Maddenin ortak özellikleri, ayırt edici olmayan, miktara bağlı, her maddede ortak olan özellikler, ağırlık, hacim ve eylemsizlik hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Madde
Kütlesi ve hacmi olan varlıklardır. Madde; insan bilincinden bağımsız, onun dışında varolan, duyumlarla algılanabilen ve bilinç tarafından imgeleştirilip yansıtılan nesnel gerçektir.
Bir dış gerçek olan maddenin var olması için insan bilinci gerekli değildir, dış gerçek insanın ve böylelikle bilincin yeryüzünde varolmasından önce de vardı. Maddenin özü harekettir. Hareket maddede bir öz güç olarak belirir. Madde, hareketliliği ve değişkenliği gereği, sayısız biçimleri kapsar: Taş, ağaç, insan, yıldız, ısı, ışık, radyasyon, elektromanyetik dalga vb. Bilimin ve tekniğin gelişmesine koşut olarak, günümüzde madde anlayışı, kökten değişmiştir. Lavoisier‘in bulduğu ilkeler, ancak günlük gerçeklere göre doğrudur. Gerçekte, kütle hızla birlikte değişir ve ayrıca, madde, ortadan kaldırılmazlık niteliğini yitirmiştir. Maddenin yok edileceği, ışınıma dönüşebileceği, ışınımın da cisimleşerek madde haline girebileceği deneylerle kanıtlanmıştır. Demek ki, maddenin enerjiye, enerjinin de maddeye karşılıklı olarak dönüşmesi olanaklıdır. Ayrıca bunlardan birinin ötekine eşit değerde olduğu da bilinmektedir; yani madde, yoğunlaşmış ve sanki atom çekirdeğinde donup kalmış enerjiden ibarettir.
Maddenin Hali:
Bir cismin, basınç ve ısı ile belirlenen sert, akıcı, gaz ya da plazma durumlarıdır. Sert cisimlerin durumu, dayanıklı hacim içeriği ve dayanıklı şekil ile akıcı cisimlerin hali dayanıklı hacim içeriği ve değişebilir şekille özelliklerini gösterirler. Gaz biçiminde olanların ise ne sürekli bir dayanıklı hacim içerikleri ne de biçimleri vardır. Plazma durumundaki madde, çok yüksek ısı sırasında gaz gibi genleşir. Bu madde, kendini oluşturan parçaların iyonlaşması ile elektrik iletebilir ve ışık olayları ile beraber olur. Isı yükseldiğinde, cisimler sertken akıcı olur ve gaz biçimine dönüşürler.
Kütle (m): Madde miktarının bir ölçüsüdür. Temel kütle birimi kilogramdır.
1 kg = 1000 g
- ► Kütle yer ve koşullara göre değişmez
- ► Kütle madde miktarının karşılaştırılmasında güvenilirdir.
HACİM (V) maddenin boşlukta kapladığı yerdir.
Ölçüm sonucu cm³, dm³, litre (1) gibi birimlerle verilir.
1 cm³ = 1 ml
1 dm³ = 1l
1l = 1.10³ ml
- ► Küp, dikdörtgenler prizması, küre gibi geometrik biçimli cisimlerin hacimleri, boyutları bilindiğinde hesaplanabilir.
- ► Belli bir geometrik biçime sahip olmayan katı cisimlerin hacmi, çözünmediği bir sıvıda yer değiştirdiği sıvı hacmi ile ölçülür.
- ► Katı ve sıvılarda basınç değişimi ile hacim değişimi önemsenmez.
- ► Gazlarda basınç değişirse hacim değişir.
- ► Sıcaklık arttıkça katı ve sıvıların hacimleri artar.
- ► Sabit basınçta sıcaklık arttıkça gazların hacimleri çok artar.
- ► Hacim koşullara göre değiştiğinden (T, P) madde miktarı belirtmekte güvenilir değildir.
- (T= Mutlak sıcaklık (K) Kelvin, P= Basınç)
- ► Aynı koşullarda (T, P) bir madde için kütle artırılırsa hacimde artar.
KÜTLE, HACİM, EYLEMSİZLİK, maddenin ortak özellikleridir.
AĞIRLIK (G):
Cisme etki eden çekim kuvvetidir. Yerkürede bir cismin ağırlığı cismin üzerine yer kürenin uyguladığı çekim kuvvetidir.
Uluslararası sistemde (SI) ağırlık temel birimi Newton (N)’dur.
Soru: 1 kilogram kütleli cismin ağırlığı kaç N (Newton), kaç dyn.’dir?
- g = 9,8 m/sn²
- Kuvvet = kütle . ivme
- Ağırlık = kütle . yerçekimi ivmesi olur. (Ağırlık cismin kütlesine etki eden yerçekimi kuvveti olduğundan)
- G = m . g G = 1 kg . 9,8 m/sn²
- G = 9,8 kg m/sn2 1 N = 1 kg . m/sn2 olduğundan
- G = 9,8 N olur.
- 1 N = 1.105 dyn
► 1 kg.’lık kütle = 9,8N = 9,8.105 dyn
Madde doğada, katı-sıvı-gaz olmak üzere üç halde bulunur (4. hal plazma hali)
EYLEMSİZLİK; Cisimlerin denge durumlarını bozma isteğine karşı koymalarıdır. Cisim hareket ediyorsa durmak istemez, cisim duruyorsa hareket etmek istemez.
Aniden ileri doğru hızlanan araçta, geri doğru gidişimizin nedeni budur.
