Ünlü Türk tarihçi, coğrafyacı, nakkaş ve matematikçisi Matrakçı Nasuh neler yapmıştır? Matrakçı Nasuh’un çalışmaları, bilime yaptığı katkıları hakkında bilgi.
Foto: nkfu.com
MATRAKÇI NASUH
1480 – 1564
BOSNA – İSTANBUL
TARİHÇİ – COĞRAFYACI – MATEMATİKÇİ
DEVLET ADAMI – NAKKAŞ VE HATTAT
Tam adı Nasuh b. Karagöz b, Abdullah el Bosnavi’dir. Hayatına ilişkin bilgi yok denecek kadar azdır. Kesin olmamakla birlikte 1480 yılında doğduğu sanılmaktadır. Cemâl ol Küttab ve Kemâl el-Hüssab adlı ilk eserini el-Boşnavi künyesi ile yazdığından Bosna’lı olduğu tahmin edilmekledir. Kendisinin bulduğu matrak oyunu sebebiyle “Matrakçı”, bazı kaynaklarda ise “Silahşor” ünvanıyla anılır, Muhtemelen dedesi veya babası devşirme olan Nasuh küçük yaşta saraya alınmış ve II. Bayezid zamanında Enderun’da eğitim görmüştür. Bu esnada saray hocası Sâi’nin talebesi olmuştur.
1534 yılında Kanuni Sultan Süleyman’ın çıktığı ilk İran seferine katılan Matrakçı Nasuh, İstanbul’dan Tebriz’e, oradan Bağdat’a ve Bağdat’tan yine Tebriz üzerinden İstanbul’a kadar konup göçülen menzillerin minyatürlerini hazırlamıştır,
Hayatının daha sonraki yılları hakkında da yine pek fazla bilgi bulunmayan Matrakçı Nasuh çok yönlü bir bilim adamıdır. Matematik, tarih, coğrafya ve savaş sanatları alanlarında yazılmış önemli eserleri bulunmaktadır.
Matrakçı Nasuh Balmumu Heykeli – Foto: nkfu.com
Bilime Katkıları
• Daha çok kendi kadı olan “matrak” oyunundaki yetenekleriyle bilinen Matrakçı Nasuh aynı zamanda iyi bir matematikçi, haritacı ve minyatür ustasıdır.
Eğitimini saray okulu olan enderunda alan Matrakçı Nasuh ilk eserlerini matematik alanında vermiş, bunları savaş sanatları, minyatür, tarih ve bir ölçüde haritacılığa ilişkin eserleri izlemiştir.
• Çizdiği yerleşim yeri minyatürleri, o dönem şehirleri hakkında çok değerli bilgiler sunmaktadır.
1537 yılında kaleme aldığı “Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i ‘Irâkeyn-i Sultan Süleyman Han” adlı eseri Kanuni’nin ilk İran seferinde geçilen bütün konak ve menzilleri isim ve resimleriyle veren çok değerli bir çalışmadır. Bu eserdeki minyatürler, ilgili yerleşim yerlerinin 16. yy. deki topografyası, mimarisi ve bölgenin şehircilik tarihi hakkında eşsiz bilgiler sunmaktadır.
Yetenekli bir hattat olan Nasuh’un, bir elyazısı tarzı olan divani yazısının devlet dairelerinde kullanılmasının mucidi olduğu da çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir.
Fotoğraflar Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Merkezi’nde çekilmiş, bilgiler oradan derlenmiştir.
