Milli ekonomiye geçiş nasıl olmuştur? Osmanlı Devleti’nde ekonomik yapı nasıldı? Milli, ekonomi alanında atılan adımlar, İzmir İktisat Kongresi hakkında bilgi.
Milli Ekonomiye Geçiş Dönemi
Osmanlı Devleti’nde Ekonomik Yapı
Osmanlı Devleti’nde ulusal bir ekonomi sistemi kurulamamıştır. Bunun nedenleri:
- * Osmanlı Devleti’nde Türkler son yüzyılda var olan yoğun savaşlar nedeniyle daha çok ve daha uzun askerlik altına alınmıştır. Aynı anda azınlıkların Avrupalı devletlerin kapitülasyonlarından yararlanıp ticarete daha yoğun katılmaları nedeniyle Türkler ticarette başarı gösterememiştir.
- *Osmanlı Devleti, Avrupa devletleri gibi Sanayi Devrimi‘ni gerçekleştirememiştir.
- * 1838 yılında ingiltere ile yapılan Balta Limanı Ticaret Antlaşması, Osmanlı Devleti’ni açık pazar hâline getirmiştir.
- * İlk kez 1854 yılında İngiltere’den dış borç alınmıştır. Bu borçlar katlanarak devam etmiş, 1881 ‘de ödenemeyen borçları tahsil etmek için Avrupalılar Düyun-ı Umumiyeyi kurmuştur. Böylece devletin gelirlerinin çoğuna el koyulmuştur.
- * Gerek topraklarının sürekli savaşa maruz kalması gerekse malikâne yönteminin uygulanması ve ilkel üretim yöntemleri nedeniyle tarım üretimi düşüktür.
İzmir (Türkiye) İktisat Kongresi (17 Şubat l923)
Ülke ekonomisinin durumu Kurtuluş Savaşı’nda iyice bozulmuştu. Elde edilen askerî ve siyasi başarının bir benzerinin ekonomik alanda da sağlanması şarttı.
Yeni Türk Devleti’nin ekonomisini güçlendirmek, ekonomide izleyeceği yolu araştırmak, kalkınma hedeflerini belirlemek ve millî ekonominin kurulmasıyla ilgili esasları belirlemek amacıyla 17 Şubat 1923’te İzmir İktisat Kongresi toplandı. Bu kongreye çiftçi, tüccar, esnaf, sanayici ve işçi kesimlerinden toplam 1135 temsilci katıldı. Burada Misak-ı İktisadi (ekonomik ant) kabul edildi.
Kongrede Alınan Kararlar
- * Ham maddesi yurt içinde var olan sanayi dalları kurulmalı, yabancı tekellerden kaçınılmalıdır.
- * Sanayi özendirilmeli ve ulusal bankalar kurulmalıdır.
- * Küçük işletmelerden büyük işletme ve fabrikalara geçilmelidir.
- * Özel teşebbüse ve çiftçiye kredi sağlayan devlet bankası kurulmalı; devlet girişimciyi desteklemelidir.
- * Özel teşebbüsün yapamadıklarını devlet üstlenmelidir.
- * Sanayi her alanda geliştirilmelidir.
- * Millî sanayi kurulmalı ve ihracat teşvik edilmelidir.
- * Yerli malı ve yerli sanayi teşvik edilmelidir.
- * Ekonominin gelişmesi için planlı ekonomi uygulanmalıdır.
- * İşçilerin durumu düzeltilmelidir.
Kurtuluş Savaşı’nı başarı ile tamamlayan TBMM ülkenin kalkınması için çalışmalarını hızlandırdı. Türk ekonomisinin durumunu, sorunlarını ve geleceğini belirlemek amacıyla 17 Şubat 1923 tarihinde İzmir’de Türkiye İktisat Kongresi toplandı.
Atatürk kongrenin açılış konuşmasında;
“Siyasal, askerî zaferler ne kadar büyük olursa olsunlar, ekonomik zaferlerle taçlandırılmazlarsa meydana gelen zaferler devamlı olamaz, az zamanda söner.”
diyerek ekonomik bağımsızlığın önemine işaret etti.
Mustafa Kemal Atatürk, çeşitli yöntemlerin incelenip tartışılmasından sonra sonuca gidilmesini ve yeni bir model geliştirilmesini istemiştir. Bu kongrede ilk kez Türk ekonomisi ayrıntılı bir şekilde ele alındı. Bu kongrede;
- Sanayinin teşvik edilmesi,
- Bir program dâhilinde demir yolu yapımı,
- Hızla fabrikalaşmaya geçilmesi,
- Milli sanayi kollarının kurulması,
- Özel girişime destek sağlayacak ve kredi verecek devlet bankasının kurulması gibi önemli kararlar alınmıştır.
