Mezopotamya neresidir? Mezopotamya’daki yerleşimler, tarihçesi, yaşamış uygarlıklar ve kültürler, özellikleri hakkında bilgi.
Mezopotamya, Orta Doğu’da Fırat ve Dicle nehir vadileri arasında yer alır. Dünyanın ilk şehirleri ve örgütlü uygarlıkları bu bölgede ortaya çıkmıştır.
Güçlü Fırat ve Dicle nehirlerince sulanan Mezopotamya (Yunanca kelime anlamı “nehirler arası” dır) verimli ve zengin bir toprak örtüsüne sahiptir. Bu bölgede; ilk çiftçiler yazıyı geliştirdiler; şehirler ve çevre bölgeye egemen olan bir dizi imparatorluk kurdular.
İLK ÇİFTÇİLER
Mezopotamya’ya çiftçilik; tepelerden, kuzeye ve batıya doğru yayıldı. MÖ 6000’li yıllarda nehir kıyıları boyunca yaşayan halk; arpa, buğday, hurma ve fasulyenin yetiştirilebilmesi için tarlaların nasıl sulanması gerektiğini öğrendiler. Et ve yünleri için koyun ve keçi beslendi. Verimli vadilerde daha fazla gıda üretilecek ve nüfus patlaması yaşanacaktı. MÖ 3500’lerde iki nehir arasında bulunan köyler 10.000’in üzerinde bir nüfusa sahip şehirlere dönüştü.
ŞEHİR DEVLETLERİ
Şehir yapıları çamurdan imal edilen tuğlalardan yapılıyor ve çok az bir kısmında ateşte pişirilmiş tuğla kullanılıyordu. İnsanlar, ilk kez; yünü ve keteni dokuyarak elbise, bakır aletler ve yüksek kalitede çömlekler yapmayı öğrendiler. Her bir şehir bağımsız olup diğer kasaba ve halklarla ticaret yapılıyor ve hatta; fildişi ve yontulmamış değerli taş ithal ediyordu.
Mezopotamya Haritası
GILGAMIŞ’IN DÜNYASI
Yaşamsal öneme sahip sulama projelerinin organize edilme zorunluluğu, kralların ya da rahiplerin önderliğini yaptığı güçlü bir merkezi idarenin oluşmasına neden olmuştur. Sümerler olarak bilinen Eridu, Kish ve Uruk gibi güçlü şehirler yavaş yavaş çevre bölgelere egemen olmaya başladılar. Yazı bulunmasıyla; hükümet ve tapınak kayıtlarının takibi yapıldı ve kısa bir süre sonra da önemli olayların ve kralların ölüm kayıtları tutulmaya başlandı. Gılgamış MÖ 2700’lü yıllarda Uruk kralı oldu ve birçok savaş gerçekleştirdi. 0 kadar ünlendi ki; hakkında birçok öykü anlatıldı ve yazıldı.
KUTSAL ŞEHİRLER
Her bir şehrin merkezinde, büyük yapay tepelerin üzerine kurulan ve adına ziggurat denilen tapınaklar bulunuyordu. Çamur tuğlaları ve saman tabakalarından oluşan zigguratlar 100 metrelik bir çapa ve 100 metrelik bir uzunluğa ulaşabiliyordu. Çamur tuğlaların böylesine büyük yapılara uzun süre dayanacak güçte olmaması nedeniyle, zigguratların büyük bir bölümü, her 100 yılda bir onarılıyordu.
Çoga Zanbil Zigguratı
Ziggurat şehrin tanrısı ya da tanrıçasına adanmaktaydı. Tanrıların ya da tanrıçaların prestiji, ilgili oldukları şehrin gücü ile orantılıydı. Şehrin bir savaşı kazanması ya da kaybetmesi durumunda, tanrılar da kendilerine tapacak olan insanları kazanıyor ya da kaybediyordu. Yöneticilerin çoğunluğu hem kral hem de rahipti veya komşu şehir yöneticileri tarafından atanmış, aynı aileye mensup birisiydi.
SAVAŞÇI İMPARATORLUKLAR
MÖ 2370’li yıllarda Nippur bölgesi çevresinde kurulu Agade (Akat) Kralı Sargon Mezopotamya’yı işgal etti. Sargon ve sonradan iş başına gelenler Suriye’ye kadar olan bölgeleri fethettiler.
MÖ 2000’in ilk yıllarında kuzeyden ve batıdan gelen istilacılar imparatorluğu yıkarak birçok şehri işgal ettiler. Mezopotamya’ya yerleşen istilacılar bölgenin geleneklerini benimsemeye başladı. MÖ 1792’lerde Babil Kralı Hammurabi bütün Mezopotamya’yı yönetimi altına almaya başladı. Diğer bölgelere oranla, kuzey şehirleri daha fazla zenginleşti ve güçlendi. MÖ 1250’de merkezleri Nineveh’te bulunan Asurlular; Mezopotamya, Suriye, Filistin ve Mısır’ı içine alan yeni bir imparatorluk meydana getirdiler.
BİR DEVRİN BİTİŞİ
Mezopotamya’nın gücü elinde bulundurduğu son dönem, Kildani yönetimindeki MÖ 626 ile MÖ 539 arasıdır. Bu dönemden sonra Persliler tarafından işgal edilmiş ve büyük bir imparatorluğun bir parçası haline gelmiştir. Günümüzde Mezopotamya; Türkiye, Irak ve Suriye arasında bölünmüş bir vaziyettedir.
