Ünlü Türk astronom, fizikçi, optikçi ve matematikçisi Mirim Çelebi neler yapmıştır? Mirim Çelebi’nin çalışmaları, bilime yaptığı katkıları hakkında bilgi.
Foto: nkfu.com
MİRİM ÇELEBİ
15. YY. ORTALARI – 1525
İSTANBUL – EDİRNE
ASTRONOM – FİZİKÇİ – OPTİKÇİ – MATEMATİKÇİ
Osmanlı Devleti’nde 16. yy’da fizik ve astronomi alanında yetişmiş en önemli bilginlerden biri olan Mahmud b. Mehmed Mirim Çelebi, Osmanlı biliminin oluşması ve kurumlaşmasında emeği egeçen Ali Kuşçu ve Kadızade-i Rumi’nin torunu olan Kudreddin Mehmet Efendi’nin oğludur. Mirim Çelebi’yi dedesi Hocazade yetiştirmiş ve Sinan Paşa gibi bilginlerden ders almasını sağlamıştır. Önce Gelibolu Medresesi’nde sonra da Bursa’da Manastır Medresesi’nde müderrislik yapmıştır. II. Beyazıd’a matematik ve astronomi dersleri veren Mirim Çelebi bu dönemde 1508’de Anadolu Kazaskerliği’ne getirilmiştir. Yavuz Sultan Selim padişah olduktan sonra, 1512’de bu görevden kendi isteğiyle ayrılmış, ancak Kanuni Sultan Süleyman tarafından 1522-1523 tarihinde ikinci kez bu göreve getirilmiştir. Bir süre sonra yeniden görevden ayrılarak Edirne’ye yerleşmiş ve ölümüne kadar bu şehirde yaşamıştır. Mezarı Tunca kıyısındaki Kasım Paşa Camii’nin haziresindedir.
Mirim Çelebi Balmumu Heykeli – Foto: nkfu.com
Bilime Katkıları
- Mirim Çelebi 16. yy’da Osmanlı Devleti’nde astronomi ve matematik konularında eser veren ve bu bilimlerin Osmanlı bilim dünyasında ileri seviyelere ulaşmasına katkısı olan bir bilim adamıdır.
- Mirim Çelebi’nin en tanınmış eseri Osmanlı astronomları, müneccimleri ve muvakkitleri tarafından yaygın bir biçimde kullanılan Uluğ Bey’in Zici için yazılmış olan şerhtir. Mirim Çelebi bu çalışmasında yalın bir şekilde 1 derecelik yayın sinüsünü hesaplamak için 5 ayrı çözüm önermiştir.
- Gökkuşağı ve halenin oluşumunu ele aldığı kitabı Osmanlı Devleti’nde optik konusunda o güne kadar yazılmış ilk hacimli çalışmadır. Mirim Çelebi bu çalışmasında görmenin oluşumu üzerinde durmuş, aynı zamanda ışığın kırılması ve yansıması konularını incelemiştir.
- Yavuz Sultan Selim’in ısrarları sonucunda dedesi Ali Kuşçu’nun gökbilimi konusundaki Fethiye adlı yapıtını yorumladı. Astronomi konusunda El-Makasit adlı yapıtı da vardır.
- Astronomi dışında optik ile de ilgilendi. Gökkuşağı ve hale konusunda yazdığı Kavs-i Kuzah ve el-Hale” adlı risalesi onun optik alanındaki bir eseridir.
Fotoğraflar Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Merkezi’nde çekilmiş, bilgiler oradan derlenmiştir.
