Mezar nedir ne demektir? Mezar çeşitleri nelerdir ve mezarlıklar hakkında genel bilgiler.
Ölülerin gömüldüğü çukurlara «mezar» (gömüt) denir. Mezar, genel olarak, üstü bir yapı ile örtülü olmayan gömüllerdir. Bir ölünün gömüldüğü yerde yapılmış binalara «türbe» denirse de, Müslüman’larda «türbe» deyimi daha çok peygamberlerin, evliyaların mezarları için kullanıldığından Müslüman olmayanların mezarlarına, üstü bir bina ile örtülü de olsa gene «mezar» denir.
Mezar Çeşitleri
İnsanlar, ölüleri için, eski çağlardan beri çeşitli biçimlerde mezarlar yapmışlardır. Bunlardan kimisi yeraltında, kimisi yer üstünde ya da kayaların içindedir.
Piramitler — Eski insanlar ölülerinin, bu dünyadan göçtükten sonra, ikinci bir dünyada yaşamaya devam edeceğine inandıklarından, ölülerinin rahat etmesi için muhteşem mezarlar meydana getirmişlerdir. Bu inançta olanların başında eski Mısırlılar gelirdi. «Piramit» denilen tarihî Mısır mezarları, eski çağlarda yapılmış mezarların en mükemmelleridir.
Mastaba. — Piramitlerin daha küçük ölçüdeki Mısır mezarlarıdır. Taştan örülürdü, biri toprak altında, biri toprak üstünde iki bölmesi bulunurdu. Mısır tarihinde, piramitlerin yanı sıra birçok mastabalara da rastlanmıştır.
Kaya Mezarları. — Eski çağlarda birçok kavimler ölülerinin mezarlarını kayalar içine yaparlardı. Anadolu’da bu mezarlardan çok vardır. Museviler de mezarlarını kayalıklara oyarlardı. Hatta Hz. İsa’nın da böyle bir mezara gömülmüş olduğu söylenir.
Anıt Mezarlar. — Eski Yunan mezarları, o çağlarda yapılmış mezarlardan çok daha sadeydi. Tarihi mezarların en ilgi çekici olanları ve sanat bakımından en değerlileri Anadolu’da yapılmıştır. Bunların arasında en ünlüsü, Halikarnas’taki anıt mezardır. Bu mezar, Dünyanın Yedi Harikası’ndan biri sayılır.
Türbe. — Müslümanlar mezarlara çok önem vermişlerdir. Hindistan’daki Tac Mahal, Müslüman mezarlarının en güzel örneklerinden biridir. Türk mimarlığı da büyük ölüler için Bursa’daki Yeşil Türbe gibi muhteşem anıtlar yaratmıştır.
Katakomp. — Romalılar da mezarlara büyük önem verirlerdi. Hele ilk Hıristiyanlık çağlarında, (II., III. yüzyılarda) Roma yakınlarında yapmış oldukları «katakomp» denilen yeraltı mezarları sanat tarihinin en ilgi çekici örneklerindendir. Katakomplar, büyük mahzenlerden meydana gelmiştir. Bu mahzenler koridorlarla birbirlerine bağlıdır. Mahzenlerdeki tabutlar, duvarlara yapılan oyuklara gömülürdü. Kazılarda Paris yakınlarında da bazı katakomplara rastlanmış, bunlardan birinin içinde 6 milyon ceset bulunmuştur.
Kurgan. — Eski Türkler ölülerini toprağa gömer, üzerine bir taş dikerlerdi. Orta Asya’ da bu çeşit mezarlara çok rastlanmıştır. Bu mezar taşlarının üzerinde yazılar, hayvan resimleri vardır. Hakanların, boy (kabîle topluluğu) başkanlarının mezarları büyük bir toprak yığını ile örtülür, böylece hem yeri kaybolmaz, hem de tecavüzden korunmuş olurdu. Bu mezarlara «kurgan» denir.
