Lamba nedir? Lamba nasıl tanımlanır? İnsanlık ilk lambaları nasıl ve ne şekilde kullanmaya başlamıştır? Lambanın tarihi ile ilgili olarak bilgiler.
Kaynak: pixabay.com
Lamba
Aydınlatma aracıdır. İçine yağ doldurarak yakılan kaplardan elektrik ampulüne kadar, aydınlatmak için kullanılan araçlara «lâmba» denir.
Lâmbanın en ilkel şeklini, mağara adamları kullanmıştır. Tarihi kalıntılardan anlaşıldığına göre, mağara adamları, hayvanların kafataslarına yağ doldurup içine batırdıkları sazları tutuşturarak meydana getirdikleri bir çeşit aydınlatma aracı kullanıyorlardı. Sazın içi boş olduğundan yağı kolayca emiyor, yukarı doğru çekiyordu.
Eski Mısırlılar, mağara adamlarının bu basit lâmbalarını daha da geliştirdiler. Yağla doldurdukları kafataslarının, ortası oyuk taşların içine, pamuktan yaptıkları bir fitili daldırıyorlardı. Bazı Eskimolar bugün bile bu biçim lâmbalar kullanırlar, bunlarda balık yağı yakarlar.
Mezopotamya’da, toprak altından çıkarılan şehir kalıntıları arasında, M.Ö. 7000-8000 yılları sırasında yaşamış insanların yaptıkları lambalara rastlanmıştır. Kandil biçiminde olan bu lâmbalar, fırında pişirilmiş tuğlalardan yapılmıştır. İlk tunç lâmbalar, İsviçrere göllerinde yapılan kazılarda meydana çıkmıştır. Eski Yunanlılar’ın, Romalılar’ın kullandıkları lâmbalar da ya pişirilmiş tuğladan, ya da tunçtan yapılıyor, içinde zeytinyağı yakılıyordu.
Kaynak: pixabay.com
Argand Lâmbaları
XVIII. yüzyılda, Aime Argand adlı bir İsviçreli kimyager, lâmbalara büyük bir yenilik getiren tüp biçimi bir fitil yaptı. İç içe madeni iki silindir arasına sıkıştırılan bu fitil, yuvarlak bir tüp biçiminde olduğundan, içinden hava geçiriyor, bu hava sayesinde daha çok karbon yanıyor, daha az is çıkıyordu. Bu çeşit lâmbalara, «Argand Lâmbaları» denir. Argand’ın bu icadından sonra, yardımcılarından biri, lâmbanın gelişmesinde önemli bir yeri olan başka bir yenilik yaptı. Bu, lâmbanın üzerine takılan bir cam şişeden ibaretti. Cam, hem isin dışarı fazla çıkmasına engel oluyor, hem de ışığı daha parlak gösteriyordu.
1845’e kadar lâmbalarda, ya eritilmiş hayvansal yağ, balık yağı, balina yağı, ya da bitkisel yağ yakılırdı. Balina yağı özellikle deniz fenerlerini aydınlatmakta kullanılırdı. Zamanla, terementiden yapılan neft yağı, lâmbalarda hayvansal yağların yerini aldı; yalnız, bu yağ, birdenbire parladığından tehlikeliydi, çok kullanışlı değildi. 1845’te lâmbalarda petrol kullanılmaya başlandı. Bu, ucuz olduğu kadar tehlikesizdi de.
Aydınlatmada, elektrikten faydalanılmaya başlandıktan sonra gaz lâmbaları eski önemini kaybetmiş, bunların yerini elektrik ampulleri almıştır. Lambalar insanlık var olduğu müddetçe olacaktır ve insanlık lambaları her geçen gün geliştirmeye devam etmektedir.
