Demir eksikliği nedir? Nasıl tespit edilir? Demir eksikliğinin belirtileri nelerdir? Böyle bir durumda neler yapılmalıdır? Temel bilgiler…
Demir eksikliği nedir?
Vücudumuzdaki alyuvarların vücudun geneline oksijen taşıması görevine yardımcı olan demir, vücutta kendiliğinden üretilemeyen bir mineraldir. Beslendiğimiz gıdalar yoluyla aldığımız demir ağırlıklı olarak et ürünlerinde, yumurtada, pekmez ve soya fasulyesi gibi ürünlerde bol miktarda bulunmaktadır. Metabolizmamızdaki demir içeriği, yaklaşık olarak yüzde yetmiş üçlük bir miktarda hemoglobinimizde yer almaktadır.
Hemosiderin ve ferritin denilen moleküllerimizin içinde en az yüzde on iki, en fazla yüzde on yedi oranında bulunan demir. Yüzde on beşlik bir oranda da myoglobimizde yer alıp vücutta kas hücrelerinin içinde oksijen deposu olarak işlev yaparlar. Bünyede demir eksikliği, sahip olunan demir depolarının boşalması sonucunda oluşur. Bir önceki cümlede bahsetiğimiz hemoglobin, myoglobin gibi enzimlerin de git gide azalmasıyla eksiklik daha da çok hissedilir. Demirin sinir hücrelerimizin arasındaki iletişimde yer alması dolayısıyla demir eksikliği yaşandığında sinir hücreleri arasında irtibatsızlık yaşanır. Bu beyindeki bazı demir eksikliğine karşı hassasiyet içeren bölgeleri olumsuz olarak etkilemektedir.
Demirin vücudumuzda kırmızı kan hücreleri sayesinde gezinti halindedir. Bu dolaşım durumu 3 ay ya da 4 aylık süreçleri kapsamaktadır. Bu süreçler sonucunda eskiyen kırmızı kan hücreleri vücuttan atılır. Bu süreçlerde bu şekilde dolaşıma yardımcı olan tek enzim demirdir. Çünkü hücre yapısında demir olmadığı taktirde, kan oksijen taşınımını gerekli olduğu biçimde gerçekleştirememektedir.
Vücuda alınan demir yazının başında bahsettiğimiz gibi pek çok gıdadan elde edildiği gibi biraz eksikliği yaşandığı takdirde hücreler, eski işlevlerini yitirmiş kırmızı kan hücrelerindeki demiri alıp tekrardan kullanmaktadırlar. Araştırmalar neticesinde Dr. Elson Haas; vücudumuzda her 1 dakikada 15 milyon tane kırmızı kan hücresi üretildiğini ve normal kan dolaşımı rutininde bu dolaşımın içerisinde 20 trilyon kadar kırmızı kan hücresinin gezindiğini söylemiştir.
Demir eksikliği belirtileri nelerdir?
Nefes darlığı yaşama :
Eğer metabolizmanızda demir eksikliği sorunu varsa, çok sık ve çok derin nefes alsanız dahi vücudunuza alınan oksijen miktarı yeterli olmayacağı için kendinizi nefessiz hisseder ve sürekli derin derin soluklanma ihtiyacı hissedersiniz. Demir eksikliğinin nefes alış verişlerinizi etkilemesi, normal hayatta rahatlıkla yapabildiğiniz rutinleri (örneğin belirli bir mesafeyi yürümek ve merdiven çıkmak gibi) yaparken zorlanmanız ve nefessiz kalmanız şeklinde kendini göstermektedir.
Halsizlik yaşama :
Bir önceki nedene bağlı olarak demir eksikliğinden kaynaklı halsizlikler yaşanmaktadır. Çünkü nefes darlığından kaynaklı oksijen eksikliği yaşandığında, vücut ihtiyacı olan enerjiyi üretemediğinden dolayı bir takım halsizlikler yaşamaktadır. Bunun en belirgin özelliği günlük yaşamda (o durumun yaşanmasına başka hastalığın sebep olmaması kaydıyla) halsizlik, yorgunluk, bitkinlik vb. durumların sıklıkla gözlemlenmesidir.
Saç dökülmesi :
Demir eksikliği yaşandıktan sonra bu durum eğer ki demir eksikliği anemisi hastalığına dönüşürse, mutlaka saçlar dökülecektir. Bu hastalık doğrultusunda yine insan metabolizmasında oksijen dolaşımının azalmasından dolayı, saç köklerindeki çok da hayati görevi olmayan demirin diğer hayati özelliklerde bulunan hücrelere aktarılması doğrultusunda saçlar kök canlılığını yitirerek dökülmeye başlamaktadırlar.
Yenilemeyecek şeyleri yeme isteğinin oluşması :
Bu hastalık “Pika” ismiyle adlandırılmaktadır ve içerik olarak insanların besin zincirinde var olmayan anormal ürünlere karşı duyulan iştah artması ve engellenemez yeme isteği anlamına gelmektedir. Durum genel olarak çocuk yaştaki kişilerde görülmektedir. Bu durum vücutta demir eksikliği ve diğer enzim eksikliklerinden meydana gelse de bazı durumlarda psikolojik rahatsızlıklardan kaynaklı da Pika hastalığı oluşabilmektedir. Bu durumla karşılaşan bireylerin kesin ve net durumu anlayabilmek için bir uzman doktorla görüşmeleri daha yerinde bir karar olacaktır.
Konsantrasyon problemleri :
Demir minerali eksikliği yaşandığında hücreler arası sinirsel etkileşim otomatikman zayıflayacağı için (çünkü bu iletişim demir sayesinde gerçekleştirilmektedir) bu durum konsantrasyon problemleri ve hafızada zayıflıklar meydana getirebilmektedir. Konsantre olamayan kişi ne iş hayatında, ne sosyal hayatında ne de özel hayatında tam bir ilgi – alaka performansı gösteremeyebilir.
Cilt renginde solma :
Kırmızı kan hücrelerinin olması gereken sayının altına düşme durumunda cilt rengine açıklıklar ve daha çoğunlukla solmalar meydana gelmektedir. Diş etlerinin kendi kırmızı rengi, dudakların rengi ve ağızın iç bölgesinin rengi kendi renginden daha soluklaşmaya başlayabilmektedir.
Kalp çarpıntısı yaşama :
Belirli aralıklarla sıklaşarak yaşanmaya başlayan kalp çarpıntıları, vücutta demir eksikliğinin yaşandığına en büyük işaretlerden biri olabilmektedir. Çünkü demir eksikliği sonrasında hücrelerde yaşanan oksijen ihtiyacı sıkıntısı doğal olarak kalp dokularında da yaşanır ve kalp de bu eksikliği kapatabilmek adına normal rutininden daha çok ve hızlı çalışma ihtiyacı hissetmektedir.
Demir eksikliği nasıl tedavi edilir?
Bir bireyin demir eksikliğinin yaşadığının kesin teşhisi, kendisine bir takım testler uygulayan uzman hekim tarafından belirlenmektedir. Bu belirlemeden sonra bu durumun yaşanmasına sebep ana kaynağın ne olduğu incelenir ve bu duruma özel olarak bir tedavi aşamasına girilir. Demir eksikliğinde en çok kullanılan tedavi yöntemi, damardan uygulanabilecek sıvı demir içeriği enjektesi ve ağız yoluyla alınabilecek demir takviyeleridir.
Ancak damar içi tedavisi uygulanan hastalar hastalığın genel seyrinden bir kaç adım ötede olan, şiddetli kanamalar yaşayan ve eritropoitein hastalığı tedavisi gören hastalar için daha sıklıkla kullanılmaktadır. Bu yöntem ağız yoluyla alınan tablet tedavisinden daha kısa sürelerde sonuç vermektedir. Kandaki hemoglobin düzeyinin olması gereken seviyeye gelmesi ve demir eksikliği sorununun ortadan kalkması için 150 miligram ya da 200 miligramlık demir içeriklerinin 6 haftalık bir süreç içerisinde kullanılması gerekmektedir.
Bu seviye normal hale getirildikten sonra da 6 ay boyunca 80 miligram ile 100 miligram arasında değişen demir içerikleri kullanılarak tedavi tamamen sonlandırılabilmektedir. Bu ürünlerin dışında doğal olarak da karşılanabilen demir içeriği; kırmızı et, beyaz et, süt ve süt ürünleri, çoğu sebze ve özellikle C vitamini içeren meyvelerle beslenildiğinde karşılanabilmektedir.
