Lavta nedir? Lavta ne demektir? Lavta isimli müzik aleti ile ilgili olarak genel bilgilerin kısaca verildiği yazımız.
Mızrapla çalınan telli çalgıdır. Uda benzer, yalnız ondan biraz küçüktür. «Lâvta» sözü Arapça «el-û’d» (ut) tan gelir. Endülüs Arap imparatorluğundan batıya yayılmış, daha sonraki yüzyıllarda çeşitleri türemiştir. Bu farklı çeşitlerinden biri sonradan Doğu’ya gelmiş, «lâvta» adı ile kullanılmıştır.
Lâvta XVIII. yüzyılda hele Fransa’da çok rağbetteydi. «Luth» diye anılıyordu. Hattâ XIX. yüzyılda bile, saz artık unutulduğu halde, şiir ve edebiyatta adı gene geçiyordu.
Lâvta, gövdesi arkadan kavun karınlı, göğüs tahtası ile kapatılmış, perdeleri kol üzerinde bulunan, kulaklarla çevrilebilen anahtarlar vasıtası ile akordu yapılan bir sazdır. Sonraları tellerinin sayısı on dörde kadar yükseltilmiştir. Önceleri şarkıcıya eşlik eden bir saz olarak kullanılmış, sonradan ilk virtüozluk denemelerine yol açmış, Floransa operalarında orkestraya da girmiştir.
Kaynak – 2
Lavta; gövdesi armut biçimli, kısa saplı, mızrapla ya da parmakla çalınan uttan küçük telli çalgıdır. Sırtı akçaağaçtan, göğüs kapağı köknardan yapılır. Sırt bölümü kasnaksızdır, birbirine yapıştırılmış dilimlerden oluşur. Göğüs kapağının ortasında özenle oyulmuş gül (rozet) biçiminde bir delik bulunur. Kısa geniş sap, kendisine göre bir dik açı oluşturan kulaklıkla sona erer. Genişliği üzerinde bulunan tel sayısına göre değişen sap, 7-12 perdeye bölünmüştür. Genellikle tiz telin dışındaki teller ikişer ikişer düzenlenir. Önceleri 11 daha sonra 6 telli biçimi kullanılan lavta, gitardan daha tınılı ve daha geniş ses alanlıdır.
Lavta benzeri çalgılara daha İÖ 2. binyılda Mezopotamya’ da rastlanmış olmasına karşın, Antik Çağ’da Yunanistan’da oldukça geç kullanılmaya başlandılar. Batı, lavtanın ana biçimin 13. yüzyılda İran-Arap kültür çevresinden, olasılıkla da İspanya ve Güney İtalya üzerinden aldı. Yeniçağın başlarında Batı’da en önemli çalgı durumuna gelen lavta, 16. ve 17. yüzyıllarda altın dönemini yaşadı, bir solo ve eşlik çalgısı olarak sonraları piyanoda görüleceği gibi, yaygınlıkla kullanıldı. Lavta Türk müziğinde eskiden kemençe ile birlikte köçekçe takımlarına eşlik ederdi. Sapına perdeler bağlanmış olmasıyla uttan ayrılan lavta günümüzde çok az kullanılır.
