Mevlevilik ne demektir ne anlama gelmektedir. Mevlevilik tarikatı ve mevlevi ibadeti ile ilgili genel ve temel bilgilerin yer aldığı yazımız.
Mevlana Celâlettin Rûmî tarafından kurulan, oğlu Sultan Velet tarafından düzenlenen bir tarikattır. Tarikatin başına «çelebi» denirdi. Çelebi, Mevlânâ’nın torunları arasından seçilir. Konya’da Mevlânâ’nın türbesi olan dergâhta otururdu. Çelebi’nın özel bir mevkii, büyük nüfuzu vardı.
Osmanlı İmparatorluğunun belli başlı şehirlerinde birer mevlevihane bulunduğu gibi, İstanbul’da büyük teşkilâtlı Mevlevî dergâhları vardı. Mevlevihanenin başına öteki tarikatlarda olduğu gibi «şeyh» denirdi Şeyh, «dede» ler arasından seçilirdi; yalnız, şeyhliği Çelebi’nin tasdik etmesi şarttı. «Dede» 1.001 günlük çileyi tamamlayan dervişe verilen addı.
Mevleviliğin en ilgi çekici tarafı ayinleriydi. Bu ayinler halka açıktı. İstanbul mevlevihanelerindeki ayinlere Padişahlar da seyirci olarak katılırlardı. Ayinde, «mutrıp» denilen saz heyetiyle «âyinhân» denilen okuyucular bir «âyîn-i şerif » çalıp okurlar. Dervişler de bu nağmeye uyarak, «semâ» raksı yaparlar, kendilerinden geçercesine dönerlerdi.
Mevlevi müziği, dini Türk müziğinin iki kolundan biri olan «tasavvuf müziği»nin en önemli bölümüdür. Mevlevihaneler, yüzyıllarca konservatuvar yerini tutmuş, birçok değerli bestekarlar buradan yetişmiştir.
Bir ayin bir saatten fazla sürerdi. Güfte, mutlaka Mevlana’nın şiirlerinden seçilirse de Sultan Velet’in, başka Mevlevi şairlerinin şiirleri de bestelenmiştir.
