortalama 1.000 m yükseltideki kütlenin en yüksek noktası, İncebel Tepesi’dir (1.764 m). Genelde yayla düzlüklerinin egemen olduğu kütle üzerindeki öteki önemli yükseltiler; İminicik Tepe (1.699 m) ve Bakırtepe (1.758 m)’dir. Gümüşdağ, Yellice Dağı’ndan dar bir boyun noktasıyla ayrılır.
Kütahya Haritası
Nalbant Tepe (1.901 m),Karlıktepe (1.890 m), Arapdede Tepe (1.872 m), Çayırgöz Tepe (1.796 m), Almaalan Tepe (1.731 m), Çalkıran Tepe (1.762 m), doğu-batı doğrultusunda uzanan Gümüşdağ Kütlesi’nin önemli yükseltileridir. Kütahya ve Tavşanlı ovalarının güneyinde uzanan Yeşildağ Kütlesi’nde, Tepelcetepe (1.533 m), Santaştepe (1.346 m), Çıplaktepe (1.430 m), Kocaeyrektepe (1.426 m), Küçük Ha-santepe (1.342 m), başlıca yükseltileridir. Doğuda Türkmen Dağı (1.826 m), üzerinde, yüksekliği 1.400-1.600 m arasında değişen birçok tepe vardır. Güneybatıda Simav Dağlan’nın Sındırgı’ya kadar uzanan bölümü Demirci Dağlan adını alır. Kütlenin en yüksek noktası Ziyaret Tepe’dir (1.800 m). İç Batı Anadolu Eşiği’nde bulunan il topraklarının % 31.5’e varan bölümü, geniş yayla düzlükleriyle kaplıdır. Yaylalar iki ana yükselti grubu oluşturur. 1.000-1.500 m ve 1.250-1.500 m yükselti kuşakları birbirinden ayırt edilebilir.
Kütahya, Köprüören, Tavşanlı, Yoncalı, Aslanapa, Önercik ovalan ilin başlıca düzlükleridir. Deniz düzeyinden 930 m yükseltideki Kütahya Ovası (93 km2), il merkezi çevresinde 5.5 km’lik en geniş yayılışına ulaşır. Kütahya, Yoncalı, Köprüören, Aslanapa, Aslan-taş ovaları, Porsuk Çayı; Tavşalı ve Örencik ovalan Kocasu; Simav Ovası, Simav Çayı havzalarında yer alır. Porsuk, Felent, Gediz, Simav, Emet çayla-nyla Kocasu ve Kocaçay, ilin başlıca ırmaklarıdır. İlin tek doğal gölü, Simav Ovası’ndaki Simav Gölü (5 km2), sazlık ve bataklıklarla kaplıdır. Porsuk Çayı üzerinde Porsuk Baraj Gölü ve Gelent Çayı üzerinde Enne Baraj Gölü yapay göllerdir. Porsuk, Baraj Gölü sulama ve taşkın önleme; Enne Gölü içme suyu elde etmek amacıyla kurulmuştur.
Kütahya Çavdarhisar ilçe merkezinde yer alan Aizanoi Antik Kenti
İklim ve Bitki Örtüsü
İklim bir yandan Ege kıyı kesiminden İç Anadolu bozkırına geçişin, öte yandan Marmara’da İç Anadolu’ya geçişin özelliklerini yansıtır. Yıllık ortalama sıcaklık 10.6°C, en soğuk ay ocak, en sıcak ay temmuzdur. Yıllık ortalama yağış tutan 579 mm’dir. En yüksek yağış aralık ve ocak, en düşük yağış temmuz ve ağustos aylarında düşer. Doğal bitki örtüsü büyük oranda karaçam ormanlarından oluşur. Yaylalar ve yaylaları çevreleyen yamaçlar saf karaçam ormanlarının en yoğun bulunduğu yerler Yellice, Gümüşdağ yamaçlarıdır. Güney yamaçlarda kızıl-çam, ardıç ve yer yer Akdeniz çalı türleri (maki) görülür.
Ekonomisi
Tarım ve hayvancılık temel geçim kaynaklarını oluşturur. Nüfusun önemli bir bölümü tarım alanında çalışır. Tarım; tahıllar (buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır), baklagiller (bakla, nohut, fasulye, mercimek, fiğ, burçak), endüstri bitkileri (şekerpancarı), yağlı tohumlar (ayçiçeği, susam, haşhaş), meyve ve sebzelerden oluşur. Hayvancılık; başta koyun olmak üzere, kıl keçisi, tiftik keçisi ve inek yetiştiriciliğine dayanır. Kümes hayvancılığı ve arıcılık da gelişmiştir. Ormanlar, ilin % 47.7’sini kaplar ve üretim önem taşır (200.000 m3).
Kütahya, endüstri açısından etkin, aynı zamanda eski bir el sanatları merkezidir. Osmanlılar döneminde çini, halı, seccade, deri işlemeciliği alanında 19. yüzyıl sonlarına kadar önemini korudu.
İl yeraltı kaynaklan (linyit, bor, manyezit, krom, şap, mermer, kurşun, antimon, demir, baryum, manganez, asbest) açısından zengindir. Türkiye’nin en geniş ve derinliği en fazla olan linyit yatakları Kütahya İli’ndedir. Türkiye linyit üretiminin % 62’sini Kütahya karşılar. Linyit yataklarının yarım milyon ton rezerve sahip olduğu belirlenmiştir.
Kütahya Tarihi Mekanlar ve Yapılar
Kütahya’nın 54 km güneybatısındaki Çavdarhisar İlçesi’nde bulunan Aizonai, yörenin en önemli antik kentidir. Bizans döneminde yapılmış olan Kütahya Kalesi, Selçuklular, Germiyanoğulları ve Osmanlılar döneminde onarılmıştır. Yukarı Kale’ de Orta Hisar Mescidi adını taşıyan bir yapı vardır. Germiyanoğlu Süleymanşah tarafından 1377-1378’de yaptırıldı.
Balıklı Mahallesi’ndeki Balıklı Camisi 1237’de Hezar Dinar tarafından yaptırıldı. Minaresi özgünlüğünü korur. Kapanaltı denilen yerdeki Dönenler Camisi, Mevlevihane’nin semahanesidir. 14. yüzyılda yapılan Mevlevihane 19. yüzyıl onarımlarıyla bugünkü biçimini almıştır.
II.Yakup Bey Külliyesi, 1414’te yapıldı. Medrese, mescit ve imaretten oluşur. İshak Fakih Külliyesi, İshak Fakih Mahallesi’ndedir. Günümüze cami, zaviye, türbe ve medrese kalmıştır. Cami 1433’te yapıldı. Minaresi taş kaideli ve tuğla gövdelidir. Caminin önündeki yolun karşısında medrese vardır. Hıdırlık Tepesi’ndeki Hıdırlık Mescidi-1243’te Hezar Dinar tarafından yaptırıldı. Hezar Dinar Mescidi 1244’te yapıldı. Mevlevihane’nin mescidine bitişik yapı, zamanla Mevlevihane’nin türbesi oldu. Pekmez Pazarı Mescidi, 1368’de yapıldı. Süleyman Bey Mescidi, 1381 tarihlidir. Hisar Beyoğlu Mustafa Camisi (Saray Camisi) 1487′ de Subaşı Hisar Bey’in oğlu Mustafa Bey tarafından yaptırıldı. Yapının içi çinilerle bezelidir. Arslan Bey Camisi, 15. yüzyılın ikinci yarısında yapıldı.
Ulu Cami, Vacidiye Medresesi ile II. Yakup Bey Külliyesi arasındadır. Yıldırım Bayezit’in başlattığı yapı, Musa Çelebi döneminde 1410’da tamamlandı. Ancak bugünkü cami 1889-1891 arasında yapıldı. Minaresi kuzeydoğuda ve tuğla gövdelidir. Demirtaş Paşa Camisi (Takvacılar-Takyeciler), Kavaflar Çarşısı’nda, Bedesten’in yakınındadır. Timurtaş Paşa tarafından yaptırıldı. Lala Hüseyin Paşa Camisi, Lala Hüseyin Paşa Mahallesi’ndedir. Rumeli Beylerbeyi Lala Hüseyin Paşa tarafından 1570’te yaptırıldı. Minaresi tuğla bezelerle süslüdür. Avluda iki tane şadırvan vardır. Ali Paşa Camisi, Gazi Kemal Mahallesi’ndedir. 1796’da yapıldı. Hükümet Caddesi’ndeki Yeşil-Cami, II. Abdülhamit döneminde yapıldı. İçi tümüyle süslüdür.
Kütahya Çinili Camii
Karagöz Ahmet Paşa Camisi, Cumhuriyet Caddesi’ndedir. Beylerbeyi ve Anadolu Valisi Karagöz Ahmet Paşa tarafından 1512’de cami, medrese ve okuldan oluşan bir külliye olarak yaptırıldı. Molla Bey Külliyesi, Balıklı Mahallesi’ndedir. 19. yüzyılda yapıldı. Doğuda kare planlı kütüphane vardır. Vacidiye Medresesi, Ulu Cami’nin bitişiğindedir. 1314’te Mübareziddin Umur bin Savcı tarafından yaptırıldı. Kubbesinin ortası açıktır ve yapının gözlemevi olduğu sanılır. Küçük Bedesten 14. yüzyılda yapıldı. Günümüzde bit pazarıdır.
Gedik Ahmet Paşa (Büyük Bedesten) Bedesteni, 15. yüzyılda yapıldı. 20 dükkânlık bir çarşı görünümündedir. Küçük Hanan’ı Hisar Bey yaptırdı ve oğlu Mustafa Bey erkekler bölümüne ekletti. 15. yüzyılda son biçimini aldı. Lala Hüseyin Paşa Hamamı, aynı adlı caminin karşısındadır. 16. yüzyılda Lala Hüseyin Paşa’nın yaptırdığı sanılır.
