Milli Kıyafetler, Ülkelerin ve Türkiye’nin Geleneksel Kıyafetleri Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Milli kıyafetler ile ilgili bilgiler. Milli kıyafetler nasıl ortaya çıkmıştır ve belli başlı ülkelerin milli kıyafetleri, geleneksel giyimleri hakkında bilgiler.

Milli Kıyafetler

Yeryüzünün her bölgesinde ayrı bir iklim olduğundan, insanlar değişik özellikleri olan kıyafetlere bürünmek zorunda kalmışlar, böylece mahalli kıyafetler meydana gelmiştir.

KIYAFETLER,
dünya tarihinde de, bugünkü toplum yaşayışında da büyük önemi olan bir konudur. Çünkü, tarihin başlangıcından beri insanların en önemli ihtiyaçlarından biri de giyim olmuştur. Giyim, ilk olarak, soğuktan, sıcaktan korunmak ihtiyacı ile ortaya çıkmış, zamanla bir gelenek halini almıştır. Dünyamızın her bölgesinde ayrı bir iklim olduğundan, değişik iklimlerde insanlar hava şartlarına göre değişik özellikleri olan kıyafetlere bürünmek zorunda kalmışlardır. Böylece, ülkelerin «yerli» (mahalli) kıyafetleri meydana gelmiştir. Bu kıyafetler, belli bir ülkenin iklim şartlarını olduğu gibi, o ülke halkının zevkini, güzellik ve renk anlayışını, hattâ sanat görüşünü bile belirtmek bakımından çok önemlidir.

Çeşitli Ülkelerin Kıyafetleri

Bugün bütün medenî milletler hemen hemen aynı biçim giyinirlerse de gene çeşitli ülkeler halkının, hele köylülerinin özel kıyafetleri vardır, bunları törenlerde, bayramlarda giyerler. Başlıcalarını kısaca gözden geçirelim :

Almanya.

Kadınların kıyafetleri, genel olarak, uzun, renkli, bol etek, beyaz bluz, siyah kadife yelektir. Eteklerinin üzerine bir de kısa, ipekli Önlükler takarlar. Slâv aslından olan, Berlin yakınlarında yaşayan Wend kadınları ise omuzlarına bir de şal alırlar, kimisi de bellerine kalın kemerler takarlar. Alman erkeklerinin kıyafetleri, Karaormanlar’ da, geniş kenarlı siyah şapka, siyah dizlik, kenarına kadife şerit çevrilmiş uzun cekettir; Bavyera’da kısa pantolon, beyaz gömlek, desenli yün çorap, gümüş düğmeli yelek, uzun dilli ayakkabılar giyilir.

Avusturya.

Viyana müziğinin ve Tirol romantizminin yurdu olan bu ülkenin kıyafetleri de canlı ve neşeli özellikler taşır. Kadınlar, başlarına ya işlemeli bir çevre takar, ya da tüylerle, çiçeklerle süslenmiş şapkalar giyerler. Elbiseleri yelek, dantelâ blûz, kırmızı, mavi çizgili etekler, koyu yeşil önlüklerdir. Tirol’lü erkekler, kırmızı yelek, yeşil askılı pantolon, işlemeli kemer, tüylü şapka, yeşil şerit çevrilmiş kurşini ceket, yollu yün çorap, siyah ayakkabı giyerler.

Advertisement
Belçika.

Kadınlar ya çizgili, ya da damalı bol etek, önlük, dantela blûz, hasır şapka giyer, omuzlarına, ucu saçaklı bir şal alırlar. Ayakkabıları, genel olarak, tahtadan yapılmıştır.

Çekler.

Çeklerin kıyafetlerinde en çok canlı renkler, işlemeler göze çarpar. Kadınlar, bol kollu beyaz blûz, önü dantelâlı kısa yelek, kısa etek, süslü iç etekliği, kenarı dantelâlı önlük, dize kâdar gelen uzun çizmeler giyerler. Erkeklerin kıyafetleri ise, sıkı uzun pantolon, beyaz ipekli gömlek, çok kısa bolerodur, soğuk havalarda deri ceket, siyah çizme giyerler.

Çin.

Çinliler’in bütün elbiseleri çoğunlukla, ipekli kumaşlardan yapılmıştır. Süs olarak kürk de kullanılır. Erkeklerle kadınların kıyafetleri arasında büyük bir fark yoktur. Geniş paçalı bol pantolon, üste giyilen geniş kollu, dik yakalı blûzlar, beyaz çoraplar, kalın kartondan tabanı olan ipek ayakkabılar hem kadınların, hem erkeklerin giydikleri elbiselerdir. Yalnız Çinli erkekler başlarına küçük, yuvarlak, siyah şapka giyerler, zengin olanları boyunlarına kolye takar. Çinliler mücevhere çok meraklıdır. Kadınlar en çok küpe takmasını severler.

Danimarka.

Danimarkalılar sade, rahat kıyafetleri severler. Kadınlar, kısaca kollu kurşuni ceket, uzun eteklik, çizgili önlükler, uzun kollu beyaz blûz giyerler, ya kırmızı, ya da turuncu kemer takarlar. Gelinlerin kıyafetleri uzun kollu, gümüş tokalı siyah elbiselerle beyaz bir önlükten meydana gelir. Erkekler ise, beyaz gömlekler, kırmızı ceketler, siyah dizlikler, gümüş tokalı ayakkabılar giyerler, boyunlarına mavi, satrançlı yeşil çevreler takarlar.

Fransa.

Fransa’nın her eyaletinde halkın özel kıyafetleri vardır. Normandiya’da kadınlar bol etekli uzun elbiseler giyer, renkli önlükler takar, omuzlarına kırmızı, beyaz çiçekli mor bir şal alırlar. Bretanya bölgesinde kadınların giydikleri elbiselerin etekleri daha kısadır, çok ağır işlemelerle süslenmiştir. Başa, dantelâdan yapılmış yüksek bir başlık takılır. Burada erkekler, mavi, yeşil ceketler, şalvar gibi bol pantolonlar, geniş kenarlı şapkalar, kırmızı çoraplar giyerler. Fransızların meşhur beresi, Bask halkının yerli kıyafetinden alınmıştır. Bunlar, mavi bir ceket, kırmızı, kurşuni çizgili bir yelek, denizci gömleği biçiminde mavi gömlek, beyaz ayakkabı giyerler.

Hawaii.

Eskiden, nadir olarak bulunan bazı kuşların sarı, kırmızı tüylerinden yapılan pelerinler, ağaç kabuğundan dokunan kumaşlardan elbiseler giyerlerdi. Bugün, tüy işi ancak bazı şapkalara yapılmaktadır. Ha-waii’nin «hula» dansözleri sazdan eteklikler giyerler, göğüslerine rengârenk desenli kumaşlardan bir bant sararlar, çiçeklerden yapılmış bir kolye takarlar.

Advertisement
Hindistan.

Değişik dinlerin yayılmış olduğu bu ülkede, yerli kıyafetler de ayrı dinlerce göre özellikler gösterir. Genel olarak, kadınlar vücutlarına «sari» denilen renkli, desenli, işlemeli şallar sararlar; büyük küpeleri, kolyeleri, bilezikleri, buruna takılan gümüş halkaları çok severler. Kimisi ayak bileklerine bile bilezik takar. Başlarını değerli kumaşlardan yapılmış bir örtüyle örterler. Erkekler, varlıklı kimselerse, «kurta» ya da «sadra» adı verilen ipekli gömlekler, dize kadar gelen ceketler giyer, başlarına beyaz bir sarık sararlar.

İngiltere.

Bugün İngiltere’de giyilen yerli kıyafet yoktur. Yalnız Galler halkı kadınlarının özel bir kıyafetleri vardır. Bunlar, uzun, bol eteklik, siyah pelerin giyerler. Başlarına beyaz bir başlık geçirip üzerine yüksek tepeli siyah bir şapka giyerler. İrlanda’da ise kadınlar, kat kat etekler, mavi başlıklı uzun pelerinler giyer, omuzlarına şal alırlar; erkekler, ya çizgili kadife pantolonla deri ceket, ya da kurşuni yün örgü ceketle «tweed» denilen kumaştan pantolonlar giyerler.

iskoç milli kıyafet

Kaynak: commons.wikimedia.org

İskoçya.

İskoçların yerli kıyafetleri dünyaca tanınmıştır. İskoç kıyafeti, satrançlı (ekose) pilili, dize kadar gelen kısa etekler, diz kapağına kadar yün örgü çoraplar, beyaz gömlekler, ekoselerin rengine uyan düz renkli ceket ve yelekler, bere biçimi şapkalar, ekose kravatlar, tokalı ayakkabılar, bele takılan deri çantalardan meydana gelir.

İspanya.

Asil İspanyol kadınları, siyah elbise giyer, omuzlarına ucu saçaklı ipek bir şal alırlar. Başlarına siyah dantelâ örterler. Köylü kadınlarının kıyafetleri ise çok renkli ve canlıdır. Bunlar, kaiçası oturmuş, kat kat farbalalı bol etekler, kolları işlemeli bol bluzlar, bazen kadife yelekler, atkılı saten ayakkabılar giyer, omuzlarına saçaklı, rengârenk desenli şallar alırlar. Başlarına, göğüslerine çiçek takmak âdetleri vardır. Ellerinde, genel olarak bir yelpaze bulunur. Erkeklerin kıyafetleri koyu renklidir. Bunlar, sımsıkı oturan dar, uzun pantolonlar giyer, kırmızı bir kuşak sararlar, beyaz gömlek, kısa bir ceket, beyaz çorap giyerler.

İsveç.

Kadınlar bol, uzun, çizgili eteklik, açık yakalı blûz giyer, omuzdan askılı, işlemeli bir kemerle sarı önlük takarlar, bellerine ağır işlemeli bir çanta asarlar. Erkekler dik yakalı gömlek, bele kadar gelen ceket, dize gelen çoraplar, kısa pantolon giyer, süslü çorap bağları takarlar.

İsviçre.

Kadınların kıyafetleri, geniş yakalı beyaz bir blûz, siyah kadife kalın bîr kemer, koyu mavi etek, altın sârisi bir önlük, kırmızı bir keptir. Erkeklerinki ise kısa pantolon, işlemeli pantolon askısı ve kemer, yün çorap, beyaz gömlek, tüylerle, çiçeklerle süslenmiş bir şapkadan meydana gelir.

italya

İtalya

İtalyan kadınlarının kıyafetleri, belin biraz yukarısından giyilen uzun eteklik, kalın kemer, küçük şal, beyaz çorap, siyah ayakkabı, benekli blûzlar, beyaz dantelâlı Önlükler, ya satrançlı, ya da düz renk şallar, mercan kolyelerden meydana gelir. Erkekler beyaz gömlek, saçaklı kırmızı bir kuşağın tuttuğu pantolon, beyaz çorap, beyaz ayakkabı giyerler.

kimono

Kaynak: pixabay.com

Japonya.

En zarif, en güzel yerli kıyafetlerden biri de Japonlarınkidir. Kadınlar, çiçek bahçelerini andıran renkli kasımpatı desenleriyle süslü kimonolar giyer, bellerini sıkıca kavrayan «obi» denilen renkli kemerler takarlar, ayaklarına sandallar geçirirler. Saçlarını çok kabarık bir şekilde yukarı toplarlar. Erkeklerin kıyafetleri de kadınlarınkinden pek farklı değildir. Bunların kimonolarının rengi, asaletlerinin derecesini belli eder. «Obi» leri, kadınlarınkinden daha dardır. Kimononun altına uzun, dar pantolon giyerler.

Macaristan.

Yaşama şartları, bu ülke halkının çoğurtu ya çoban, ya avcı olmaya zorlamıştır. Bu durum, kıyafetlerinde de kendini gösterir. Macarlar, giyim eşyalarının çoğunu deriden yaparlar. Kadınlar, plili etek, bol kollu blûz, kırmızı deri çizme giyerler, yaşlılar başlarını örterler. Erkekler, «gayta» denilen çok geniş bir pantolon, geniş uzun kollu gömlek, deriyle süslü ceket, çobanlık yapıyorlarsa kuzu derisinden «suba» denilen abalar, siyah deri çizmeler giyerler.

Norveç.

El işlemeleriyle tanınmış olan bu ülkenin yerli kıyafetlerinde de bu özellik göze çarpar. Kadınlar, beyaz, uzun kollu blûz, kırmızı yelek, siyah eteklik, işlemeli bir kemerin tuttuğu beyaz önlük, kabarık iç etekliği giyerler. Özellikle önlükleri, iç eteklikleri değerli el işlemeleriyle süslüdür. Bu işlemelerde en çok yürek biçimi desenler kullanılır. Erkekler, yeşil yelek, işlemeli dizlikler, süslü diz bağlan, gümüş düğmeli uzun ceket giyerler.

Advertisement
Polonya .

Bu ülkenin yerli kıyafetlerinin başlıca özelliği, çizgili kumaşlardan yapılmış olmasıdır. Kadınlar, uzunca eteklik, beyaz blûz, yelek, desenli çizmeler giyer, önlük ve boncuk takarlar. Etekler, önlükler kırmızı, yeşil çizgili olur. Erkekler, bol pantolon, yakası fiyonklu beyaz gömlek, yelek, pomponlarla süslü ceket giyerler. Pantolonların yan çizgisi boyunca işlemeli şeritler dikilir.

Romanya.

Halkın çoğu yerli kıyafet giyme geleneğine bağlı kalmıştır. Elbiseler çoğunlukla beyazdır. Kadınlar, ağır işlemeli, kalın kumaşlardan yapılmış elbiseler, bolerolar giyer, önlük takarlar. Erkeklerin kıyafetlerini sıkı, Uzun, beyaz pantolon, beyaz bir gömlek, renkli geniş bir kemer, yün çorap meydana getirir. Pantolonun üzerine sarkıtılan gömlekler bazılarında kürkle astarlanmıştır.

rusya milli kıyafet

Rusya.

Ruslar’ın, çeşitli renklerden meydana gelen yerli kıyafetleri vardır. Kadınlar, genel olarak, üst üste iki etek giyerler. Uste giyilen eteğin önü pililidir. Yünlü kumaştan yapılan bu etek, ya satrançlı, ya da çiçekli olur. Blûzları* bol, uzun kollu ve işlemelidir. Göğüslerinin altından süslü bir önlük takarlar. Bazan bu önlükler omuzdan askılı olur. Erkekler, yeşil, mavi, sarı, kırmızı, ya da beyaz bir gömlek, koyu renk pantolon, uzun çizme giyer.

Balkanlar.

Balkanlar’da çeşitli ırkların birarada yaşadığı bilinir ve yerli kıyafetleri de yer yer değişiktir. Genel olarak, kadınlar, dantelâlı beyaz elbiseler, uzun önlükler giyer, başlarına şal örterler. Erkekler ise beyaz gömlek, sarı şerit çevrilmiş lâcivert bolero, mavi pantolon giyer, bellerine kırmızı kuşak sararlar. Ayakkabılar çarık biçimindedir. En güzel yerli kıyafetlere ise Makedonyalılar sahiptir.

Yunanistan.

Yunanlılar’ın yerli kıyafetleri, Eski Yunan kılıklarına hiç benzemez. Erkeklerin kıyafetleri, dize kadar gelen bol, siyah pantolon, beyaz gömlek, kolsuz ceket, beyaz dizlik, sandal, sarık ya da festen meydana gelir. Kadınların elbiseleri, köylerde bile ağır işlemelerle, değerli taşlarla süslenmiştir.

Türk Kıyafetleri

İslâmiyetin kabulüme kadar Türklerin kıyafetleri hemen hemen hiç değişmemiştir. Göçebe Türkler, yaşayışlarının gereklerine uygun, yani ata binmekte, çabuk davranmakta hareket serbestliği sağlayan bir kılıkta gezerlerdi.

Yörük Kıyafetleriİçlik (baştan geçirilen ve belden bir kuşakla sıkılan gömlek), üstlük (önü açık, kısa kollu veya kolsuz, düğmesiz ceket), dizlik (kısa veya çizme içine girecek kadar paçalı pantolon), örme çorap, yumuşak, kısa çizme, koyun postundan külah bu kıyafetin belli başlı parçalarıydı. Kadınların içlikleri yere kadar uzanırdı. Şehirli Uygur Türkleri’n de gömlekler, üstlükler erkeklerde de yere kadar uzanırdı.

İslâmiyetin yayılmasından sonra peşli entari giyme usulü Horasan Türkleri’nden başlayarak bütün şehirlilerde görüldü. Bazan buna üstten bele sarılı enli kuşak da ekleniyordu. Anadolu Selçuklularından beri de toplumda sınıflar meydana geldikçe bunların kendilerine göre kılıkları belirdi. Hele Osmanlılarda köylü, yani toprakla uğraşan adam, şehirli, kâtip, kadı, çeri (asker) sınıfları kendilerini belli eden ayrı kılıklara girdiler. Uzun kürkler, içi ayrı, dışı ayrı kaplı olarak bu devirde meydana çıktı. XVIII. yüzyıldan sonra ise, Osmanlı Türkleri’nin şehirlileri daha Avrupalı kılıklara girdiler. Çeşitli feslerle setre (ceket), pantolon XIX. yüzyılda yayıldı. Kadınlar arasında görülen ferace -yaşmak, daha sonra çarşaf gene bu çağın kıyafetlerindendi.

Bölgelere Göre Türk Kıyafetleri

Erkek ve kadın kıyafetleri arasındaki çeşitlenmeler Anadolu Türkleri arasında, bölgelere göre değişir. Bunu tâyin eden başlıca iki sebep vardır. Bunlardan biri komşuluklardır: Iran ve Irak sınırlarına yakın bölgelerde erkeklerin de entari giymeleri gibL İkinci sebep daha köklü olarak, hayat tarzıdır: Sert rüzgârlı Karadeniz uşaklarının boğazlarına kadar kapalı şayak mintan giymelerine karşılık İzmir zeybeklerinin ince, yakası açık mintanları gibi.

Bölgelere göre Türk kıyafetlerini Kuzeydoğu, Güneydoğu, Orta Anadolu, Batı Anadolu, Trakya olarak ayırmak kabildir. Bütün bunlarda ortak üç unsur hiç değişmez: Mintan, kuşak, şalvar. Yalnız bunların biçimleri, işlemeleri, yapıldıkları kumaşlar, aldıkları adlar değişir.

Advertisement

Kuzeydoğu Anadolu, ya da Doğu Karadeniz kıyafetlerinde erkekler başlarına düğüm-leyip ucunu yandan sarkıttıkları kalın kumaştan başlık giyerler. Uzun kollu gömlek üstüne boğaza kadar göğsü kapatan kolsuz yelek, altına arkası torbalanan dar paçalı «zıpka», belde kuşak, ayakta yemeni bu kıyafeti tamamlar. Kars ve Ardahan bölgesinde gömlek ince, yeleğin göğüs kısmına gelen yaka az açıktır. Trabzon’da ise yelek serbest olarak belde sallanır. Kadın kıyafetlerinde etek, kollu bluz üstüne kolsuz yelek giyilir. Bazı yerlerde bu iki parça yerine uzun bîr peşli entari giyilir, üstüne belden bağlı önlük takılır.

Güneydoğu Anadolu kıyafetleri, sıcak ve dağlık bölgeye göre değişir. Bazı yerlerde bol paçalı şalvar üstüne uzun etekli kolsuz yelek, ya da belden sıkma entari giyilir. Başa, genel olarak, çadır biçimi sivri külah geçirilir, üzerine yerine göre «agel» biçimi burma, yerine göre mendil sarılır. Kadın kıyafetlerinde şalvar, mintan, belden dolma kat kat eteklik, uzun kollu mintan, çeşit çeşit kuşak takılır, başa fes üstüne oyalı tülbent hotoz konur.

Güneydoğu ve Orta Anadolu kadın kıyafetleri göze çarpıcı renklerde, değişik biçimlerdedir. Doğu’da kırk kata kadar etek bağlıyan, kirlendikçe bunları birer birer çıkarıp atan kadınlar vardır.

Orta Anadolu kıyafetlerinde mintan, potur, kuşak, «salta» denilen kolsuz yelek, başta sarık esastır. Yelekler işlemeli olur. Poturların yanları da işlenir.

Batı Anadolu kıyafetleri daha hafiftir. Mintan, cepken, geniş kuşak, bu kuşakta kuburluk, bıçak sokma yerleri, apış araları bol kısa dizlik (külot), hareket çevikliği sağlar.

Batı Anadolu Bölgesi’nin kadın kıyafetleri de hafif, uzun etekli, kat kat önlüklü olur. Başa tülbent, başörtü konulur. Çene altından bağlanan çevrelerle yüz örtülür. Etekler yere kadar uzundur. Trakya bölgesi, Sa-tı Anadolu’ya benzer. Yolnız, poturlar uzun paçalıdır.

Kıyafet Kanunundan sonra, bütün yurtta erkekler için gömlek, pantolon, ceket, şapka; kadınlar için sokakta manto giymek âdet oldu. Ancak, tarlada, dağda çalışanlarla Yörükler, yerli kılıklarını, daha kullanışlı, ucuz olduğundan, bütün bütün bırakmamışlardır.


Leave A Reply