Mayalar kimlerdir? Mayaların tarihi, özellikleri, sanat eserleri, Mayalar hakkında bilgi. Orta Amerika’nı gizemli halkı Mayalar hakkında bilgiler.
Kaynak : pixabay.com
Mayalar
Mayalar; Orta Amerika’nın kuzeyinde yaşayan Kızılderili halkıdır. Meksika, Guatemala, Belize, El Salvador ve Honduras’ta yaşayan mayaların sayısı 16. yüzyılda fetih savaşları, salgın hastalıklar ve kıtlık sonucu büyük ölçüde azaldı. Günümüzde etnik topluluk olarak 2 milyonu aşkın Maya yaşar. Dil ve kültür farkları gösteren küçük alt gruplara bölünmüş olan mayalar Guatemala nüfusunun % 45’ini, El Salvador nüfusunun % 10’unu oluşturur.
Ekonomileri tarıma (sabansız) dayalıydı: Mısır, fasulye, kabak, batata (tatlı patates), domates ekiliyor, papaya ve avokado gibi meyve ağaçları dikiliyordu. Liflerinden kumaş, ip ve sandalet yapılan agrav, yanı sıra pamuk, yararlı bitkilerin başında geliyordu. Ayrıca Kako bir tür para olarak da kullanılıyordu. Madensel gereçler, çömlekçi tornası, yük ve koşum hayvanları ve tekerlek bilinmiyordu. Maya toplumu çeşitli katmanlarda oluşmaktaydı. Soylular ve rahipler en üst toplumsal katmanı, soylulara, besin maddeleri sağlamak ve onlar için çalışmakla yükümlü köylüler ve zanaatçiler ikinci katmanı oluşturuyordu. Bunların yanı sıra köleler (olasılıkla savaş tutsakları) de vardır
Kentler dinsel tapınmanın merkeziydi ve hemen hemen bir odak merkezinin çevresinde kuruluyordu. Kentlerde piramitler, platformlar, saraylar ve top sahaları bulunuyordu. Halkın kalıcı olmayan malzemeden yapılan konutlarından günümüzde gelen olmadı.
Mayaların dininde çeşitli biçimlerde görülen bir çok tanrı vardı.
Tanrıların en büyüğü gök tanrısı İtzamna idi. Yucatan’da Yağmur Tanrısı Chac büyük önem taşıyordu. İnsan kurban etme töresi Aztek’lerdeki kadar büyük bir rol oynamıyordu. Rahipler aynı zamanda yıldızları gözlemlemek, yıldız falcılığıyla uğraşmak ve takvimi hesaplamak gibi görevler üstleniyordu. Mayalar matematikte ileriydiler (sıfır kavramı, sayı ve işaretler sistemi). Mayalar, kökeni İÖ 1. yüzyıla giden bir resim-işaret yazısı (ideografi) geliştirdiler. Maya yazısı resimli el yazmalarında ve taş anıtlarda (steller, dikilitaşlar, sütunlar, tapınak basamakları) bulunur.
Mimarlık kalıntılarının başında tapınaklar ve saraylar gelir. Tapınaklar başlangıçta tek odalı dikdörtgen yapılardı. Zamanla büyütülen ve yükseltilen tapınaklar merdivenleri gerekli kılıyor ve böylelikle piramitler oluşturuluyordu. Heykel sanatı örneklerinin başında seçkin yüksek ve alçak kabartmalar gelir. Piedras Negras ve Copan’ da steller üzerindeki, Yaxchilan’da kapı eşiklerinde bunların en güzel örnekleri yer alır. Copan ve Palenque’deki taş heykeller de Maya heykelciliğinin üstün örneklerindendir. Heykellerde çoğunlukla rahipler, hükümdarlar, mitoloji figürleri betimlenmiş ya da hiyerogliflere yer verilmiştir. 1946’da Bonampak’da bulunan 144 m2’lik bir alanı kaplayan duvar resimleri Mayaların günlük yaşamın büyük bir canlılık ve renk zenginliği içinde betimler. Seramik olarak heykelcikler, kaplar bulunmuştur.
Tarih:
Mayalara ait olduğu varsayılan en eski buluntular (İÖ 2000 dolayı) Belize’dedir. Guatemala’nın dağlık yöresindeki Kaminaljuyu en eski (İÖ 800 dolayı), yerleşim yeri sayılır. Maya yerleşim yerlerinin büyük çoğunluğu üzerine arkeoolojik temelli bilgiler Mayaların klasik dönemini (İS 300-900) kapsar. Bu dönem, tarihlenmiş stellerin (dikilitaş) dikilmesiyle belirlenir. İS 900 dolayında dinsel tören merkezlerinin çoğu (örn. Tikal, Copan, Palenque) terkedildi ve kısmen yıkıldı.
Maya kültürü, İS 1000 dolayında Kuzey Yucatan’da, bu bölgenin Toltek egemenliği altına girmesiyle özellikle Chichen İtza’da yeni bir parlak dönem yaşadı. Chichen İtza’nın çöküşünden sonra Mayapan Birliği (1200-1450) Mayaların tek büyük devletini oluşturdu. Bu dönemde Mayapan Kenti, Kuzey Yucatan’ın önde gelen politik gücü durumundaydı. 1450’de Mayapan hükümdarı ezilen uyruklarınca devrildi ve kent yıkıldı. Guatemala Yaylası 1525’te, Yucatan 1541’de İspanyollar tarafından alındı. Peten Ovası ise 150 yıl sonra İspanyol egemenliğine girdi.
1 Yorum
Bu sanki bir roman gerçekten çok güzel bayıldım.