Kutalmışoğlu Süleyman Şah kimdir? Anadolu Selçuklu Devleti kurucusu Kutalmışoğlu Süleyman Şah hayatı, biyografisi ve dönemi hakkında bilgi.
Arka resim Kaynak: commons.wikimedia.org
Kutalmışoğlu Süleyman Şah (1. Süleyman Şah)
Kutalmışoğlu Süleyman Şah; Anadolu Selçuklu Devleti’nin kurucusudur (?-Ayn Şeylem 1086).
Büyük Selçuklu ailesindendir. Babası Tuğrul Bey ile saltanat çekişmesine girişmiş, Alparslan ile yaptığı savaşta ölmüştü. Süleyman Şah, kardeşi Resul Tegin ile birlikte, bir süre Alparslan’ın elinde tutsak kaldı. Onun ölümünden sonra, Melikşah döneminde Anadolu’ya geldi. Kardeşi Mansur ile Anadolu’da fetihler yapmaya başladı. Türkmen grupları yanında toplandılar. Önce Konya’ yı, sonra da İznik’i ele geçirdi. İlişkileri bozulduğu Sultan Melikşah, Emir Porsuk’u Anadolu’ya gönderdiği sırada Anadolu’da bazı kaleleri ele geçirdi, Türk birlikleri Kadıköy’e kadar uzandılar.
Bizans tahtını ele geçiren Aleksios Kommenos (1081-1118) 1081’de Süleyman Şah ile anlaştı. Melikşah’ın başta Konya olmak üzere, Anadolu’yu Süleyman Şah’a bıraktığım bir fermanla açıklaması ve Bağdat halifesinin de bir menşur göndermesi üzerine, Süleyman Şah bağımsızlığını ilan etti. 1082′ de Tarsus, Adana, Anazarba’yı, 1084′ te de Antakya’yı ele geçirdi. Melikşah’ın kardeşi olup Suriye’yi yöneten Tutuş ile karşılaştı. Şam yakınındaki Ayn Şeylem’de yapılan savaşı yitiren Süleyman Şah, savaştan sonra kendi hançeriyle canına kıydı (5 Haziran 1086). Ölümü üzerine yerine I. Kılıç Arslan Anadolu Selçuklu sultanı oldu.
Sultan I. Süleymanşah Döneminin Genel Özellikleri
Türkiye Selçuklularının kurulduğu XI. yy.’ın son çeyreği Anadolu’nun siyasî ve sosyal tarihi açısından önemli bir geçiş dönemidir. O zamana değin Bizans toprağı olan bu coğrafyada 1071 Malazgirt Zaferi sonrasında Türk yerleşimleri başlamıştır. Söz konusu iskân hareketlerinden nasibini alanlardan biri de Selçuklu ailesinden Arslan Yabgu’nun torunlarıdır. Aile içi rekabette Alp Arslan’a karşı yaptığı Dıh-i Nemek Savaşı’nda hayatını kaybeden Kutalmış’ın esir edilen oğulları 1072’de kaçıp Anadolu’ya gelmişlerdir. Burada karşılaştıkları Yabgulu Türkmenlerinin itaati sayesinde kısa sürede önemli bir güç haline gelmişlerdir.
İznik’te 1078 tarihinde kurulan bu yeni devletin ilk hükümdarı olan Süleymanşah’ın Kuzey Suriye ve Güneydoğu Anadolu’ya karşı yaptığı seferler sadece kendisinin değil haleflerinin de başlıca hedefi olmuştur. Böylece Türkiye Selçuklularının, uzun yıllardır devam eden savaşlar, göçler neticesinde sosyo-ekonomik anlamda zayıflayan Anadolu topraklarının geliştirilmesini hedefleyen Güneydoğu politikası da başlamıştır.
Sultan I. Süleymanşah Döneminin Önemli Siyasi Olayları
Kuralmış oğulları Anadolu’ya geldikten sonra ilk olarak Urfa ve Birecik civarında faaliyette bulundular. Bunlardan Alp İliğ ve Devlet, Güney Suriye’deki Türkmen beyleri arasında cereyan eden iktidar mücadelelerine dâhil olmak üzere güneye indilerse de esir edilip Sultan Melikşah’a gönderildiler (1075). Geride kalan Süleymanşah ve ağabeyi Mansur ise daha batıya doğru ilerleyerek Gevele Kalesi’ni zapt ettiler. Akabinde Bizans tahtını ele geçirmek isteyen Nikephoros Botaniates’e yaptıkları yardım karşılığında İznik’in yeni hâkimleri durumuna geldiler. (1078). Böylece Türkiye Selçuklu Devleti de kurulmuş oldu.
Sultan Melikşah’ın üzerlerine gönderdiği ordu ile yapılan mücadelelerde Mansur’un hayatını kaybetmesi Süleymanşah’ı iktidarda tek başına bıraktı. Süleymanşah 1081 yılında Bizans ile yapılan sınır anlaşmasının sonrasında 1082/1083 senelerinde Kilikya bölgesi şehirleri ele geçirdi. Daha sonra Antakya’dan aldığı gizli bir davet üzerine harekete geçip 1085 yılı başında bu şehri zapt etti. Fakat çok geçmeden bu şehir üzerinde egemenlik hayalleri kuran Musul Emîri Şerefüddevle Müslim ile anlaşmazlığa düştü. İki taraf arasında aynı yıl içinde gerçekleşen Kurzahil Savaşı’nda, Müslim mağlup edilip öldürüldü. Süleymanşah’ın bir sonraki hedefi Halep Şehrini almaktı. Ancak bu kez de Haleplilerin yardıma çağırdığı Suriye-Filistin Selçuklu Meliki Tutuş ile mücadele etmek zorunda kaldı. Neticede 1086 senesinde Aynü’s-Saylem denilen yerde yaptığı savaşta hayatını kaybetti.
Sultan I. Süleymanşah’ın Kişilik Özellikleri
Anadolu’nun, İslam coğrafyasının ana bölgelerinden uzak oluşu ve buradaki gelişmeleri aktaran kaynaklardaki eksiklik sebebiyle Süleymanşah’ın kişilik özelliklerine dair bilgi bulmak mümkün değildir.
Buna rağmen onun Bizans’ın iç mücadelelerinden azami ölçüde istifade ederek devletini kurmasından iyi bir siyaset adamı ve asker olduğu sonucunu çıkarmak mümkündür. Yine aynı şekilde nüfusunun ağırlıklı kısmının Hıristiyanlardan oluştuğu Antakya’yı teslim alması için kendisine yapılan davet düşünüldüğünde onun adil bir yönetici olduğu da söylenebilir.
