Melikşah Kimdir? Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah’ın Hayatı ve Dönemi

1
Advertisement

Melikşah Kimdir? Büyük Selçuklu hükümdarlarının 3.sü olan Melikşah dönemi ve hayatı ile ilgili olarak genel bilgilerin yer aldığı yazımız.

Melikşah

Melikşah Sultan Celalü’ldevle ve’d-din Muizzuddin Ebu’l Feth Melikşah (8 Ağustos 1055 – 19 Kasım 1092, Bağdat, Irak)

Büyük Selçuklu hanedanının 3. hükümdarıdır. Devrinde Büyük Selçuklu imparatorluğu en kudretli devresini yaşamıştır.

En büyük Türk hükümdarlarından olan Melikşah, Alp Arslan’ın oğludur. 11 yaşında resmen imparatorluk veliahtı ilan edildi. Babasının ölümü üzerine 17 yaşında tahta geçti. Babasının veziri (başbakanı) ünlü Nizamülmülk‘ü, bütün saltanatı boyunca makamında tuttu. Amcalarının baş kaldırmalarını bastırdıktan sonra imparatorluğa bağlı devletleri tamamen itaat altına almakla uğraştı. Bu arada Karahanlılar’ı, Gazneli Türk İmparatorluğu’nu da sıkı bağlarla kendine bağladı. Böylece, Selçuklu nüfuzu Hindistan içerilerine kadar uzandı.

Melikşah, babasının amcasının oğlu olan Kutalmışoğlu Süleymanşah’a 1077’de resmen Anadolu melikliği fermanını gönderdi. Bu tarih, Türk tarihi açısından oldukça önemlidir çünkü Anadolu’daki Türk devleti bu tarihte kurulmuş sayılır.

Melikşah Anadolu’daki Türk fetihleriyle yakından ilgilenmiştir. Komutanlarından Atsız, Abbasi halifesini himayesine aldı, Fâtımîler’i Suriye’den, Filistin’den kovdu. Hicaz’ın (Kutsal Makamlar’ın) Şiî Fâtımîler’in nüfuzundan kurtulması, hutbenin eskisi gibi gene Abbasî Halifesi adına okunması, Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nu daha güçlü kıldı.

Advertisement

Başka bir devletle ölçülemeyecek şekilde dünyanın en büyük devletine sahip olan Melikşah, Kafkasya’yı aldıktan sonra Maveraünnehir’e döndü. Bundan sonra yeni teşekkül eden Hasan Sabbâh’ın İsmailî tarikatına karşı kesin bir savaşa girişmeye, Mısır’ı alarak Fâtımîler’i yok etmeye karar vermişti ki (1092), veziri Nizamülmülk’ü İsmailîler öldürdüler. Bir ay sonra da Sultan Melikşah 37 yaşında Bağdat’ta öldü. Cenazesi başkenti İsfahan’a götürüldü, oradaki muhteşem türbesine gömüldü.

Büyük Selçuklu İmparatorluğunun akıllara hayret veren devlet teşkilâtı Melikşah zamanında en mükemmel derecesine erişmiş, Melikşah «Sultanu’l-Alem» (Dünya İmparatoru) diye tanınmıştır.


Meliksah

Melikşah

Melikşah; Büyük Selçuklu sultanıdır (Belh 1052-Bağdat 1092).

Alparslan’ ın daha büyük oğulları varken 1066’da Radgan’da yapılan bir törenle önce veliaht, Babasının ölümü üzerine de 1072’de sultan ilan edildi. 1073’te Abbasi halifesinden sultanlığını onaylayan “ahidname” ve “sancak” geldi. 1074’te Batı Karahanlı Hanlığı’nı Selçuklulara bağladı. 1075’te Kafkasya’ya yöneldi. Gürcistan’ın bazı bölgelerini ele geçirdi. Başkenti Rey’den İsfahan’a taşıdıktan sonra Kafkasya’ya ikinci seferini düzenledi (1076). Bunu, 1078′ deki üçüncü sefer izledi. Bu seferle Kafkas Dağları’ndan Hazar Denizi’ne kadar olan geniş bir bölge Selçuklu sınırlarına katıldı. 1077’de kardeşi Tutuş’u Suriye melikliğine, Emir Porsuk’ u da Anadolu’ya göndererek Suriye’de Atsız’ın da Süleyman Şah’ın birer devlet kurmalarını önlemeyi amaçladı. Tutuş, Atsız’ı yakalayarak boğdurdu. Böylece Suriye Selçuklu Sultanlığı’nın ilk sultanı oldu.

Melikşah 1077-1078 arasında düzenlediği Maveraünnehir Seferi’nde Buhara ve Semerkant’ı aldı. Batı Karahanlı Devleti kesin olarak Selçuklu buyruğuna girdi. 1082’de Harran ve Humus ele geçirildi. 1085’te Mervaniler yönetimindeki Amid (Diyarbakır) kalesi ve çevresindeki otuza yakın kale Selçukluların eline geçti. Ekim 1086’da Suriye Seferi’ne çıkarak önce Musul’a, oradan da Halep’e geldi. 1087 ilkbaharında Halep’ten gönderdiği birlikler Urfa’yı aldılar. Antakya’ya geçen Melikşah, buradan Bağdat’a geçti. Abbasi başkentinde görkemli bir törenle karşılandı. 1089’da büyük bir orduyla Maveraünnehir’e yürüdü. Semerkant’ı yeniden ele geçirdi. Buradan Kaşgar’a yöneldi ve Balasagun’u aldı, Çin sınırına kadar ilerledi.

Advertisement

Orta Asya’ daki boyları ve hanlıkları kendisine bağladı. 1091’de Türkistan’a sonuncu seferini yaparak karışıklıkları yatıştırdı ve o yılın ekim ayında Bağdat’a hareket etti. Kısa sürede Mekke, Medine ve Hicaz’ ın Yemen ve Aden bölgelerinin büyük bölümü ele geçirdi. 1092’de Nizamülmülk’ün bir Batıni fedaisi tarafından hançerlenerek öldürülmesinden sonra, eşi Terken Hatun’un isteği üzerine Tacülmülk’ü vezirliğe atadı. Bundan sonraki gelişmelerin birçoğu Melikşah’ın bilgisi dışında Terken Hatun, Tacülmülk ve Halife el-Muktedi arasındaki pazarlıklar sonucu oluştu. Melikşah, 20 Kasım 1092’de Bağdat yakınlarında avlanırken ansızın hastalandı ve öldü. İsfahan’da yaptırdığı kendi türbesine gömüldü. Melikşah dönemi yalnızca Selçuklu tarihinin değil, tüm Türk-İslâm tarihinin en parlak ve en görkemli dönemlerinden biridir. Hükümdarlığı döneminden Büyük Selçuklu Devleti’nin sınırları, Türkistan’ dan Marmara’ya, Kafkas Dağları’ndan Yemen’e kadar uzanan bir alana yayıldı. Sanatı, sanatçıları ve bilginleri korudu. Döneminde Gazali, Ömer Hayyam, Kaşgarlı Mahmut, İbni Cezele, Abdülkadir Cürcani gibi düşünür, dilci, hekim, şair gibi ünlü kişiler yetişti.


1 Yorum

Leave A Reply