Mondros Atşekes antlaşması sonrası yurdumuzda kurulmuş olan Milli Varlığa Düşman Cemiyetler / Dernekler ve bu yapıların amaçları hakkında bilgi veren yazımız.
A- MİLLİ VARLIĞA DÜŞMAN DERNEKLER
Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası
Ateşkes sonrası İstanbul’un en çok sesini duyuran partilerinden biriydi. Sarayla yakın ilişkisi vardı. Vatanın kurtuluşunu padişah ve halifenin buyruklarına sıkı sıkıya uymakta görüyordu.
Kürdistan Teali Derneği
İngiliz işgal makamlarından yardım gören kişilerce kurulmuştu. Bağımsız bir Kürdistan Devleti kurmayı amaçlıyordu.
Teali İslam Derneği
Üyeleri ve kurucuları, döneminin medrese hocalarıydı. Devletin kurtuluşunu kuvvet yerine din esaslarına dayanan bir örgütlenmede aramak gereğini savunuyordu. Amaçları saltanat ve hilafetin gücünü artırmaya yönelikti.
İngiliz Muhipler Derneği
Üyeleri arasında Vahdettin ve Damat Ferit’in de yer aldığı bu kuruluş, koyu ingiltere yanlısıydı. Derneğin yayın organlarında ingilizlerden “soylu ulus” diye sözedilmekte, İngiliz himayesinin ülkeyi kurtaracağı ve uygarlaştıracagı savunulmaktaydı. Asıl amacı ise, Anadolu’daki ulusal direnişi yok etmekti.
Hürriyet ve İtilaf Fırkası
Bu fırka (parti) İttihat ve Terakki düşmanlığıyla tanınmıştı. Anadolu hareketine karşı en şiddetli tepkileri göstermiş ve Milli Mücadele’ye karşı olan örgütleri etrafına toplayarak muhalefeti kitleleştirmiştir.
B- AZINLIKLARIN ÇALIŞMALARI
İşgallerin başlamasıyla birlikte azınlıklar faaliyetlerini arttırdılar. Özellikle Rumlar ve Ermeniler; İngiliz ve Fransızlar’dan aldıkları destek ve cesaretle çeşitli dernekler kurdular.
Mavri Mira Derneği
İstanbul’da Rum Patrikhanesi’nde kurulmuştu. Patrik vekili, derneğin başkanıydı. Doğrudan doğruya Yunanistan’tan emir alan bu örgüt, Bizans İmparatorluğu’nu yeniden canlandırmayı ve Ege Bölgesi’nde ilerleyen Yunan kuvvetlerine destek sağlamayı amaçlamıştı. Yunan Kızılhaç’ı, Göçmenler Komisyonu, Rum okullarındaki izcilik kuruluşları bu derneğin buyruğu altındaydı.
Yunan komitesi ve Trakya Komitesi adlı iki kuruluş Doğu Trakya’yı Yunan egemenliği altına koymaya çalışıyordu.
Bu arada Yunanlıların tarihsel örgütü Etniki Eterya da yeniden faaliyete geçmişti. Bir yandan Mavri Mira ile işbirliği yapıyor, öte yandan Trabzon ve çevresindeki Rumları örgütlüyordu.
Pontus Rum Derneği
Rum Patrikhanesi’ne bağlıydı. Trabzon ve çevresinde bir Pontus Devleti kurmak için çalışıyordu.
Rum-Ermeni Birliği Komitesi
Ermeni Patriği Zaven Efendi’nin çabalarıyla kurulmuştu. Mavri Mira’nın hizmetinde görev yapıyordu.
Kordos
Kordos, gizli çalışmalar yapan bir dernekti. Rum Göçmenleri Merkez Komisyonu adının arkasına sığınmıştı, İstanbul, Trabzon, Marmara kıyıları ve İzmir gibi yerlerde düzeni bozma, bu yerlerdeki çalışmaları örgütleme görevini üstlenmişti.
