Pierre Simon de Laplace kimdir ve ne yapmıştır? Laplace hayatı, biyografisi, çalışmaları, matematiğe katkıları, teoremleri.
Kaynak: commons.wikimedia.org
Pierre Simon de Laplace
Pierre Simon de Laplace, Fransız gökbilimci ve matematikçi (Normandiya/Beaumont-en-Auge 1749 – Paris 1827). 16 yaşında gittiği Caen Üniversitesi’nde matematik dehasını kanıtlayarak, ünlü matematikçi d’Alembert’in aracılığıyla Ecole Militaire’ye profesörlüğe atandı. Matematik alanındaki çalışmaları konusunda en önemli olarak bilinen “Laplace İşleci” (Operatör Laplacien) teoremini buldu.
1773’te gök mekaniğine (mecanique clesete) yöneldi ve Newton’un çekim yasası uyarınca güneş sisteminin kararlılığını kanıtlamayı amaç edindi. 1780’de Jüpiter ve Satürn’ün hareketleriyle Ay’ın ortalama hareketindeki görünür düzensizliklerin gerçekte dayanıklı denge sorunu olduğunu çözdü. Öte yandan Güneş sisteminin kökeninin bulutumsu denilen yığından oluştuğu varsayımını (nebular hipotezi) içeren astronomi tarihi kitabı Exposition du systeme du monde (Yeryüzü Sisteminin Anlatımı) 1796, yayımladı. Bu kuram daha önceden (1755) İmmanuel Kant tarafından da düşünüldüğünden “Kant-Laplace” varsayımı adıyla anıldı.
Ayna gelgit kuramına temel açıdan katkıda bulundu. Araştırmalarının sonuçlarını, çağdaş bilimin temel taşlarından biri olan Traite de mecanique celeste (Gök Mekaniği) 1799-1825; 5 cilt, adlı eserde topladı. 1785’te Bilimler Akademisi üyeliğine seçildi. Aynı yıl matematik teoremi “Laplace denklemi“ni (Equation de Laplace) ortaya koydu. 1799′ da Napolyon dönemi hükümetin içişleri bakanlığına, Senato üyeliğine ve 1803’te Senato başkan yardımcılığına atandı. “Laplace dönüşümü” (transformation du Laplace) teoremini açıkladığı Theori analytique sur les probalite. (Olasılık Problemleri üzerine Felsefi Araştırma) 1814, adlı eserini yayımladı. 1815’te Kral XVIII. Louis onu, Marki unvanıyla soylu yaparak onurlandırdı. 1816’da Fransız Akademisi üyeliğine ve 1817’de başkanlığına getirildi.
Kaynak: commons.wikimedia.org
Laplace Hakkında Gerçekler Çalışmaları
- Pierre-Simon, babasının bazı küçük mülklere sahip olduğu ve çiftçilik yaptığı Normandiya, Beaumont-en-Auge’de doğdu.
- Laplace’ın erken yaşamına ilişkin bilgilerin çoğu, büyük büyük torunu Comte de Colbert-Laplace’ın 1925’te yandığı zaman kayboldu.
- Temel eğitimini Benedictine manastır okulunda aldı çünkü babası bir Roma Katolik rahibi olmayı amaçladı.
- 1765’te teoloji okumak için Caen Üniversitesi’ne girdi.
- Oradayken matematiğe karşı bir tutku keşfetti.
- İtalyan matematikçi ve astronom Joseph Louis Lagrange ile arkadaş oldu.
- Lagrange, Torino Kraliyet Cemiyeti’ni kurdu ve Miscellanea Taurinensia adlı bir dergi kurdu.
- Laplace ilk bilimsel makalesini 1776’da bu dergide yayınladı.
- 1771’den 1787’ye kadar Ecole Militaire’de öğretmendi ve bu ona bilimsel araştırma için zaman tanıdı.
- 1771’de diferansiyel denklemler ve sonlu farklar üzerine çalışmalar yayınladı ve olasılık ve istatistiğin matematiksel kavramlarını araştırdı.
- 1773’te Fransız Bilimler Akademisi’ne seçildi.
- 1774’te matematik alanındaki ününü tesis eden Memoire sur la probabilite des why par les evenements’ı yayınladı.
- 1776’da gök mekaniği ve güneş sisteminin kararlılığı üzerinde çalışmaya başladı.
- Newton fiziği ve Euler’in önceki araştırmasını kullanan Laplace, güneş sisteminin kararlı kalması için herhangi iki gezegenin ve güneşin dengede olması gerektiği sonucuna vardı.
- 1799 ile 1825 arasında, astronomi üzerine beş ciltlik bir çalışma olan ve “güneş sisteminin sunduğu büyük mekanik problemin tam bir çözümünü sunmayı” amaçladığı Mecanique celeste’yi yayınladı.
- İçinde küresel harmonikleri ve gök mekaniğindeki yerçekimi potansiyeli kavramını tanıttı.
- Laplace, yerçekimi vektörlerinin nasıl davranacağını tanımlayan skaler potansiyel kavramını geliştirdi.
- 1784 ile 1786 arasında “büyük Jüpiter-Satürn eşitsizliğini” tanımlayan ve açıklayan üç makale yayınladı.
- Yörüngelerindeki eksantrikliklerin, ortalama hareketlerinin orantılı olmasına yakın yaklaşımdan kaynaklandığını fark etti.
- Laplace, ilk olarak Emanuel Swedenborg ve Immanuel Kant tarafından önerilen bulutsu hipotezi üzerinde durdu.
- Güneş sisteminin oluşumunun bulutsu hipotezi, gezegenin kökenleri için şu anda kabul edilen açıklamadır.
